In aanwezigheid van vele vertegenwoordigers van de Curaçaose en Antilliaanse kunstenaarsgemeenschap werd op 10 september in ITA het portret van Felix de Rooy onthuld, geschilderd door Cliff San A Jong. Het is het derde kunstwerk dat ITA in samenwerking met The Need for Legacy toevoegt aan de portrettengalerij van de schouwburg. Een gedenkwaardige middag, met meerdere sprekers.
‘We voegen geen verhaal toe, we maken ons verhaal een klein stukje zichtbaarder en doen recht aan de theatergeschiedenis’, zo zei ITA-directeur Clayde Menso tijdens de feestelijke bijeenkomst.‘Felix de Rooy is een bijzondere maker, die velen binnen en buiten de cultuursector heeft bewogen. Hij laat zien dat er stappen moeten worden gezet en dat we dit samen moeten doen. De grootste openbare en historische theatercollectie van Nederland, hier in deze schouwburg, wordt vandaag niet verrijkt, maar herijkt. En dat we dat mogen doen met een portret van beeldend kunstenaar Cliff San A Jong waarop de energieke maker Felix de Rooy te zien is voor ons publiek, maakt dat dit een feestelijk en belangrijk moment is.’
‘Beste Need For Legacy, bestuur, community, jullie hadden geen betere kunstenaar kunnen eren dan Felix’, voegde Glenn Helberg daaraan toe. ‘Een kunstenaar die bij het opgroeien omgeven werd door kunst. In de tentoonstelling in het Stedelijk Museum, dat nu net een paar dagen geleden is afgelopen, hebben jullie kunnen zien, horen, en mogelijk ook kunnen voelen, dat deze kunstenaar die veel van zijn inspiratoren ook in de tentoonstelling een plek heeft gegeven. Alle jonge kunstenaars die hier zijn. Niemand komt uit het niets, zoveel kunstenaars zijn er voorgegaan. Hoe origineel je ook denkt te zijn, je bent door iemand of vele iemanden geraakt. En in de interactie met jouw unieke brein, komt jouw maaksel tevoorschijn. In het eerbetoon van vandaag, komt wederom de kracht van wederzijdse inspiratie tot uitdrukking.
‘Zie je het voor je? Twee prachtige, jonge Caribische mannen, begin 20. Cliff San A Jong, en die ander: Felix de Rooy. Ze ontmoeten elkaar in een Surinaamse gallery, waar beiden exposeren. Deze ontmoeting heeft tot de verbinding geleid, tot op de dag van vandaag. Door wie wilde Felix geportretteerd worden? Ja, natuurlijk: door Cliff San A Jong. Die volgens de klassieke school schildert en ook heel graag vrouwen portretteert.
‘En nu Felix, jij, die in je werk met seksuele diversiteit bezig bent, jij die machtsverhoudingen bespreekt. Jij die genderdiversiteit bespreekt. Wij hebben het eigenlijk nooit gehad over het vrouwelijke of mannelijke in ons. Maar beiden weten we van die queerness, die verbinding tussen het mannelijke en het vrouwelijke. Volgens de Afrikaanse cultuur, die uitgesproken wordt door de denkers in Burkina Faso, ben jij een gatekeeper. Jij bent iemand die de overgang bewaakt, tussen het dagelijkse leven en een spirituele wereld. Jij bewaakt die overgang tussen het vrouwelijke en het mannelijke. Wat jij zegt Felix, is dat de vrouwelijke energie te weinig weet hoe krachtig ze is, en dat die mannelijke energie die domineert. Je zegt het veel mooier ergens in een stuk. Maar ik weet dat het thema wel een rol speelt. Het thema spiritualiteit, het thema waar wij het wel vaker over hebben gehad. Het thema van die overgang van dit leven naar een volgend leven. Die verbinding die jij maakt.’
Familie
‘Wat ik zo mooi vind aan de Need for Legacy’, aldus Kunst en Cultuur-wethouder Touria Meliani, ‘en wat ik hier ook steeds hoor: ik hoor van familie, van wortels. Ik hoor een geschiedenis. Binnen het theater, binnen de beeldend kunst, binnen alle sectoren. Ook voor mij in de hoedanigheid van wethouder is dit heel erg belangrijk, als diegene die zich sterk maakt voor diversiteit en inclusie, dat waarmee Felix is begonnen, door echt iedereen toegang te geven tot kunst, tot schoonheid.
‘Maar Felix de Rooy inspireert ook generaties door zelf te geloven in wie hij is, te weten wie hij is. Dat is de kern van ons zijn, denk ik, als mens. Ik heb ooit een periode gehad waarin ik te weinig naar mijn hart en mijn gevoel luisterde, en echt niet meer wist wie ik was. Ik dacht: als ik me maar zoveel mogelijk aanpas en delen van mijzelf gewoon niet laat zien, mijn vrouwzijn, mijn Marokkaans zijn – als ik verdwijn, dan functioneer ik. Dat heb ik lang gedaan, en toen viel ik om.
‘De afgelopen jaren heb ik besloten dat niet meer te doen. Ik heb me als mens altijd ergens geplaatst waar ik niet geworteld ben, waar ik niet die steun had, waardoor mijn geschiedenis geen plek had. Ik denk dat de meeste mensen die hier staan, precies weten waar dit over gaat. Terwijl, ik richt mij eigenlijk altijd tot de mensen die níet weten waar dit over gaat. Dat ga ik niet meer ga doen.
Een beweging die is ingezet door Marjorie, door Maarten, door mensen onder bezieling van jou Felix: de notie dat er erkenning en plek moet zijn, en dat we willen rechtdoen aan wat niet verteld is, wat niet erkend is, geen plek heeft gekregen.
Dat we misschien nu het derde kunstwerk hier gaan onthullen, maar dat we veel sneller moeten gaan dan we tot nu toe hebben gedaan.
‘Dit moment is er een van erkenning voor jou. Je biedt een familie, een huis, wortels, geschiedenis, al een hele generatie lang. Ik wil je danken en ook echt tegelijkertijd excuses aanbieden dat we dat niet eerder hebben gedaan. Dat we niet eerder hebben gezien dat dit heel belangrijk is, en dat we zo de stad in moeten, de wereld in moeten, met opgeheven hoofd, met trots en met liefde, en aandacht voor elkaar. In het besef dat de generatie die hier rondloopt, moet voelen dat er mensen zijn die om haar geven, waarin ze zichzelf ziet, en herkent; in de legacy, de geschiedenis.
‘Ik ben opgegroeid met spiritualiteit, met mystiek. Dat is geen gekheid. Dat is onderdeel van wie ik ben. Ik zal dat nu altijd meer zeggen en meer laten zien, dit heeft mij wederom bevestigd. Dus, Felix, in die zin ben je voor mij ook een heel groot voorbeeld en een inspiratiebron.’
Een warm bad
‘Ik liep in 2003 stage bij Cosmic Theater en was me toen helemaal niet bewust van de rol die dat speelde in het theaterveld’, bekende Yuen Kwan Lo. ‘Cosmic was mijn kennismaking met theater. De herkenning van verhalen, mensen, emoties, rituelen en gebruiken zorgden ervoor dat het voor mij een warm bad was. Nu met het eren van de legacies, besef ik pas wat die plek was en betekende: Cosmic Theater, van Kalebas Produkties van Wijnand Stomp, V.I.G. van Raymi Sambo en van Theater RAST met Celil Toksöz en Şaban Ol. Zij hebben mijn kijk op theater gevormd en die draag ik mee in mijn werk nu als (context)programmeur bij de Schuur, als collega van Marjorie nota bene, living legacy en mentor voor zoveel gekleurde makers en leiders. Het blijven noemen van al deze namen, van hun zienswijze en werk, de vele harten die het heeft geraakt en geïnspireerd, dat moeten we blijven benoemen, dat moet in boeken, in archieven die toegankelijk zijn voor de nieuwe generatie zodat ze weten wie er vóór hen zijn gegaan. Je bent niet alleen, je bent gerepresenteerd. Je bent niet alleen, er zijn meer zoals jij, we zijn een community en we zijn er voor elkaar. Dat is The Need for Legacy.’
Educaten!
‘Tijdens deze hele mooie middag werd ik eens te meer bevestigd in mijn overtuiging dat het belangrijk is dat we weten op wier schouders we staan’, verklaarde Marjorie Boston achteraf. ‘En dat het belangrijk is om dat steeds weer te beseffen en te uiten. Omdat dit van essentieel belang is als je je eigen narratieven moet ontwikkelen. Onze narratieven, van wie we zijn, waarom we doen wat we doen, waarom we maken wat we maken, waarom we ons uiten zoals we ons uiten, waarom we voor specifieke vormen kiezen binnen de kunsten in de breedste zin van het woord en welke taal we aan ons artistiek werk verbinden om daar definitie aan te geven.
‘Ons idioom heeft een trail, een weg terug gehad. Al dan niet vanuit inspiratie door iets wat je gezien hebt, of door een moeder/vader/kunstenaar, of grote zus/broer/kunstenaar, die je hebt mogen volgen of met wie je samen hebt mogen werken. Het is belangrijk dat wij dat laten horen en zien. Ik vind dat we dat te weinig doen. Elke keer weer als we iets uiten over ons werk, lijkt het alsof we opnieuw beginnen. Een gemiste kans om te verbinden. Ik denk dat dat funest is op langer termijn.
‘Dat is ook de reden waarom we met RIGHTABOUTNOW INC., wanneer wij schrijven, waar en wat dan ook, en we het moeten hebben over onszelf, wij altijd die schouders waarop wij staan benoemen. Ik heb daarom nooit begrepen dat ooit een fonds als reactie gaf: ‘Waarom moeten zij dat verhaal telkens opnieuw horen?’ Is dat dan niet duidelijk!? Ik vind het belangrijk dat wij telkens weer vertellen dat we staan op de schouders van Felix de Rooy, van Rufus Collins, van Norman de Palm, van Henk Tjon, van Thea Doelwijt. Educaten! Dat is onderdeel van het ontwikkelen van onze eigen narratieven.
Onze narratieven kunnen we niet terugvinden in boeken – ja, wel als we naar Amerika kijken. Wij zijn maar net begonnen. Ik bedoel, 40 jaar Zwart theater in Nederland is niet lang geleden. Made in da Shade is 25 jaar daarvan en RIGHTABOUTNOW INC volgend jaar pas 10 jaar. Dat is kort. En het doet pijn als nieuwe leiders, die ik geweldig vind en naar wie ik uitkijk, soms zeggen dat zij de eersten zijn. Niet de trail terug laten zien, dat vind ik jammer en zonde. Community building is belangrijk. Daarom snap ik niet waarom we toelaten dat we uitgespeeld worden. Wat maakt je anders dan de andere Zwarte groep of de andere maker of color? Wat een vraag! Wij zijn op zoek naar verbintenis, om die community building verder te blijven ontwikkelen. Juist om nieuwe legacies op te kunnen nemen in die trail. We need to build, blijf ik zeggen. Dank jullie bestuur van The Need for Legacy, dat jullie, na afloop van de prachtige onthulling van het schilderij van Felix de Rooy in ITA, op mijn schouders tikten en zeiden: ‘Marjorie, wij willen zeggen dat The Need for Legacy is ontstaan omdat we bij jullie in de archiefdozen zijn gaan kijken. The Need for Legacy, de naam, is bedacht door jullie. Dat we weten dat we op jullie schouders staan.’
Dat is een kleine moeite om te zeggen, en het doet me heel erg veel, want dan weet ik waarvoor ik vecht. Ik vecht voor deze jonge mensen, daarom ben ik zo verdomd eigenwijs, vrijpostig en activistisch. Ik hoef niet de Oscar te krijgen, maar ik wil wel in de geschiedenisboeken staan met iemand die even de fakkel heeft vastgehouden en heeft overgenomen van een van de andere legacies, en die het straks weer kan doorgeven. Maar eerst die eigen plek waar diversiteit echte inclusie creëert. Daar gaan we ons hard voor maken.
Wie doet mee?’
De laatste woorden van Glenn Helberg waren voor de schilder van het portret: ‘Cliff – als we straks daar staan en de beeltenis van Felix zien, is het dan gelukt om die eenheid van die werelden in Felix te zien? Is het gelukt om het binaire verhaal één verhaal te maken? Waar de eenheid en de balans in spreekt? We gaan het zien zo meteen.’
Foto: Nichon Glerum
Dossiers
