Onder de naam ‘Endless February’ organiseren de Oekraïense regisseur Iana Guzdenko en actrice Alesia Andrushevska, in samenwerking met de Balie en Frascati, een reeks avonden waarin Oekraïense theaterteksten, geschreven nadat de oorlog uitbrak, worden gelezen door Oekraïense en Nederlandse toneelspelers. De eerste avond is alvast een bijzondere en diverse inkijk in levens van Oekraïners, een jaar nadat Russische troepen hun land binnenvielen.

De eerste tekst, Freedom Show, geschreven door acteur Victor Storozhenko, is een documentair verslag van zijn ervaringen in de krijgsmacht Svoboda, die samen met het Oekraïense leger de Russen aan de frontlinie bevecht. Storozhenko beschrijft hoe hij samen met zijn collegasoldaten de opdracht krijgt om een mijnenwerper te bedienen, zonder dat iemand ze ooit heeft uitgelegd hoe zo’n oorlogsmachine werkt. Met behulp van een YouTube-filmpje en een beetje gezond verstand doen ze een poging, en een mijn wordt effectief geworpen in de richting van het Russische leger. De Russen noemen ze overigens de ‘faggots’ – daar wordt helemaal niets negatiefs mee bedoeld, wordt nog even genoemd, maar het is gewoon het woord dat ze daar in het bataljon voor de vijand gebruiken. Het is een hard verslag, dat een staat van totale adrenaline en overlevingsdrang beschrijft.

Daarna volgt Hate and Love in the Train, geschreven door actrice Maria Pashkurova-Petrenko, die de tekst samen met Oskana Borbat in het Oekraïens voordraagt (de rest van de teksten worden in het Engels voorgelezen). We horen de gevolgen van de oorlog vanuit het perspectief van een gevluchte Oekraïense vrouw. Ze vloekt op het land dat ze verlaat en dat haar op allerlei manieren pijn heeft gedaan.

Ze beschrijft hoe ze plotseling een vaarwel kus moet geven aan haar man en met een koffer op het station in een overvolle trein stapt, die in 12 uren richting de grens rijdt. In die trein zitten allerlei mensen op elkaar gepropt, met koffers, honden en katten op schoot. Ze beschrijft hoe iemand gehaktballetjes in die trein uitdeelt, en hoe het daardoor even voelt alsof deze reis helemaal geen vlucht, maar een gemoedelijk ritje is. Eenmaal bij de grens wordt ze opgevangen door vrijwilligers die haar een kopje thee aanbieden, en ze vertelt hoe ze door dat kopje thee voor het eerst voelt dat iemand echt om haar geeft.

Vervolgens worden er nog drie theaterteksten gelezen, allemaal geschreven door Nina Zakhazenko. Deze teksten hebben een minder documentair karakter, met allemaal fictieve personages die midden in de oorlog zitten. De eerste tekst is een chatgesprek tijdens het uitbreken van de oorlog tussen zes Oekraïense tieners. De tekst wordt ook gelezen door zes gevluchte tieners die nu in Nederland wonen. In het donker lezen ze hun teksten van hun smartphone af, hun gezichten lichten door de schermen op. De tekst wordt hierdoor akelig actueel. Zullen tieners vandaag de dag ook met elkaar communiceren over hun leefsituaties? Het is een indrukwekkende nieuwe invalshoek om de oorlog via de digitale berichten van deze jonge tieners te vertellen. Het laat het publiek inzien dat er ontelbare perspectieven zijn om de oorlogssituatie vanuit te bekijken.

De laatste tekst heeft de vorm van een gesprek tussen vijf personages met uiteenlopende standpunten over de oorlog. De ene is pacifist, de ander wil het liefst alle Russen met haar naaldhakken doorboren, de derde vindt dat iedereen zoals in Amerika een geweer zou moeten kunnen kopen om zichzelf te verdedigen, de vierde heeft vooral een hekel aan mannen die alleen een mannenoorlog voeren en de laatste is een Oekraïens-Nederlandse student, die gevangen zit tussen verschillende wereldbeelden.

In een korte tijd zoveel verschillende stemmen op een beladen onderwerp: het is maakt indruk en overweldigt me. Het is ontroerend om te zien dat het overgrote deel van het publiek in de zaal uit Oekraïne komt en het zet me aan het denken over mijn eigen Nederlandse blik en hoe onvergelijkbaar die moet zijn ten opzichte van hoe gevluchte Oekraïners naar deze teksten luisteren.

Endless February is hierdoor een waardevolle eerste stap in een ontmoeting tussen Oekraïense theatermakers en Nederlandse productiehuizen en hun publiek. Op deze avond al worden allerlei perspectieven op de oorlog aangeboden die een stuk dichter op de huid komen dan menig nieuwsbericht in de media. Het is aangrijpend om te voelen dat de makers midden in de materie staan en dat ze hun alledaagse werkelijkheid op deze manier willen doorvertellen. Ze schetsen de mensen in de oorlogssituaties als complex, uiteenlopend en zoekend.

In april en juni zijn er nog twee avonden waarin nieuwe stukken worden gelezen. Ik ben nieuwsgierig naar de volgende edities met daarin meer verhalen en perspectieven, en ik ben benieuwd of dit belangwekkende initiatief verdere kruisbestuivingen tussen Oekraïense theatermakers en het Nederlandse theaterwerkveld zal opleveren.

Beeld: De Balie