Vandaag is het haast onvoorstelbaar dat de zorg voor het Nederlands theatererfgoed tastbaar, toegankelijk en met de nodige status in vijf historische grachtenpanden aan de Herengracht was ondergebracht. Terecht noemde het toenmalige TIN (Theater Instituut Nederland) zich een centrum dat de erfgoedfunctie combineerde met de informatievoorziening voor de sector. Terwijl de collectie na de sluiting van het TIN in 2013 werd veiliggesteld bij de Universiteit van Amsterdam, verdwijnen of versnipperen sindsdien alle andere rollen die het TIN heeft vervuld. Ook voor het werkveld zelf vervaagt steeds meer het beeld van wat er op het gebied van documentatie, geheugen en discours in de podiumkunsten nog gaande is. Of juist niet gaande is. Het centrum is schrikbarend leeg. Deze gewaarwording is het begin van werkgroep NIT, tot op zekere hoogte opnieuw een beweging vanuit de marge.
Door Marijke Hoogenboom en Ditte Pelgrom, beeld Herman van Bostelen
NIT, Het eerste gesprek ontstond halverwege 2015 aan de smalle, lange tafel in Avondboekhandel Sternheim, een klein boekwinkeltje achter het café in Frascati 4, dat zich vooral specialiseert in toneel – nieuw en antiquarisch – om oude en nieuwe vertalingen en andersoortig toneelwerk weer in omloop te brengen bij studenten en makers. Sprekend over het gemis van het TIN stelden de vier initiatiefnemers van het eerste gesprek (Sternheim, Theaterkrant.nl/Theatermaker, De Nieuwe Toneelbibliotheek en het lectoraat van de Academie voor Theater en Dans) een lijst op van kleine, actieve initiatieven. Welke zijn dat nu en wat mist er? Welke gespecialiseerde bibliotheken kennen we nog? Wie houdt de geschiedenis van het theater bij? Hoe wordt de praktijk van ensembles en gezelschappen gedocumenteerd? Waar worden toneelteksten uitgegeven? Welke cijfers worden er verzameld en door wie? Wat kan digitaal worden gekoppeld? Wie is actief op het gebied van reflectie en kritiek? Waar wordt onderzoek gedaan? Kan de verzamelde kennis worden gedeeld? En kunnen we daar nu mee beginnen?
Zwervend van locatie naar locatie in Amsterdam, van de bibliotheek van de Academie voor Theater en Dans, de leeszaal van Bijzondere Collecties, het redactiekantoor van Theaterkrant.nl en Theatermaker bovenin de Stadsschouwburg, tot de keuken van het Grootlab, groeide het gesprek al snel van klein naar groter. Meer mensen, meer instellingen kwamen aan tafel: Bijzondere Collecties van de UvA, de Theaterencyclopedie, Het Transitiebureau, het Domein voor Kunstkritiek, het dramaturgen-initiatief van Fanne Boland, DAS Research en de theaterbibliotheek van de Academie voor Theater en Dans. Een groep van twaalf verschillende initiatieven en instituten die zich bezighoudt met erfgoed, reflectie, archivering, debat en bemiddeling in de podiumkunsten. Zij delen de urgentie om de lacunes die zijn gevallen door de bezuinigingen op te vangen en te wijzen op witte plekken die niet zonder hernieuwde ondersteuning kunnen worden ingevuld.
Er werd het beeld gekoesterd van een loslopend, vloeibaar instituut van verbonden initiatieven. Het Theaterjaarboek 2016 is een eerste manifestatie van dit open instituut dat uiteindelijk de naam ‘werkgroep NIT’ heeft gekregen, geïnspireerd op de strategie van OMA/AMO, het bedrijf en atelier van Rem Koolhaas.
Van het begin af aan spraken we uit dat het ‘vloeibare instituut’ niet iets was dat we moesten oprichten, maar een beschrijving van de bestaande situatie: een groot aantal personen en instellingen die werken (en vaak samenwerken) voor en aan erfgoed, archivering, geschiedschrijving, ontsluiting, reflectie, analyse en debat in de podiumkunsten. Het overzicht hiernaast is dus deels speculatief. Er zullen mensen en instellingen in staan die nog niet weten dat ze bij werkgroep NIT horen.
In dit derde deel van het jaarboek wil werkgroep NIT niet alleen de aandacht vestigen op het belang van documentatie, geheugen en discours, maar ook de (mogelijke) samenwerkingen in kaart brengen. Het uitbreiden van die samenwerkingen en het bredere zoeken naar hoe (veelal digitale) verbindingen kunnen worden gerealiseerd gaat door. Van klein naar groter.
De Engelse theatermaker Tim Etchells (Forced Entertainment) heeft ooit opgeschreven: ‘It works small the history thing, small things make big changes.’ Daar zal werkgroep NIT zich aan houden.
Dossiers
