De stelling dat vrije theaterproducenten vooral voor buitenlandse musicalproducties kiezen en slechts een ‘handjevol’ oorspronkelijke producties uitbrengen, is onjuist. Dat schrijft de Vereniging voor Vrije Theaterproducenten (VVTP) in een reactie op het advies van de Raad voor Cultuur voor het muziektheater van de toekomst. (meer…)
Actueler en aangrijpender kan theater niet zijn. In Witnessing U brengt een ploeg gevluchte Oekraïense spelers en regisseurs samen met de Toneelmakerij vijf op waarheid gebaseerde oorlogsverhalen uit het huidige Oekraïne. Zo werpen ze een blik in de levens van mensen die plots midden in een gruwelijke oorlog zijn beland. In zo’n oorlog ontkom je niet aan het geluid van het luchtalarm. In Witnessing U wordt dat alarm akelig perfect geïmiteerd en krijgt het een bijzondere rol.
Het kleine theatertje van de Toneelmakerij aan de Lauriergracht zit flink volgepropt tijdens de Benefietavond, waarvan de opbrengst direct gaat naar de Oekraïense makers en een theater in Kiev, dat zijn acteurs aan het front steunt. Vijf verhalen hebben ze verzameld vanuit hun netwerk, de Oekraïense acteurs en regisseurs die aangemeerd zijn bij het Amsterdamse gezelschap Toneelmakerij. Ze komen uit verschillende gezelschappen verspreid in het land. Allemaal vrouwen uiteraard, want de mannen vechten aan het front. In tien dagen schreven ze de teksten, samen met een schrijver die nog in eigen land is en in drie dagen werden de teksten gerepeteerd samen met dramaturg Paulien Geerlings.
De verhalen worden opgevoerd, met tekst of telefoon bij de hand, licht geënsceneerd met op het toneel slechts een schuin oplopende brug. Alle acteurs, zichtbaar zittend aan weerszijden van het voortoneel, dragen een blauw shirt en jeans. Zo nu en dan wordt die kleding verwisseld, maar heel mondjesmaat en sober. De mannenrollen worden ingevuld door twee acteurs van de Toneelmakerij.
In het eerste verhaal belanden we bij een koppel tijdens de eerste dag van de oorlog. Het duo heeft een goed leven en vooral zij geniet van het Frans ontbijt met croissants. Licht ironische referenties naar westerse luxe. De vrouw des huizes, gespeeld door actrice en regisseur Iana Gudzenko, wil niet vluchten, de man (Chiem Vreeken) wel. Die ochtend ontwaart zich het dilemma tussen de twee. ‘Een huwelijk is tijdelijk, de trost voor mijn land is voor altijd’; zo stel de vrouw ten slotte.
Ook deel twee is ook een dialoog, ditmaal tussen twee homoseksuele mannen die in een leger zijn beland. Een van hen is jarig, de ander heeft een cake gebakken en is enigszins teleurgesteld in het resultaat, want niet alle ingrediënten waren voorradig. Ze hebben een discussie over hun legerleider, die de Russen ‘stinking fagets’ noemt. De een vindt het niet kunnen en komt voor zijn geaardheid op, de ander is bang voor de consequenties die dat kan hebben voor henzelf. Terwijl ze de imaginaire vanille in de cake ruiken, komen ze na een verhitte discussie weer tot elkaar.
Je naam op elk lichaamsdeel schrijven, zodat de stukken ervan in elk geval nog bij elkaar geraapt kunnen worden? Het klinkt absurd, maar het gebeurt. Die oorlogsrealiteit is nauwelijks te bevatten, maar komt deze avond wel heel dichtbij. De vijf verhalen zijn in een duidelijke dramatische lijn gezet, gaandeweg worden ze aangrijpender. Zo belanden we in deel drie in de hevige gevechten van Marioepol, waar dode lichamen noodgedwongen op balkons worden geborgen, de nog levenden afschrikwekkende spoken zijn en angstige bewoners de geluiden om hen heen proberen te analyseren in de schuilkelder.
Lichtheid is er ook, als we vier pubers volgen via app-gesprekjes. Opstandig stort een van hen zich op de fabricage van molotovcocktails. Wat dat tot gevolg heeft, zien we in slowmotion, met weinig nadruk. Wel nadrukkelijk is de haat die groeit onder de bevolking naar die ene persoon die hun levens verwoest. Aan de kant vloeien ook tranen. De realiteit op het toneel brengen van naasten, dat moet ook heel aangrijpend zijn.
Zintuiglijkheid neemt de overhand als de vrouwen in het zijtoneel steeds vaker het sirenegeluid van het luchtalarm imiteren met hun stem. Is het eerst nog een imitatie van dat alarm gaandeweg krijgt dat polyfone geluid, zo zuiver gezongen, ook een ander effect. Samenzang, gebalde kracht; heling.
Foto: Sanne Peper
Doneren aan het theater (Osobystotsi) in Kiev kan nog steeds door het sturen van een tikkie. Het theater wil met het geld kogelvrije vesten kopen voor zijn acteurs die moeten vechten aan het front.
