Kunstenaar-onderzoeker Marloeke van der Vlugt (1971) onderzoekt al jaren het snijvlak van performance en digitale technologie. Ze zoekt naar een manier om technologische interactie te presenteren waarmee het publiek zich direct identificeert en dat hen fysiek activeert.
Door: Sander Janssens
In haar boek Performance as interface / Interface as performance doet ze uitvoerig verslag van haar onderzoek aan de hand van verschillende theatrale maakprocessen van installaties en performances die ze in de periode 2006-2013 maakte.
Hoe kan technologie als een trigger werken voor een performatieve attitude, die aanzet tot (niet vanzelfsprekende) interactie, waarbij verschillende zintuigen en lichaamsdelen worden geïncorporeerd? Hoe zet je technologie in die roept om een kritische lezing van onze fysieke perceptie? Dat is de vraag waarmee ze aanvangt.
In het openingshoofdstuk I meet you beschrijft ze niet alleen de ontmoeting tussen (digitale) personages – avatars – tijdens het intensief werken met Second Life, meer nog gaat het over een eerste ontmoeting tussen de schrijfster zelf en het creëren van kunst met behulp van digitale technologieën.
Met de performance-installaties Aki Anne I en II startte ze haar eigen zoektocht. Ze ervaart de afstand die technologie schept, de problemen die technologie met zich meebrengt wat betreft identificatie, en hoe relatief de vrijheid van virtuele identiteiten is. Tijdens de voorstellingen identificeerde het publiek zich weliswaar met de uitvoerende performers die live de avatars bestuurden, maar niet met de personages op het scherm. ‘Als het publiek niet bekend is met avatars en virtuele werelden en geen enkele ervaring heeft met dergelijke interactie, vindt er ook geen identificatie met de avatars plaats.’
Voorts beschrijft ze haar zoektocht naar actieve performancekunst, die zich na de performance-installaties met Second Life in meerdere mate afzet van traditionele theaterconventies. Zo komt ze onder meer uit bij de interactieve éénpersoonsinstallatie Patchmaker, waar de bezoeker door middel van fysieke aanrakingen en bewegingen beeld en audio oproept. De gelimiteerde mogelijkheden voor expressie van zowel de bezoeker als de performer – bijvoorbeeld de restrictie op verbale communicatie – leidden tot een proactieve zoektocht naar een alternatief fysiek vocabulaire. Van der Vlugt weet haar werk en de positie van haar publiek steeds kritisch te bekijken, wat constant leidt tot nieuwe deelonderzoeken.
Want na Patchmaker en de vervolgvariant Series Patchmaker no1 Marloeke 1971, waarbij de fysieke interactie tussen bezoeker en performer centraal stonden, rijst de vraag of de kracht van aanraking ook in een conventioneler theatersetting werkbaar kan zijn.
Ze ontwikkelt Duet, een mimeperformance waarbij de twee spelers beiden een speciaal ontwikkelde sensor suit dragen. Hun bewegingen beïnvloeden audio en video, waardoor ze met elkaar communiceren. ‘Hoewel het idee dat de acteurs elkáár aanraakten terwijl ze alleen zichzelf aanraakten, en daarmee de fysieke grenzen vervaagden, een mooie uitkomst was, bleef dit gewoon een fictief verhaal. Een verhaal om bekeken te worden, waardoor het publiek achterover kon gaan zitten en op afstand bleef.’
Dat brengt haar bij het creëren van Duets, een performance waarbij het publiek, weliswaar vanaf zijn zitplaats, actief participeert en de communicatie beïnvloedt – en zodoende de uiteindelijke performatieve compositie co-creëert.
Ten slotte eindigt haar helder en uiterst illustratief beschreven verslag bij een drietal Physical Phenomenological Interfaces: een touw, sjaal, handschoen en een hoofddeksel, volledig met sensoren uitgerust, die de deelnemers uitnodigden zelf te gaan performen. Modieuze ‘verlengstukken van het lichaam’ die aanraking en beweging als vocabulaire voor interactie erkennen.
‘Ze moesten in interactie met hun eigen lichaam van vlees en bloed, een manier vinden om zichzelf te presenteren terwijl ze een ander, digitaal, onbekend lichaam animeren. Op deze manier liet de hele installatie de deelnemer peinzen over de vraag: hoe vinden we balans tussen technologie en uitvoering in onze toekomstige communicatie?’
Precies de vraag die Van der Vlugt tot deze zoektocht heeft aangezet.
Boek
Marloeke van der Vlugt, Performance as interface | Interface as performance
International Theatre & Film Books i.s.m. HKU Lectoraat Performatieve Maakprocessen
ISBN 9789064038143
Dossiers
