een ongelukkige verliefdheid
dat wil ik
dat ik van je hou en dat ik weet dat het tijdelijk gaat zijn
en dat ik er aan kapot zal gaan

Liefdesziek is een hartenkreet om allesverzengende liefde, zo eentje die onverbiddelijk voorbijgaat, die genadeloos pijn doet, waarvan je zelfs meteen al weet dat die dat gaat doen maar waar je toch, met ogen open én oogkleppen op, vol induikt.

Op basis van gesprekken met regisseur Charli Chung, tijdens de corona-uitbraak, schreef toneelschrijver Bart van den Donker (1990) een dialoog tussen twee personages: dag en nacht. Dan weet je meteen: die gaan nooit samenvallen, die gaan elkaar nooit echt ontmoeten, kunnen hooguit over elkaar fantaseren en scheren ondertussen, al glimpen van elkaar opvangend, onverbiddelijk langs elkaar heen.

Daaruit toont zich meteen het grote, prachtig veelzeggende vraagstuk waar Van den Donker de lezer mee achterlaat: vertegenwoordigen dag en nacht twee geliefdes, die elkaar wellicht nooit ontmoet hebben? Of kijken we naar twee verschillende kanten van hetzelfde personage, is dag en nacht een opgesplitst etmaal? Het gaat zowel over samenkomen met een ander als samenvallen met jezelf, beide zijn even belangrijk en misschien is de een wel voorwaarde voor de ander.

Uit subtiele verwijzingen merk je hoe Liefdesziek ontsproten is uit de coronatijd. Een uitgestoken hand noemt hij een ‘soort van opnieuw aangeleerde gewoonte’. En de mogelijke ontmoeting tussen de personages, wordt als volgt gesitueerd: ‘het was op een feest misschien/ ergens/ dat het dan net weer mocht ofzo’. Maar corona neemt nooit letterlijk de thematiek over – verlangen naar nabijheid en de ander is tenslotte universeel.

Na meer uitbundig werk, zoals het weldadige Don Caravaggio (2019) en het vrolijk-banale Het is maar een peepshow (2020), spreekt Van den Donker nu een zeer poëtisch, gestileerd register aan. Zijn tekst deed me sterk denken aan All Over – Acts of Love (2019) van Hannah van Wieringen. Met (onder meer) dat verschil dat EL en Kay bij Van Wieringen wanhopig proberen vreemden van elkaar te blijven, en deze personages juist aan elkaar zouden willen wennen. Maar in allebei staan twee dolende zielen centraal, twee personages op drift tegen de achtergrond van een wereld in nood. En ook Van den Donker geeft zijn personages een poëtisch, zintuiglijk idiolect mee. Bijvoorbeeld als de een de huid van de ander omschrijft:

jouw huid voelt echt een beetje als papier
niet glad
niet ruw
maar alsof ik je huid al kan beschadigen door aan
mijn vinger te likken en zachtjes rondjes te draaien

Liefdesziek bestaat uit één lange scène waarin de personages een semi-gezamenlijk verlangen construeren, of een (gefingeerde) liefde reconstrueren. Beginnend bij de eerste ontmoeting in een ‘random ruimte op dat random moment’ via de eerste nachten samen, samen in de metro, intiem en doodsbang, tot aan een onverbiddelijk einde, waarvan niemand achteraf meer precies weet hoe het ging.

Van den Donker leverde een gedurfd stuk af, zonder duidelijk hier en nu, gespeend van plot en ontwikkeling. Een tekst die zich misschien eerder laat lezen als choreografie dan als dialoog – te meer omdat het in de subtekst voortdurend gaat over bewegingen: samenkomen, afstoten, toenadering zoeken, afstand nemen. ‘ik hield je af/ ik hield van je’, ‘die dankbaarheid is ook een soort wegduwen’, ‘ik wil dat ik wil dat jij bij me blijft’ – zo tekent zich tussen de zinnen door op onnadrukkelijke wijze een speelse pas de deux uit.

Dag en nacht zitten vast in een verstikkend verlangen naar en angst voor een grote, betekenisvolle liefde. Ze proberen de afstand te slechten met woorden en verbeelding, met een gedeeld verhaal. Heel soms vallen ze daadwerkelijk samen, hooguit een fragment – toeval of niet, dat doet er niet toe – futiel en veelbetekenend tegelijkertijd.

DAG
miles davis opzetten
op de

DAG + NACHT
platenspeler

NACHT
aan en mezelf walgelijk vinden dat ik gevoelig ben
voor zoiets stom melancholisch
weet niet hoe dat komt

Liefdesziek is als een epiloog na een liefdesdrama dat nooit heeft plaatsgevonden. Het kan net zo goed een herinnering als een verlangen zijn – in beide gevallen is het zinderende ongeduld om elkaar te ontmoeten en alle pijn voor lief te nemen, zeer herkenbaar en prachtig in taal gevangen.

ik wil dit
het losbarsten
de storm
het uitdoven
de naschok
en het einde
dat allemaal
en ik wil niet langer wachten

Liefdesziek van Bart van den Donker is uitgegeven door IT&FB, 72 bladzijdes, € 12,50. De tekst ging zaterdag 24 oktober 2020 in première bij Toneelgroep Oostpool in regie van Charli Chung.