The Russian Case 2018
Huisarrest en immersief theater
Nadat vorig jaar duidelijk werd dat de Russische overheid haar greep op de theaterwereld wilde versterken en enkele belangrijke theatermedewerkers achter slot en grendel zette of huisarrest oplegde, bleek de situatie een jaar later niet verbeterd. De dag voordat de Russian Case 2018 van start ging was theaterdirecteur Alexei Malobrodsky, na al een jaar vast te zitten, overgeplaatst naar een cel met drie medegevangenen, wat door zijn familie en vele collega’s als een zeer ongunstig teken werd beschouwd. Men begon te vrezen voor zijn leven. Ook de situatie van regisseur en artistiek leider van het Gogol Center, Kirill Serebrennikov, was nog even uitzichtloos. Zijn in augustus vorig jaar opgelegde huisarrest werd in januari opnieuw verlengd en de enige keer dat hij zijn huis mocht verlaten, was om de crematie van zijn moeder bij te wonen. Bij verdere navraag kreeg ik te horen dat de beschuldiging van diefstal van 1 miljoen overheidsgeld erop neerkomt, dat beide mannen tussen 2011 en 2014 voor een groot meerjarig multicultureel project, Plaforma, allerlei fondsen hadden geworven maar van de besteding van die gelden onvoldoende verantwoording konden geven. Volgens een goed ingevoerde Moskouse dramaturg is dat een vrij normale gang van zaken in het Russisch theater, behalve dat men deze keer de veronderstelde wanprestaties wilde aangrijpen om enkele theatermakers er eens flink van langs te geven. En een voorbeeld te stellen voor hun collega’s.
Onder dit gesternte ging de Russian Case editie van 2018 van start. De Russian Case laat een selectie zien uit Russische theatervoorstellingen die het afgelopen seizoen in première zijn gegaan en zijn genomineerd voor een Gouden Masker, vergelijkbaar met ons Theater Festival en de daarmee verbonden toneelprijzen. Maar het Russische Theaterfestival staat onder auspiciën van het Ministerie van Cultuur. Een van de curatoren van het Russian Case-programma, Alyona Karas, vertelde in haar toelichting op de keuze die zij samen met Kristina Matvijenko had gemaakt, dat ‘immersive theater’ dit jaar het overkoepelende thema vormde.
Dat thema kwam optimaal tot zijn recht in de voorstelling The Revenants, waarvoor een villa midden in Moskou van onder tot boven was ingericht als het decor voor Ibsens Spoken. In vijftig verschillende ruimten, van salon tot linnenkamer, van trap tot zolder, werd het stuk in verschillende delen en bezettingen opgevoerd. Als een complete driedimensionale theaterervaring. De twintig acteurs speelden de volledige tekst maar die was op een avond voor een toeschouwer niet bij elkaar te puzzelen. Ik verkoos een van de personages te volgen en zij, die Regina Engstrand verbeeldde, voerde me in heftige en intieme scènes langs kamers en kasten, door gangen en over trappen, om uiteindelijk voor de slotakte met alle acteurs op de zolder te belanden. Een twee uur durende trip waarvoor ze in Theater Amsterdam wel een huis zouden kunnen bouwen.
Het programma bevatte dit jaar enkele kleine voorstellingen die zich op ondergrondse locaties afspeelden, zoals The alien invasion museum door het Theatre of Reciprocal Actions uit Moskou, een ‘mockumentary’ over een invasie van buitenaardse wezens die tevergeefs vriendschap willen sluiten met bewoners uit de Sovjet-Unie. Stopping by woods on a snowy evening was een ‘lecture performance’ van en door Tatjana Godejeva en Ekaterina Bondarenko die in een klaslokaal voor tien toeschouwers hun stofjassen uittrokken en naakt verslag deden van een architectuurproject.
Een kleine maar hilarische voorstelling bleek Een man uit Podolsk, geschreven door Dmitri Danilov. In de traditie van het Russische absurdisme wordt een man in een politiebureau aan een verhoor onderworpen. Er worden hem allerlei triviale vragen gesteld over zijn leven en zijn verlangens (het liefst zou hij in Amsterdam wonen). Maar als hij vraagt waarvan hij eigenlijk wordt beschuldigd, krijgt hij te horen dat dit verhoor er nu juist toe dient om dat uit te vinden.
Met dit verhaal uit het ondergrondse teatr.doc zijn we weer terug bij de beschuldigingen aan het adres van Malobrodsky en Serebrennikov. De laatste won ook dit jaar weer een Gouden Masker, nu voor zijn regie van Alexander Manotskovs opera Chaadsky van de Helikon-Opera uit Moskou, die vorig jaar juni in première ging. Het in ontvangst nemen van de prijs werd hem niet toegestaan. Laatste nieuws is dat Malobrodsky ook weer thuis zit, na een verklaring te hebben ondertekend dat hij Moskou niet zal verlaten.
Dossiers
