Op enkele uitzonderingen na, maakt iedereen het vroeg of laat mee – een ‘eerste keer’ seks. Voor velen is het een startsein voor het eindelijke volwassen worden en het ontdekken van een nieuwe kant van onszelf. Alleen, voor hoeveel van ons is de eerste keer ook het begin van een decennium vol schaamte, ziekenhuisbezoeken en eenzaamheid? Dat geldt in ieder geval voor Nathaniel Hall. In het autobiografische First Time durft de Britse theatermaker zijn donkerste periodes in het licht te zetten.

‘Everything in this play is true’, noteert Nathaniel Hall als eerste regie-aanwijzing in de door hem zelf gespeelde monoloog. Wat volgt zijn zeventien ‘momenten’ (scènes). Momenten die Hall maar niet uit zijn systeem krijgt en daarom maar opschreef.

Het begint allemaal zeer chaotisch. Hall vertelt over zijn wilde jonge jaren, hoe hij zich lam feestte op Ibiza, hoe hij altijd een fanny pack met kleine flesjes gin met zich meedroeg en hoe hij later, als volwassene, maar niet tot schrijven komt. Nu de feestjes voorbij zijn, snuift Nathaniel wat coke als ontbijt. Nu ligt Nathaniel te googelen naar vagina’s van kangaroos (blijkbaar hebben kangoeroes er drie) en wanneer de eerste condooms werden gebruikt (het antwoord is 1640).

Dan, plotseling, hoort de Britse antiheld een luide knal. In de regie-aanwijzingen lezen we:

NATHANIEL is trapped. The theatre gods are forcing him to confront what he’s been putting off for so long.

Vanaf nu komt het stuk op gang. Hall steekt van wal en beschrijft hoe hij als puber een veel oudere jongen ontmoet, op een bankje in Stockport, een voorstad van Manchester. Met bijna kinderlijk enthousiasme vertelt hij hoe hij vijftien jaar geleden Sam ontmoette:

A guy sits down.
He’s older.
Not like old-old.
Mid twenties, maybe.
And he’s got a meal deal from Boots.
He loos over.
Look away.
An awkward smile
‘I think I stole too much’, he says.
Stole?
‘Well, I don’t steal it all’
‘You see, the cashier only scans the paper bag, so if you pack it carefully you can get two of everything in but only pay three pounds’
He passes the sandwich.

 Nathaniel raakt op slag verliefd. De beschrijving van de man die hij net ontmoette is geestig, maar ergens ook schrijnend:

He’s the spit of Will Young, and he has a slight lisp just like him too.
He’s tanned.
Bleached tips in his hair.
Ripped bootleg jeans.
Definitely gay.
Like, visibly gay.
And confident about it too.
It’s exhilarating.
A gay man, being really fucking gat…in Stockport!

Nathaniel en Sam wisselen nummers uit en een onstuimige relatie begint. In de zomervakantie nodigt Sam de zeker tien jaar jongere Nathaniel uit in zijn appartement. Het is Nathaniels eerste liefde, die van geen einde weet. Onbezonnen, uitbundig en misschien een tikkeltje naïef deelt hij die avond het bed met Sam en hebben ze seks. Een paar weken later, wordt Nathaniel op vakantie met zijn ouders ziek. Eenmaal terug neemt zijn moeder hem mee naar een dokter, die het niet als iets anders dan een griepje ziet.

Nathaniel gaat na de zomer naar de universiteit en blijft maar klachten ontwikkelen. Hij vertrouwt het niet en laat zich op van alles testen. Zo ook op soa’s. Hoe langer hij zich in het ziekenhuis bevindt, hoe nerveuzer de jonge Brit wordt. Dan krijgt hij de testresultaten binnen. Hij is hiv-positief. Hij is dan slechts zestien jaar oud.

Als antwoord op het nieuws somt Hall op wat hij allemaal deed in de weken na zijn diagnose. Het is waslijst aan hartverscheurende levensgebeurtenissen:

I went home on the bus.
I tried to tell Mum and Dad
I cried a lot.
I thought I’d never be able to have children.
I got drunk and went missing for a whole night in Sydney
I went to university and got a degree in Theatre and Performance.
I text a guy that I’d been flirting with and told him – he became my first proper boyfriend
I started to make myself sick as punishment.
My close friend died suddenly, aged thirty-two – he was buried in a Disney-themed coffin,
I got a hug off Fiona.
I didn’t blame Sam.
People at my old school found out and rumors started spreading that I had HIV.
I blamed myself.
I sometimes would drink too much because it helped ease the pain.
I cheated on my boyfriend.
My boyfriend cheated on me.
I tried to tell Mum and Dad.
I consoled countless people who cried when I told them I had HIV.
I found out Thatcher’s homophobic section 28, the law that stopped schools openly talking about homosexuality, was repealed in 2003
(…)
I got depressed.
(…)
I tried to tell Mum and Dad.

Vanaf dan bestaat het stuk eigenlijk alleen nog uit verschillende momenten, in verschillende tijdvakken. Nathaniel vertelt over zijn ervaringen tijdens Manchester Pride, de behandelingen in het ziekenhuis, hoe hij hoort dat vijfendertig miljoen mensen al overleden zijn aan hiv en hoe hij het maar niet durft te vertellen aan zijn familie.

Hoewel bovenstaand excerpt het tegenovergestelde claimt, is First Time niet het narratief van een zielig slachtoffer. Hall neemt de lezer mee in de onbekende wereld van wachtkamers en zorgmedewerkers, maar transformeert het stuk na bovenstaande monoloog in een eerlijk manifest. Wat ik echt bewonder, is Halls houding ten opzichte van zijn diagnose. Hoewel hij duidelijk de diepte van een depressie raakte, refererend naar zijn beschrijvingen van drugs- en alcoholmisbruik, lees je nergens zelfmedelijden of ‘waarom ik’. Hoewel niemand het hem kwalijk had kunnen nemen als hij dat wel had gedaan.

Het stuk heeft een fijne, spannende balans tussen rustige, serieuze momenten en komische en luchtige uitstapjes. Een van de ludieke hoogtepunten van de show is Sue, Halls dokter. Hall beschrijft hoe hij haar wil portretteren: met grote jaren 80-jampotbril en een blonde pruik. Ze geeft haar een vet Yorkshire-accent en een geheel eigen idiolect:

Sorry about the wait, love, just went arse-over-tit in the lube cupboard!

Ook hierdoor maakt Hall zijn avondvullende monoloog een eclectische mix van storytelling, drama, komedie én publieksparticipatie. In scène tien (Moment 10) omschrijven Halls regie-aanwijzingen dat hij een interactieve quiz doet met zijn publiek. Hall schetst telkens twee scenario’s en het publiek moet dan roepen in welk scenario je de grootste kans hebt om het hiv-virus op te lopen. Zo begint de quiz met de keuze tussen: ‘Shagging twenty people at a sex party’ en ‘Having unprotected sex with your loving husband who says he’s HIV-negative’. De publieksparticipatie kan beginnen:

Okay, if you think you are more likely to get HIV shagging twenty people at a sex party, shout out ‘I love orgies’ – and if you think you are more likely to get HIV from your loving husband, shout ‘I love my husband. 3, 2, 1, GO!.

In de regie-aanwijzingen valt te lezen dat Hall denkt dat de meeste mensen het eerste door de zaal heen gillen. Na onvermijdelijk gelach en gegiechel, roept Hall iedereen weer tot de orde:

But I’m afraid the correct answer is actually ‘I love my husband’.
You see, I’ve not given you the full story…
Turns out
Your husband arranged the sex party.
I’m sorry you had to find out this way!
You see, folks, two-thirds of all new infections come from people who don’t know their HIV-status.
And if he’s lying about cheating, he’s probably lying about gettingtested.
Oh, it is sad when that happens!”

Het is een open deur, maar daardoor niet onwaar: Hall maakt een serieus en ongemakkelijk onderwerp als hiv bespreekbaar en zeer toegankelijk. Het stuk is ontzettend informatief over het virus, hoe je geïnfecteerd kan raken en wat de rode vlaggen zijn. Niet gek dus dat massa’s schoolklassen uitgenodigd werden om de enscenering van de theatertekst te komen bezoeken.

Gelukkig is hiv tegenwoordig (in de Westerse wereld) goed te behandelen. Tóch kreeg Hall bij zijn diagnose te horen dat hij niet oud zou worden, vertelt hij aan de BBC in 2018. Desondanks is het niet het virus zelf wat Hall de afgrond in stortte. Het was  het stigma rond hiv, de schaamte voor wat hij had gedaan en de angst wat anderen van hem zouden vinden.

Qua vorm doet First Time denken aan de Nederlandse monologen Stamboom Monologen van rijzende ster Joy Delima en Schijn van Fahd Larhzaoui. Het autobiografische karakter, het vertellen vanuit één autobiografisch narratief en het spelen met tijd en ruimte maakt de vertelling een bijzondere, tekstuele ervaring. Als was in een droogtrommel word je van de ene verhandeling naar de andere gegooid. Chronologie is niet aan de orde, maar binnen het autobiografisch theater hoeft dat misschien ook niet. ‘Leven is geen voortstuwend verhaal met een richting’, schreef Hanneke van der Paardt terecht in het Theaterkrant Magazine van januari 2020.

Het leven mag dan wel geen richting hebben, Nathaniel Hall heeft wél degelijk een duidelijk doel met First Time. De acteur van onder andere de veelgeprezen dramaserie It’s a Sin (dikke tip trouwens) richtte, simultaan met de voorstelling, In Equal Parts op, een project bedoeld om iedereen – ongeacht hiv-status – voor te lichten over moderne hiv-gezondheidszorg en- preventie, om de houding ten opzichte van het virus te destigmatiseren en mensen in staat te stellen hun rol te begrijpen bij het bijdragen aan de UNAIDS-doelstelling om alle nieuwe hiv-overdachten tegen 2030 te beëindigen.

Succes is er in ieder geval. Tot op heden heeft In Equal Parts een kleine zesduizend mensen betrokken bij creatieve workshops, lezingen, tentoonstellingen, snelle hiv-tests en geldinzamelingsacties. Daarbij werd First Time bedolven onder prijzen tijdens het Edinburgh FringeFestival in 2019 en mocht dat andere virus het toelaten, wil Hall dit voorjaar weer beginnen met toeren.

Aan het eind van de voorstelling, na het applaus, krijg iedereen in het publiek van Hall een envelop. Daarin zit een kopie van een brief die hij zijn familie stuurde om hen te vertellen dat hij hiv-positief is, dat hij zich er altijd voor heeft geschaamd en dat hij hoopt dat ze met hem in gesprek willen gaan. We lezen:

The only way to rid yourself of shame is to walk toward the fear that causes is.

First Time is een theatertekst die gegarandeerd een plek verdiend in de Britse theatercanon. Het onzegbare wordt zegbaar gemaakt en alle boemannen vriendelijk verzocht ergens anders angst te zaaien. Het is te hopen dat Nathaniel Hall met zijn solo ook richting de Lage Landen trekt. Ik zit in ieder geval eerste rij. Al weet ik dan wel alle antwoorden van de quiz al.