Hij staat met één been in de danswereld en met het andere in het circus, zonder dit als een spagaat te ervaren. Integendeel. Choreograaf en circustheatermaker Piet Van Dycke haalt vertelkracht uit deze interactie.
Zou er misschien begin deze eeuw een circusvirus in het kraanwater van Tienen hebben gezeten? Van de eerste lichting kinderen die in 2002 begonnen bij het net gestarte, piepkleine Circus Atelier Salto in het Vlaamse Tienen, stroomden er zeker acht door naar professionele circus- en/of dansopleidingen. Daaronder danser, choreograaf, acrobaat en circustheatermaker Piet Van Dycke (1996, Tienen), in 2018 afgestudeerd aan de choreografieopleiding van de Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg.
Van Dycke, opgroeiend in een gezin met één oudere broer en één jongere zus, was amper zes jaar toen zijn moeder hem als leerling inschreef bij Salto. ‘Ik was niet goed in competitieve sporten. Ik vond al dat fanatisme niet fijn. Mijn ouders zochten toch een sport voor mij en besloten Salto te proberen. In het begin vond ik het verschrikkelijk. Ik kende niemand maar moest het van hen drie keer volhouden. Toen was ik verkocht. Ik ontdekte het enorme plezier achter al die circusspelletjes.’
Twintig jaar later is de 26-jarige Van Dycke een van de meest ondernemende en succesvolle jonge choreografen en circustheatermakers van dit moment. Hij won als beste uitvoerend student de Jacques de Leeuw Prijs 2018 (10 duizend euro). De jury roemde de humor en de voelbare, rusteloze energie in zijn toen al volwassen choreografische handtekening. Drie jaar later ontving hij de BNG Bank Dansprijs 2021. Ook dat juryrapport memoreerde het vanzelfsprekende gemak waarmee Van Dycke met één been in de danswereld staat, het andere in hedendaags circus, zonder dit als een spagaat te ervaren. Integendeel. ‘Met een groot gevoel voor humor, acrobatiek en beweging is zijn doel niet rechtstreeks de samensmelting van disciplines, maar juist de vertelkracht die uit deze interactie komt. Verraderlijk licht verovert hij de ruimte door het raffinement in bewegelijkheid diepgaand te onderzoeken’, aldus de jury. De prijs was een tournee van zijn aanstekelijke balanceerduet On Point (2020) voor twee tuimelende en klimmende lichamen – grappig en gevaarlijk tegelijk – langs een tiental Nederlandse theaters, onder de noemer DansClick 23.
De Volkskrant voegde daar afgelopen zomer aan toe, in een recensie over EXIT (2022), dat ‘zijn werk uitblinkt door een organische mix van lichtvoetigheid en zwaarte.’ EXIT ging tijdens Oerol in een boerenschuur in première en stond tijdens theaterfestival Boulevard op een prachtige buitenlocatie van een groene kathedraal van populieren. Nu toert EXIT langs theaters en festivals in heel Europa. ‘Vijf deuren, vier mannen, drie muren, twee verdiepingen en één aanstekelijke soundtrack. Daarmee maakt choreograaf en circusartiest Piet Van Dycke een even speelse als geraffineerde combinatie van acrobatiek, dans, slapstick en evenwichtskunst’, aldus het dagblad.
Van Dycke is zelf de eerste die alle steun zal benoemen die hij in Nederland en Vlaanderen ontvangt. ‘Het is heel fijn dat zo’n kort stuk als On Point met steun van Korzo en de BNG Bank steady en duurzaam kan toeren. Ondertussen kan ik zelf langere onderzoekslijnen uitzetten.’ Dat laatste lukt hem vooral dankzij het driejarig ondersteuningstraject van PLAN Talentontwikkeling Brabant. ‘Met Festival Circolo en DansBrabant als mentors onderzoek ik de draagkracht van het lichaam. Hoe transformeren bijvoorbeeld de meest perfecte lijven onder invloed van krachten van buitenaf, of door het verstrijken der jaren? Ik ben nu een fysieke, intieme circus- en dansvoorstelling aan het maken met zes acrobaten tussen de 53 en 67 jaar. Zij hebben allemaal een verleden in het klassieke(re) circus. In hun lijven ligt zo veel circushistorie gearchiveerd. Maar het gaat mij niet om die nostalgische verhalen. Ik wil hun specifieke motoriek naar boven halen en een nieuw gezicht geven, door op zoek te gaan naar veranderingsprocessen die we allemaal meemaken. Dat zet ik dan weer om in fysieke spelletjes met de zwaartekracht.’
Als maker vindt hij het belangrijk om voldoende vooronderzoek te kunnen doen. Zodat je een onderwerp nog kunt veranderen. ‘Ik wilde bijvoorbeeld een voorstelling maken over alle clichés die je tegenkomt wanneer je je aan een balie meldt. Dat werden leuke vondstjes maar het geheel bleef te anekdotisch. Ik voelde geen diepere impact. Toen hebben we ingezoomd op één soort klassieke medewerksters: de schakeldames van vroeger. Zij zorgden in telefooncentrales voor het schakelen van telefoonlijnen. Dat waren altijd vrouwen. Soms was het zo druk dat ze op rolschaatsen van paneel naar paneel moesten rijden. Ze moesten zich aan allerlei regeltjes houden. Mochten onderling niet praten of lachen en als een man langskwam moesten ze hun hoofd naar beneden richten. Dat contrast fascineert mij. Terwijl ze de hele wereld met elkaar in verbinding brachten, spraken ze onderling in geheime gebaren om toch te kunnen communiceren. Door middel van een grote installatie rond het thema ‘verbinding’ ga ik hierover in 2024 de voorstelling FOON maken, samen met regisseur Jonas Vermeulen onder de noemer van ons collectief dOFt.’
Net voor het interview speelde hij met dOFt nog de licht-absurdistische voorstelling DUMMIES (2021, over klungelig gedrag als je de regels niet kent) in Brugge voor een grote groep dove en slechthorende kinderen tussen de 10 en 14 jaar. Naast het lid van Collectief dOFt (spreek uit: d of t, naar de d van dans en de t van theater) runt Van Dycke ook zijn eigen circus- en dansgezelschap, Circumstances.
En dan gaat hij bij fABULEUS in Leuven ook nog een voorstelling maken met freerunners, acrobaten, dansers en durvers tussen de 13 en 23 jaar. ‘We zoeken jonge mensen die bezig zijn met parkour, circus, dans, acrogym, taekwondo of andere uitdagende sporten, en die geen hoogtevrees hebben. Daar gaan we Beyond the Edge mee maken, met een installatie van ladders die tot in het publiek reiken. Het voelt een beetje als thuiskomen: ik heb op mijn 17de zelf auditie gedaan bij fABULEUS en daar mijn eerste professionele ervaringen kunnen opdoen.’ Oh ja, en hij danst ondertussen ook nog. En hij klust. Met zijn vriend, een technisch verpleegkundige en theatermaker met wie hij tien jaar samen is, heeft hij de afgelopen jaren hun huis in Leuven volledig verbouwd. ‘We hadden twee jaar geleden alleen maar een paar stenen muren gekocht. Nu is het bijna af, maar ook dankzij de hulp van mijn vader.’
Wat Van Dycke het moeilijkst vindt van al die grensoverschrijdende projecten die overal tegelijk lopen, is het zorgvuldig en constructief vooruit plannen. ‘Het is niet meer duurzaam om met één voorstelling voor één optreden naar één festival in Praag te rijden. Ik denk steeds meer na over de weerslag van dat wat we maken op de maatschappij. In positieve zin: de impact. Maar ook in negatieve zin: de voetafdruk. Daarom wordt het steeds belangrijker om alles goed met elkaar en op elkaar af te stemmen. Ik werk al jaren samen met mensen die ik 100 procent vertrouw en die mijn taal begrijpen. Ik zeg ook altijd tegen studenten op academies: je bent geen fabriek, je kunt niet alles zelf doen. Het gaat om samenwerken, plannen en verbinding leggen.’
Foto: Renate Beense, DansBrabant
Exit toert t/m 29/5 door Nederland en België
On Point is eind april in Brussel en eind mei in Helmond te zien.
Glorious Bodies gaat in oktober 2023 in première tijdens Festival Circolo in Tilburg. Tournee volgt.
Deze drie voorstellingen maakt Van Dycke onder de vlag van zijn eigen circus- en dansgezelschap Circumstances; circumstances.be
Dossiers
