Beste jij,
‘Multikulti is gescheitert’, zei Angela Merkel in 2010. Toen dacht ik: yes, now we are talking! We zijn inmiddels een paar jaar verder en het is tijd om multiculturalisme echt dood te verklaren. Want multiculturalisme is opgelegd als de beste manier om een snel divers wordende maatschappij te managen; ook in brede zin hebben onze podiumkunsten zich daarbij neergelegd. Deze top-downbeweging heeft ertoe geleid dat we in een horizontale lijn naast elkaar zijn gaan leven, denken en voelen. In plaats van mét elkaar. Het proces heeft verschillen herkend, erkend en bevestigd tussen tradities, herinneringen, wereldvisies, gedachtes en mensen. Tegelijkertijd bracht de top-downbeweging redenen en excuses om de verschillen te bevriezen en buiten ons eigen handelen te houden. Deze attitude heeft, met alle goede intenties, de deur opengezet voor onderdrukking van de Ander. Ik hoor je zeggen dat dat niet iets nieuws is. Klopt, maar wat wel nieuw is, is het gegeven dat er nu een generatie opstaat die volwassen aan het worden is met een interculturele identiteit. Ook in de podiumkunsten.
Beste jij,
Voor mij is het woord ‘diversiteit’ in zijn gekaderde, gekleurde betekenis slechts een deel van een nog grotere transformatie van de podiumkunsten in Nederland. In die verandering moeten wij onze ware identiteit, en de rollen die wij aannemen als maker, performer, schrijver, curator of als publiek, opnieuw ter discussie stellen. Het is natuurlijk en begrijpelijk, in het licht van onze betrokkenheid bij de podiumkunsten, dat we ons vastklampen aan wat ons ‘wij’ en wat mij ‘ik’ maakt. Ik, als individu, wil mij niet meer bewegen tússen culturen, talen en levensstijlen, maar ik heb mij inmiddels meerdere culturen, talen en levensstijlen eigengemaakt, in mijzelf verzameld. Het zit allemaal in mijn DNA. Ik noem het, vanuit mijn perspectief, de bottom-upbeweging. In die bottom-upbeweging staat niks vast en alles is vloeibaar. Daardoor heb ik nu, met alle goede intenties, kunnen zeggen: ik stap eruit; ik doe niet meer mee aan het voeden van uitsluitingsmechanismen zoals allochtoon, homoseksueel, niet-westers, witte Turk.
We zijn op een punt aangekomen waarop ik een constructief conflict zie tussen ‘top-down’ versus ‘bottom-up’, ‘vast’ versus ‘vloeibaar’, ‘ik’ versus ‘jij’. Ik moet dan vaststellen, terwijl ik alles ben wat jij niet bent en jij alles bent wat ik niet ben, dat we elkaar niet kennen. Dat we te bang en te voorzichtig zijn geworden om vragen te stellen aan elkaar, te gevoelig zijn geworden in ons denken, in het te complex handelen. Ik zie de waarde van ‘agree to disagree’. Dat we nu de tijd moeten nemen. Ik hoor je zeggen dat tijd kostbaar is, dat je superdruk bezig bent, maar toch zeg ik dat we juist nu de tijd moeten nemen. Dat we nu, voor heel even, niets hoeven te weten. Ik tegenover jou en jij tegenover mij. Toelaten dat we, niet wetend, naar elkaar kunnen staren.
In dat staren naar elkaar moet ik denken aan een uitspraak van Jacques Rancière: ‘Consider equality as a starting point rather than a destination.’ Een gelijkwaardig staren als startpunt van een ontmoeting én een confrontatie. In dat staren naar elkaar ontstaat er een ruimte. Het is een ruimte waar zich een beter inzicht kan ontwikkelen in wat geschiedenis voor een ander heeft betekend. Het is een ruimte waar ik niet verwacht dat alles door jou opgelost wordt, maar dat ik dat zelf doe. Het is een ruimte waarin ik gezien word voor wie ik werkelijk ben en jij voor wie jij werkelijk bent. Het is een ruimte waar nieuwe perspectieven en een nieuwe taal kunnen ontstaan. Het is een ruimte waar vanuit heden een stap gezet kan worden naar de nieuwe gedeelde toekomst, een nieuwe gedeelde diversiteit waarin iedereen de Ander is.
#rethinkingdiversity
Melih Gençboyacı is als maker verbonden aan ZinaPlatform en studeert aan DasArts, Master of Theatre, creative producer, curator’s programme.
Dossiers
