Jaarlijstjes – De critici over  seizoen 2019-2020

Traditioneel brengt het Theaterjaarboek de critici-enquête. Deze verzameling van lijstjes met seizoensfavorieten biedt een waardevol overzicht van de belangrijkste voorstellingen en ontwikkelingen volgens de beroepskijkers. Vanwege het gebroken seizoen vragen we dit jaar niet naar beste acteurs, vormgevers en schrijvers, maar naar een top drie theaterervaringen vóór het begin van de coronacrisis en een top drie tijdens.

Henri Drost – Theaterkrant.nl, Scènes

Top 3 beste/meest belangwekkende/meest indrukwekkende theaterervaringen voor de coronacrisis (dus van vóor 12 maart)

1. Ruimtevlucht – Het Houten Huis / Holland Opera
2. Eindspel– Theater Rotterdam
3. Het dier, het dier & het beestje – Theater Artemis

Top 3 beste/meest belangwekkende/meest indrukwekkende theaterervaringen tijdens de coronacrisis (dus ná 12 maart)

1. Vliegende Hollander – Holland Opera
2. Tom Pain – Het Nationale Theater
3. Raar 1.5 – Het Filiaal Theatermakers

Meest belovende nieuwkomer

Door het wegvallen van nagenoeg alle festivals heb ik helaas te weinig nieuwkomers aan het werk kunnen zien.

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Bezoekers die zich na de heropening van de theaters niet houden aan de regels van het theater of daar schouderophalend op reageren.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

De verruiming in de subsidieregeling voor jeugdpodiumkunsten, waardoor er nu ook plaats is voor jeugddans en -opera in de BIS.

Fransien van der Putt – Theatermaker, Theaterkrant.nl

Top 3 vóór

1. Funny Soft Happy & The Opposite – Connor Schumacher; topvoorstelling, vanwege onvervalste diepgang en groot zelfbewustzijn, qua inzet van choreografische middelen om maatschappelijke verandering tastbaar te maken, voorbij het tragisch bewustzijn, optimistisch zonder klefheid. Dans blijkt uitstekend samen te gaan met scherpe teksten, visualiteit, pop en populaire (lichaams) cultuur. En dat alles met een heerlijk gekleurde cast
2. Unmute – Slagwerk Den Haag, Neverlike
3. Happiness – Studio Dries Verhoeven

Top 3 tijdens

1. My shadow used to have a density – Francesca Lazzeri
2. Continuüm – Johannes Bellinkx, SoAP Maastricht
3. BODY (UN)MUTE – Bogomir Doringer, ICK Amsterdam

Meest belovende nieuwkomer

Cherish Menzo

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Het gebrek aan ergernis bij gebrek aan ervaring in zaal, op podium of achter de schermen.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

Meer aandacht voor alternatief en online theater (maar misschien is dat wishful thinking).

Thomas van den Bergh – Elsevier

Top 3 vóór

1. Weg met Eddy Bellegueule – Toneelschuur Producties
2. Peachez – Toneelgroep Maastricht
3. Wie is bang – NTGent

Top 3 tijdens

1. Alleen samen – De Warme Winkel
2. Brandstof – Theaterfestival Karavaan
3. National Theatre at home

Meest belovende nieuwkomer

Dilan Yurdakul

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

De manier waarop Pieter Kramer is weggewerkt bij het Theater Rotterdam.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

De ruimhartige steun van OCW voor de cultuursector als geheel.

Patrick van den Hanenberg – Het Parool, Theaterkrant.nl

Top 3 vóór

1. The Book of Mormon in Theater Carré
2. Tina: de Tina Turner Musical in het Beatrix Theater
3. Woiski vs Woiski – Orkater

Top 3 tijdens

1. Een week voordat Freek de Jonge met de coronashow Asociale Afstand in Carré stond, probeerde hij wat uit in De Schalm in Westwoud. Wat losse eindjes, een paar beginnetjes, een beetje kletsen met het publiek. Een week later stond hij in Carré met een volwaardige, afgeronde indrukwekkende show. Werkelijk ongelooflijk.
2. De oprechte, heftige en geestige manier waarop Sanne Wallis de Vries het regeringsbeleid aanviel toen het ging over de manier waarop de cultuur in een onbeduidende hoek werd gestopt.
3. De samenwerking van Bellevue, Kleine Komedie en Carré om in Carré op een aangename manier, met inachtneming van de RIVM-regels, toch het theaterleven weer op gang te krijgen.

Meest belovende nieuwkomer

Glodi Lugungu

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Minister Van Engelshoven, die er aan herinnerd moest worden dat steun aan de cultuursector toch écht onder haar verantwoordelijkheid valt.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

De livestream/online voorstellingen van zoveel theaters, die het theatergevoel toch nog levend hebben weten te houden in barre tijden.

Joost Ramaer – Theaterkrant.nl, Theatermaker, Culturebot, Ramaer’s Report

Top 3 vóór

1. Familie – Milo Rau & NTGent
2. Dying Together / Earth – Lotte van den Berg e.a.
3. Reconstructie van een schuilplaats – Salomé Mooij

Top 3 tijdens

1. Er is je nooit een rozentuin beloofd – Sofie Kramer e.a.
2. El Público – Mariano Pensotti met Grupo Marea
3. The Encounter – Simon McBurney met Complicite

Meest belovende nieuwkomer

Sofie Kramer

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Am Königsweg | Falk Richter met Deutsches Schauspielhaus Hamburg | ITA.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

Dat het Fonds Podiumkunsten het eindelijk heeft aangedurfd een deel van de subsidiestroom te verleggen van de Randstad naar het Noorden. Dik verdiend, en long overdue.

Hanny Alkema- Trouw

Top 3 vóór

1. Familie – NTGent. Milo Rau vertaalde het onbevattelijke van een collectieve zelfmoord in adembenemend loepzuiver theater.
2. Weg met Eddy Bellegueule – Toneelschuur Producties. Waarin regisseuse Eline Arbo het contrast tussen een kwetsbare jongen en een vechtmilieu een expressieve swing geeft.
3. Sisi Boy – Steef de Jong. Een ontroerende ode van Steef de Jong aan het anders-zijn in een wonderlijk gelaagd en verrassend dubbelspel van echt en verbeelding.

Top 3 tijdens

1. De creativiteit waarmee het theaterveld met ups en downs liet (en laat) zien dat zijn hart altijd door blijft kloppen.
2. Indrukwekkend? Nee, maar in Lockdown van Toneelgroep Maastricht leggen de artistiek leiders (met partners) wel een slimme link tussen theater en quarantaine, tussen internet en ‘echt’.

Meest belovende nieuwkomer

Mohammed Azaay; geen nieuwkomer, wel de doorbraak van een acteur, die in de solovoorstelling Jihad van Liefde gevoelig schakelend toont hoe groots zijn talent is.

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Het machteloze en domme gefröbel van de minister van cultuur.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

Dat technisch vernuft, mits met raffinement ingezet, het belang van taal en theater kan vergroten – zoals Vanja Rukavina gloedvol toont in Language.

Jacques d’Ancona – Dagblad van het Noorden

Top 3 vóór

1. Meer van hetzelfde – Daniël Arends. Bij wie de vernieuwing nooit ophoudt, de fantasie niet onderhevig is aan slijtage, de inhoud niet lijdt aan bewijsdrang.
2. Nyassa Alberta, titel- en hoofdrol in Tina: Tina Turner – de Musical.’ Geen slaafse imitatie maar hoogst persoonlijke creatie van een onvoorstelbaar mooie dynamiek en expressie. Uitzonderlijk, qua fysiek (dansen, bewegen), stem en karakter.
3. Alex Klaasen, die het programma Showponies II laadde met zoveel briljante en verrassende scènes en ideeën dat het geen laffe kopie was van het hoogst succesvolle I. Qua uitwerking en ensemble op (hetzelfde) topniveau.

Top 3 tijdens

1. Asociale afstand – Freek de Jonge. Die van Asociale afstand in de volle breedte en diepte aanzienlijk meer aflevert dan een gelegenheidsprogramma. Oergeestig, inhoudelijk krachtig, en in geen enkel opzicht heulend met gemakzuchtige humor in de sfeer van demonstratieve, actuele clichés.
2. Lucia Marthas en haar Institute for Performing Arts. Van de geijkte podium- afstudeer- en jaarpresentatie van enkele honderden vak-studenten MBO, VMBO en HBO realiseerde ze in vier weken op film een ‘voorstelling’ van zeventig minuten op opzienbarende locaties. Een sensationeel goede vondst bij gebrek aan mogelijkheden om dertig of meer m/v met een serie acts en nummers op het toneel te zetten. Sprankelende creativiteit, opgebouwd uit de noodsituatie van nu. Superieure klasse.
3. Van Kooten en Heitzer doen het samen – René van Kooten en Brigitte Heitzer in een programma waarin ze de ‘nieuwe’ situatie uitstekend hebben benut om met twee prima muzikanten een volwaardig muzikaal en confronterend programma te maken.

Meest belovende nieuwkomer

Kasper van der Laan, cabaretier. Programma 1 Kilo. Waanzinnige invallen gesublimeerd.

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

De quasi-musical Het schaap met de 5 Pooten. Klassiek verhaal armzalig verbeeld. Gepersonifieerd door Jeroen van Koningsbrugge in een schrale vertoning, waarin vrijwel alle ingrediënten onder de maat vertoefden. Gruwelijk.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

Dat zoveel solisten, ensembles, acteurs, muzikanten, choreografen en andere makers met de producenten en de technici inspirerende optredens en programma’s hebben gerealiseerd. Financiële belangen zijn daarbij ondergeschikt gemaakt. Dit gaat in een aantal gevallen verder dan ‘van de nood een deugd maken’. Hier zal van alles uit voortvloeien. Let maar op…

Jos Schuring – Scènes

Top 3 vóór

1. Weg met Eddy Belleguele – Toneelschuur Producties. De uitstekend spelende cast verricht wonderen dankzij een zeer knappe regie.
2. Hoe ik talent voor het leven kreeg – Wat we doen e.a.. Ontroerende voorstelling over asielzoekers en de dilemma’s van IND-medewerkers, meest belangwekkende voorstelling van het seizoen die niet alleen urgent was was maar ook gewoon erg goed in script, opbouw en regie.
3. Tina: De Tina Turner Musical. Overweldigende show vol relevantie in een uiterst swingend geheel.

Top 3 tijdens

1. Festival Boulevard in Den Bosch wist ondanks corona een uitgebreid programma te presenteren, heel knap.
2. De regering wist snel met de nodige regelingen te komen waar ook zzp’ers in de kunst baat bij hadden.

Meest belovende nieuwkomer

Job Greuter zag ik 20 minuten in het TapasTheater, hij is een alleskunner: zingt, acteert, componeert, schrijft en speelt cello; heel benieuwd wat hij ons gaat laten zien komende jaren.

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

1. Ik begrijp niet dat schouwburgen zomervakanties hadden alsof er niets aan de hand was terwijl overal de tent in de fik staat.
2. Het onmogelijke subsidiestelsel en de vele positieve beoordelingen bij het Fonds Podiumkunsten die niet gehonoreerd kunnen worden.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

Flexibiliteit, veerkracht en energie van producenten en theatermakers tijdens de zwaarste crisis denkbaar in theaterland die misschien tot blijvende veranderingen zoals een flexibeler bestel gaat leiden.

Sander Janssens – NRC, Theaterkrant.nl

Top 3 vóór

1. Weg met Eddy Bellegueule – Toneelschuur Producties. Door de ijzersterke bewerking, stijlvaste regie en de volle overgave van de vier spelers ontstond er een veelzeggende, meerduidige en overrompelende theaterervaring.
2. Het sublieme samenspel van Hans Croiset en René van ’t Hof in Eindspel bij Theater Rotterdam. Croiset en Van ’t Hof vonden met contrasterend spel toch een ontroerende symbiose. Op grote afstand en toch dicht bij elkaar, zoals dat soms gaat samen.
3. De interactie tussen toneelspeler Mohammed Azaay en de drie muzikanten van het Amsterdams Andalusisch Orkest in Jihad van liefde, waarbij de muzikanten het personage zowel ontsnapping boden, als dat ze hem onverwacht confronteerden met zijn haast ondraaglijke realiteit.

Top 3 tijdens

1. Met Het Nationale Theater speelt altijd toonde HNT vrijwel meteen na de corona-uitbraak een aanstekelijke, eigenzinnige makersdrift. Vertrekkend vanuit wat er wél kan en met een grote liefde voor de (fysieke) ontmoeting tussen theatermaker en publiek, krijgen de acteurs in prettig sobere ensceneringen de kans om te floreren.
2. Tijdens het George en Eran Zomerfestival in DeLaMar vond er door de diverse programmering een mooie kruisbestuiving plaats tussen nieuw publiek en de reguliere DeLaMar-bezoeker. Een goede, hopelijk duurzame stap in de diversifiëring van zowel publiek als programmering in het theater.
3. Het Peepshow Palace van De Brakke Grond en De Warme Winkel bood niet alleen een slimme, coronabestendige theatersetting, maar verdient vooral lof voor de fijne programmering (mede opgetuigd door BOG), waarin oud en nieuw werk van vooral jonge makers alsnog een kans kreeg om publiek te vinden.

Meest belovende nieuwkomer

Nina de la Parra toonde zich in haar solodebuut Gods wegen een meedogenloze, bikkelharde en kwetsbare podiumartiest.

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Het vermoeiende gesteggel en geschuif met geld bij de BIS en de fondsen, en de reparaties die dan weer (moeten) worden opgetuigd om een aantal zaaglijninstellingen alsnog te redden, die ondertussen (weer) maanden in spanning zitten.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

De oprichting van Platform Aanvang! dat zich onvermoeid, open en in gezamenlijkheid – dus met mensen op het podium, achter de schermen en in de zalen – actief bemoeit met de (toekomstige) inrichting van het bestel.

Rosalie Fleuren – Theaterkrant.nl

Top 3 vóór

1. Stefano Keizers, gevangen in zijn mislukte voorstelling. Wat een mooi, triest beeld. Heerlijk en vreselijk tegelijk om er 90 minuten lang naar te moeten kijken.
2. Jeroen van Merwijk heeft uitgezaaide darmkanker. Tja, dat doet wat in retrospect met de ervaring van zijn oudejaarsconference Was volgend jaar maar vast voorbij…
3. Lenette van Dongen heeft het niet zozeer over haar eigen pijn in Paradijskleier, maar brengt een lied ter troost voor een verdrietige fan, die ze op het podium trekt en toezingt, en troost zo eigenlijk de hele zaal.

Top 3 tijdens

1. Plezier hebben in het gezamenlijk kijken van livestreams met mensen van over de hele wereld en na drie donderdagavonden trouw de professionele registraties van het National Theatre doorworstelen de realisatie dat het totaal niet zo inspirerend is als er lijfelijk bij aanwezig zijn.
2. Het back-to-basics Afzender Boulevard (en het vlugge realiseren van het bijzondere U bevindt zich hier met de andere festivals).
3. Technisch gezien geen theaterervaring, maar de coronaconference van Hans Teeuwen, de korte film Smerige Spelletjes. De theatermaker mist zijn publiek, en wordt langzaam gek. Alles wat Teeuwen zo eigen maakt, blijkt precies aan te sluiten bij de lockdownervaring. Zeer indrukwekkend.

Meest belovende nieuwkomer

Bovenste Knoopje Open

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Na de zoveelste cabaretpremière valt op hoe vreemd breed, kort en plat de zaal van Theater Diligentia is en dat je zichtlijn daar eigenlijk nergens echt goed is.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

Regionaal georiënteerde cabaretiers, zoals Rob Scheepers en Thijs Kemperink, nemen zich voor om niet meer in het algemeen naar beneden te trappen voor een snelle lach. Ze verwoorden dit voornemen in hun voorstelling en nemen hun publiek erin mee. Het eind van de openingsroutine ten koste van vrouwlief of vriendin?

Mieke Zijlmans – Theaterkrant.nl

Top 3 vóór

1. De gijzeling – Firma MES. In een voormalige ambassade in Den Haag. IJzingwekkend benauwende voorstelling over de gijzeling door Japanse terroristen van de Franse ambassadeur en zijn personeel, in 1974. Als toeschouwer kun je je akelig goed verplaatsen in de gegijzelden, in de onmachtige politie, in de bange mensen op straat. Uitstekend acteerwerk, vooral van Lindertje Mans.
2. Verhaal van myn droevig leeven – Rudolphi Producties. Marlies Heuer beeldt verstild, vertraagd, doorleefd het kleine levensverhaal uit van de achttiende-eeuwse Amsterdamse Maria de Neufville. Een eenzame vrouw, die van ongeluk naar ongeluk tuimelt. Tegelijkertijd geeft danser Indra Cauwels datzelfde leven in beweging weer. Beeldschoon.
3. Een heilige avond – Stichting Tweeheid. Hoe ziet het leven eruit als eenieder zomaar opeens verdacht wordt van het beramen van terroristische daden, totdat het tegendeel is bewezen? Toneelschrijver Daniel Kehlmann haakt in op de actuele situatie in bijvoorbeeld China, waar voor de zekerheid zomaar iedereen wordt gefilmd: dan hebben we ze alvast wanneer ze iets uitvreten. Een sterk acteerduel tussen Peter Bolhuis en Yvonne van den Hurk.

Top 3 tijdens

1. Marx – Frank Lammers, Het Zuidelijk Toneel. Tekst en regie Stefaan Van Brabandt. Toptoneel, te zien via Facebook. Lammers kon vanwege de plotselinge lockdown niet op, dus speelde hij Marx letterlijk tussen de schuifdeuren. Niet zomaar een makkelijk FB-grapje, duidelijk is dat Lammers is uitgegroeid tot een van de beste acteurs die Nederland kent.
2. Mijn Ede – Marcel Hensema. Na drie maanden in isolement, is met dertig toeschouwers in een theater kijken luisteren naar de enthousiaste en vrolijke Hensema een zeer bijzondere ervaring.

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Huub Stapel, die in zijn solovoorstelling Het Huwelijk precies dezelfde onderwerpen aansnijdt op precies dezelfde manier en zelfs met dezelfde grappen als in zijn eerdere Mannen komen van Mars, vrouwen van Venus( 2010) en in MV2 (2015)

Joris Henquet – de Volkskrant

Top 3 vóór

1. Lazarus – Stage Entertainment. Strikt genomen is dit testament van David Bowie een musical, en wellicht zelfs een ‘jukebox-musical’. Maar wat Bowie zelf en regisseur Ivo van Hove met de bekende hits deden is vernieuwend en nergens mee te vergelijken: Lazarus een vervreemdende trip, met hypnotiserende (video)vormgeving en prachtige muziek.
2. Tina: De Tina Turner Musical – Stage Entertainment. Zelden was de term ‘spetterende show’ zo van toepassing als op dit kleurrijke, van begin tot eind swingende soul- en popspektakel over het roerige leven van zangeres Tina Turner. Nyassa Alberta is de perfecte hoofdrolspeler; haar uitvoering van River Deep, Mountain High laat de toeschouwer overrompeld achter in zijn stoel.
3. 1 Kilo – Kasper van der Laan, Bunker Theaterzaken. In zijn fascinerende en geestige debuutvoorstelling presteert Kasper van der Laan (39) wat maar heel weinig komieken weten te presteren: hij weet zowaar een originele vorm van humor te vinden. Van der Laans comedystijl laat zich niet direct met een collega vergelijken en zijn grappen zie je vaak niet aankomen.

Margriet Prinssen – Mediahuis (Noordhollands Dagblad, Haarlems Dagblad, Leidsch Dagblad, De Gooi- en Eemlander en IJmuider Courant)

Top 3 vóór

1. Weg met Eddy Bellegueule – Toneelschuur Producties
2. Seks(e)(n) – De Koe & Mugmetdegoudentand
3. The Beauty Queen of Leenane – Toneelschuur Producties

Top 3 tijdens

1. Dronken Mensen – NNT, Eline Arbo
2. Ritratto – DNO
3. Peepshow Palace – De Warme Winkel

Meest belovende nieuwkomer

Eline Arbo (als zij nieuw mag heten) / Joy Delima

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Man die kennelijk mee moest van zijn vrouw maar de hele tijd in slaap viel, tegen míjn schouder (in DeLaMar).

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):

Meer engagement.

Tuur Devens – publicist bij onder meer Theaterkrant.nl, De Wereld van het Poppenspel, double (Theater der Zeit)

Top 3 vóór

1. Dagboek van een leeg bed – Mokhallad Rasem
2. The Big Drop-Out – Hof van Ede
3. DADAAA (2+) – Les Nouveaux Ballets du Nord-Pas de Calais

Top 3 tijdens

1. Balsam – Laika en Zefiro Torna. Mijn eerste theatervoorstelling sinds 12 maart. De coronaproofopstelling versterkte de rituele belevenis.
2. Bij gebrek aan écht theater kijken, mij weer eens in theaterteksten gestort. Zo ontdekte ik dat Freek Vielen (De Nwe Tijd) ook fantastisch schrijft.
3. De ervaring dat streaming en het tonen van theater op digitaal scherm toch geen echte theaterbelevenis opleveren.

Meest belovende nieuwkomer

Lola Bogaert (Vreten!, bij De Maan)

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Dat er niets meer was.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):

Dat men zich er (weer) ten volle van bewust is hoe noodzakelijk kunst is om te kunnen leven. Kunst als basisbehoefte. Hopelijk met gevolgen op politiek cultureel vlak.

Jeroen van Wijhe – Theaterkrant.nl

Top 3 vóór

1. Zwart Water – NNT/Eline Arbo
2. Static – Monki Business /Benjamin Kuitenbrouwer
3. Life, Oh Life – Club Gewalt

Top 3 tijdens

1. Hamilton – op Dinsey+
2. Ladies Who Lunch – Zoom-versie door Meryl Streep, Audra McDonald en Christine Baranski
3. Onze Straat – Het Nationale Theater

Meest belovende nieuwkomer

Job Greuter en Joy Delima

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Musicalproducenten die zich niet uitspreken over Black Lives Matter.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):

De aankomende musicals van Samya Hafsaoui, Daan Wijnands, Daria Bukvić, Fadua El Akchaoui, Job Greuter en Naomi van der Linden bij MusicalMakers.

Nuno Blijboom – Theaterkrant.nl

Top 3 vóór

1. Future Lovers (unplugged) – La Tristura. Het indringende portret van Gen Z. Mooiste zin: ‘De relaties die we geërfd hebben passen niet meer in de 21e eeuw.’
2. Door de schaduw heen – Dilan Yurdakul. De fijnzinnigheid waarmee ze de problemen rondom haar vrouwelijkheid en de verwachtingen die dat schept, haar geestelijke gezondheid en haar afkomst weet te verweven, zonder dat het een klaagzang wordt.
3. De Internet Trilogie – URLAND. Er zijn nog zoveel onbenutte mogelijkheden in de zaal en die avond deed URLAND een goede voorzet.

Top 3 tijdens

1. Zomaargasten – Oscar Kocken en Patrick Nederkoorn. Voor oprechtheid, ontroering en intimiteit heb je geen grote, volle zalen nodig, enkel een glas wijn en een goed gesprek.
2. De Nieuwkomers – Orkater. De muzikale veelzijdigheid van de verschillende Nieuwkomers tijdens Orkaters Zwoele Zomer: van Duitse close harmony tot absurdistische elektro.
3. End Meeting For All (deel 1) – Forced Entertainment. Het besef tijdens het eerste deel van End Meeting For All van Forced Entertainment dat de theaterwereld wellicht nooit meer hetzelfde zal zijn. En dat dat misschien minder zorgelijk is dan het lijkt.

Meest belovende nieuwkomer

More Dogs, met hun absurdistische techno. Ik ben nieuwsgierig naar hoe de jongste Nieuwkomers van Orkater zich gaan ontwikkelen.

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

De enorme prekerigheid in De Aanzegster van Zuidpool. Ik heb me zelden zo weinig serieus genomen gevoeld in het theater.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

Het lijkt erop dat ironie en cynisme terrein aan het verliezen zijn en plaats maken voor een nieuwe oprechtheid.

Marijn Lems – Theatermaker, Theaterkrant.nl, NRC

Top 3 vóór

1. De ensemblehoofdrol ((Felix Schellekens, Jesse Mensah, Romijn Scholten, Victor IJdens) in Weg met Eddy Bellegueule – Toneelschuur Producties/Eline Arbo.
2. De ensemblehoofdrol (Sieger Baljon, Anneke Sluiters, Nimuë Walraven en Tjebbe Roelofs) in Het Dier, het Dier en het Beestje – Jetse Batelaan.
3. De briljante tekst van die Magne van den Berg voor GOD? van Timothy de Gilde schreef.

Top 3 tijdens

1. Jade Olieberg in Spuug van Jibbe Willems – Toneelgroep Oostpool/ Charli Chung.
2. ‘Mini-realityserie’ Funny Lives – Floyd Koster, Henke Tuinstra en René Geerlings
3. De Liefdesverklaring van Romana Vrede op 1 juni in de Koninklijke Schouwburg Den Haag.

Meest belovende nieuwkomer

Cherish Menzo

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Dat het er niet was.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

Dat Fringe en het Nederlands Theater Festival echt niet kapot te krijgen zijn.

Filip Tielens – De Standaard, Klara, De Zendelingen

Top 3 vóór

1. West Side Story – Ivo van Hove en Anne Teresa De Keersmaeker op Broadway. Een mindblowing West Side Story voor de 21ste eeuw.
2. Im Herzen der Gewalt – Thomas Ostermeier, Schaubühne Berlin. Fenomenale enscenering van het boek van Édouard Louis, met ijzersterke acteurs en een rake scenografie.
3. Kadrage – Tuning People. Een heerlijk sinistere poppenkast voor volwassenen, balancerend tussen slapstick en soft-sm.

Top 3 tijdens

1. Männerbund – Lars Brinkman. Via Facebook Live, aan zijn keukentafel. Ontwapenend in zijn eenvoud, ontroerend in zijn historische dimensies.
2. Heimat: requiem film – De Nwe Tijd via Vimeo. Een in korte tijd ineengebokste muzikale docu over hun IJsland-trip, ter vervanging van de Heimat-trilogie .
3. Het Imaginaire Eiland – Oerol.

Meest belovende nieuwkomer

Jaouad Alloul, niet alleen om zijn straffe autobiografische theatervoorstelling De Meisje, maar ook om zijn muziek, activisme en warme, verbindende persoonlijkheid (wars van alle hokjes).

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

De rattenvanger – Toneelgroep Oostpool. Het voorheen spitse theater van Sarah Moeremans en Joachim Robbrecht werd hier te schematisch.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

Ook al hakken besparingen en de coronacrisis er keihard in, het laatste jaar stonden kunst en cultuur in Vlaanderen meer dan ooit in het brandpunt van de (politieke) actualiteit, met heel wat aanstekelijk activisme en solidariteit (herinner je de #ditisonspubliek-foto’s).

Moos van den Broek – Theaterkrant.nl

Top 3 vóór

1. Tanz – Florentina Holzinger
2. Weg met Eddy Bellegueule – Toneelschuur Producties/Eline Arbo
3. Memory Loss – Ann Van den Broek

Top 3 tijdens

1. Stemmen uit beton – Naomi Steijger en Timo Tembuyser
2. De worm in het zijn – Teun Donders en Jasper Stoop, afstudeervoorstelling
3. Het standaard leven van een standaard vrouw – Frascati Producties/Floor Houwink ten Cate

Meest belovende nieuwkomer

Cherish Menzo

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Klassieke opstelling met anderhalvemeternorm.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):

De sociale agenda is terug.

Ivo Nieuwenhuis – Trouw

Top 3 vóór

1. Verte – Sara Kroos
2. Sorry baby – Stefano Keizers
3. Oudejaarsconference 2019 – Claudia de Breij

Top 3 tijdens

1. Toen wij de tijd hadden – De Vandalen
2. Lebbis in tijden van Corona – Lebbis
3. Neut’s boeketreeks; een kletsnatte bloemlezing – Anne Neuteboom

Meest belovende nieuwkomer

René van Meurs

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Oudejaarsconference 2019 van Dolf Jansen – ongeïnspireerd en vol met flauwe seksistische grappen.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):

Ik heb erg mijn best gedaan om iets te bedenken, maar dat is me niet gelukt.

Elisabeth Oosterling – NRC Handelsblad

Top 3 vóór

1. De Poolse Bruid – Toneelgroep Echo en NNT. IJzersterk theater, waarbij tekst en locatie prachtig in elkaar grepen.
2. De gender-verpletterende performance van Jesse Mensah in Illias. Tilde de – überhaupt schitterende – voorstelling naar een hoger plan.
3. De mooie gaypride-programmering 2019 van ITA, waardoor o.a. een ‘kleine’ musical als Fun Home opeens in de grote zaal van de schouwburg stond.

Top 3 tijdens

1. Hoe ieder theater(festival) op een eigen manier veilig theaterbezoek mogelijk maakt(e).
2. Online première Before/After (NITE) in een digitaal hotel. Het kan tóch: een schouwburg-achtige ervaring op het web.
3. Het aanpassingsvermogen van makers, die internet omarmden en plots hele voorstellingen maakten via beeldbelprogramma’s.

Meest belovende nieuwkomer

Jesse Mensah. Zijn rollen in Weg met Eddy Bellegueule en Illias doen je snakken naar meer.

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Dat #MeToo ook in de theatersector zo ontstellend actueel blijft.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):

Programmeren kan ook op hele korte termijn, blijkt nu noodgedwongen.

Thea Derks

Alleen een top 3 van afgelopen seizoen:

1. L’Orfeo – Reisopera en Opera2Day. Een vorm van totaaltheater waarbij Wagner zijn vingers zou hebben afgelikt. De voorstelling is meeslepend, poëtisch en betoverend en sluit naadloos aan bij de gestileerde taal waarmee Monteverdi in 1607 het genre opera introduceerde.
2. Frida – Nationaal Ballet. Kostuums, decor, muziek en belichting sluiten naadloos aan op de fantasierijke schilderijen waarmee Kahlo bekend is geworden. Deze gloednieuwe choreografie van Annabelle Lopez Ochoa op muziek van Peter Salem is in één woord adembenemend.
3. De Vliegende Hollander – Holland Opera. Met zijn sprekende muziek, stijlvolle kostuums, wervelende videobeelden en fraaie belichting is De Vliegende Hollander een lust voor oog en oor.

Vincent Kouters – de Volkskrant

Top 3 vóór

1. Vincent van der Valk in Immens – Theater Utrecht
2. De Gebroeders Leeuwenhart – HNTjong. Door Casper Vandeputte aanstekelijk geregisseerd.
3. Het hele ensemble (Ariane van Vliet, Louis van der Waal en Peter Seynaeve) van Rijgen – NTGent

Top 3 tijdens

1. Het nieuwe programma van HNT: Het Nationale Theater speelt altijd.
2. In de auto naar theater kijken, zoals bij Brandstof op Karavaan
3. Een belangrijke constatering is verder dat nu echt gebleken is dat theater op een (beeld)scherm niet of nauwelijks werkt. Theater ís de live-ervaring.

Meest belovende nieuwkomer

Dilan Yurdakul

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

De verplicht meer dan halflege zalen.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):

Geen hoesters meer in de zaal!

Francine van der Wiel – NRC Handelsblad

Top 3 vóór

1. Museum Motus Mori – Katja Heitmann. Intelligent, uitstekend uitgewerkt concept, ontroerend en, jawel, vernieuwend.
2. Sweet like a Chocolate – Emio Greco en Pieter C. Scholten/ICK. Uiterst spannend duet door twee fantastische dansers. Met name Ribas is een ontdekking. Het kenmerkende idioom van de choreografen komt hierin uitstekend tot zijn recht.
3. Revisor – Crystal Pite & Jonathon Young. De ‘body synch’-stijl is in deze theatrale voorstelling tot in perfectie uitgevoerd en lijdt opmerkelijk niet onder een vervelend soort illustratie-verveling. Lof ook voor Youngs tekstbewerking.

Top 3 tijdens

1. Standby – Paul Lightfoot/NDT. Geweldige dansers in een geweldige ‘stream-of-dance-consciousness’; de choreografie dé nieuwe Études. Het blijft maar stromen en vloeien, een verrukkelijk werk.
2. NITE Hotel – Club Guy and Roni/NNT. Vindingrijk en vernieuwend.
3. Julidans – Peepshow Palace, m.n. Lisbeth Gruwez (Penelope) en Cherish Menzo (Jezebel). Opstelling is slim en voor herhaling vatbaar.

Meest belovende nieuwkomer

Maria Ribas

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Frida – Het Nationale Ballet

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

Aangaande cultuur in het algemeen: hoewel het een verschrikkelijk moeilijke tijd is voor kunst en cultuur, vind ik het verheugend dat het belang ervan nu wordt benoemd, erkend en (deels) gehonoreerd. Al zóu je het ook ergerlijk kunnen vinden dat daar kennelijk een coronacrisis voor nodig is…

Kester Freriks – Theaterkrant.nl, NRC Handelsblad

Top 3 vóór

1. Mary Said What She Said – Théâtre de la Ville en ITA
2. Dat we dromen – Maatschappij Discordia
3. 1991 – ’t Barre Land

Top 3 tijdens

1. Fanon Mixtape – Mathieu Charles
2. Zee Muur – Theaterproductiehuis Zeelandia
3. The Murder of Halit Yozgat – Holland Festival online

Meest belovende nieuwkomer

Beaudil Elzenga

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Dat Een sneeuw van Willem Jan Otten geen plek krijgt in het boek In reprise. Tweeëntwintig Nederlandse en Vlaamse toneelstukken om opnieuw te bekijken. Een onaanvaardbare en pijnlijke omissie.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

De kracht van ‘inclusief theater’ of ‘inclusiviteit’ in het theater.

Hein Janssen – de Volkskrant

Top 3 vóór

1. Familie – NTGent. In regie van Milo Rau, over de collectieve zelfmoord van een Belgisch gezin. Huiveringwekkend, compromisloos theater.
2. De spelvreugde en de inventiviteit van de voorstelling Weg met Eddy Bellegueule, met dank aan de vier acteurs en aan regisseur Eline Arbo.
3. Tom Lanoye die heel eigenwijs weer een nieuwe variant op Edward Albees klassieker Who’s afraid of Virginia Woolf? bedacht: Wie is bang? En daarmee het acteursechtpaar Els Dottermans-Han Kerckhoffs heerlijk liet spelen.

Top 3 tijdens

1. Wende’s Kaleidoscoop (de tv-registratie tijdens de Uitmarkt Online). Fantastische optredens van een keur aan onbekend en bewezen talent met de dansers van het NDT en Jenny Areans Zing dan! als hoogtepunten.
2. De serie kleine voorstellingen onder de noemer ‘Het Nationale Theater speelt sltijd’. Doorgaan, doorspelen!
3. De publieksvriendelijke gastvrijheid van het DeLaMar Theater, ook in tijden van anderhalve meter en strikte reglementen.

Meest belovende nieuwkomer

Florian Myjer kende ik al, maar samen met Kim Karssen is dit voor mij hét veelbelovende duo.

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Ex aequo:

1. Het gedoe met de vierjaarlijkse subsidierondes, vooral die van het Fonds voor de Podiumkunsten. Het hanteren van een zaaglijn voor groepen die wel positief worden beoordeeld, maar toch geen geld krijgen, moet verboden worden. Dankzij een gulle gift van de minister kwam het gelukkig toch nog goed en kan ik ook volgend jaar naar Dood Paard en het Zeeland Nazomerfestival.
2. MeToo-achtige taferelen, dit keer bij Toneelgroep Oostpool. Houdt het dan nooit op?

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):

Ik vond het erg goed dat ook deze kale theaterzomer toch weer een paar locatievoorstellingen te zien waren. Vooral die over het wel en wee van het boerenleven (Kiem door Festival Karavaan en Grond door Toneelgroep Jan Vos) waren actueel en zorgden voor nieuw en gretig publiek.

Anita Twaalfhoven – Theaterkrant.nl

Top 3 vóór

1. Hoe ik talent voor het leven kreeg – Wat We Doen
2. Een klein leven – ITA
3. Oorlogsvrouwen – Compagnie Karina Holla

Top 3 tijdens

1. Wie heeft mijn vader vermoord – ITA
2. De Wilde Keuken – MAAS
3. Drive through theatervoorstelling Brandstof – Karavaan, Jos van Kan

Meest belovende nieuwkomer

Charlie Chan Dagelet

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Het gebrek aan kleurenblind casten.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):

Dat Holland Opera in de BIS is opgenomen en DNO niet zonder meer een enorm subsidiebedrag krijgt toegewezen.

Lucia van Heteren – Theatermaker.nl, Theaterkrant, Theaterwetenschap Groningen

Top 3 vóór

1. West Side Story – Ivo van Hove/Anne Teresa De Keersmaeker (New York). Volledig overtuigende actualisering van overbekende musical met aangrijpend thema en waanzinnig energieke en multiculturele cast.
2. Zwart Water – Eline Arbo (behalve regie ook verantwoordelijk voor decor)
3. Oorlogsvrouwen – Karina Holla

Top 3 tijdens

1. Ode an die Freude – Rotterdams Philharmonisch orkest. Ondanks groot instituut een razensnelle kwalitatief hoogdstaande vimeo gemaakt, die troost en hoop bood in de eerste weken van corona.
2. Wie heeft mijn vader vermoord – ITA. De eerste voorstelling die ik weer live zag en die confronteerde met andere problemen dan corona.
3. Alle initiatieven van alle theatermakers die niet bij pakken neer gingen zitten maar, wetend dat stream never nooit de live ontmoeting kan vervangen, creatief bleven.

Meest belovende nieuwkomer

• Florian Myjer, hoewel hij misschien de status van nieuwkomer al aan het ontgroeien is.
• Caro Derkx – sterke presence in eigen productie Me, Myself and Sir Roger Scruton (regie Thomas Dudkiewicz).

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Theater waar de gemakzucht van afstraalt. En daar zagen we na een aantal maanden corona ook wel wat van voorbijkomen in de online events.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

Maatschappelijke discussie over belang van podiumkunsten als te subsidiëren noodzaak voor de samenleving lijkt te zijn gekanteld.

Ron Rijghard – NRC

Top 3 vóór

1. Weg met Eddy Bellegueule – Eline Arbo en Toneelschuur Producties
2. Sexual Healing – Jeroen De Man en Het Nationale Theater
3. Angels in America – Tom Dewispelaere en Stijn van Opstal/ Olympique Dramatique/ Toneelhuis

Top 3 tijdens

1. De wekelijkse YouTube-uitzendingen van voorstellingen van het Britse National Theatre waren happenings; met circa 35 duizend man tegelijk kijken naar voorbeeldige opnames van theater.
2. Noord Nederlands Toneel: NITE Nights, online theater
3. My shadow used to have density – Francesca Lazzeri: intiem gesprek met een coronaproof gesealde acteur.

Meest belovende nieuwkomer

Jesse Mensah

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Spectrum van Boukje Schweigman is een bedwelmende lichtshow, maar ik ging bijna out van de bijbehorende muskusgeuren die de zaal in werden gespoten. De neus moet beter beschermd.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

De getoonde vindingrijkheid van de sector in een crisis: de mooie monologen, het geweldige Peepshow Palace van De Warme Winkel, de online activiteiten, etc.

Luc de Groen – De Theaterpodcast

Top 3 vóór

1. Weg met Eddy Belleguele – Toneelschuur producties, Eline Arbo
2. Happiness – Dries Verhoeven
3. Dat ene lied in Life, oh life – Club Gewalt

Top 3 tijdens

1. Het concept van ‘Het Nationale Theater speelt altijd’, en de ruimte die dat schept voor bijzondere theaterervaringen.
2. De brief-voorstelling How to start a movement – Merel Smitt.
3. Toen we de tijd hadden – de Vandalen. Heeft me echt door het begin van de lockdown heen geholpen!

Meest belovende nieuwkomer

DIEHELEDING

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Hoe we allemaal (sector en politiek) al maanden het gigantische gat bij het Fonds Podiumkunsten op ons af zagen komen, maar pas op het allerlaatste moment in beweging kwamen.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

De energie en ideeën van Platform Aanvang! waarmee de lobby voor de kunsten dit jaar is aangevuld. Belangrijk dat kunstenaars (of zoals ze het zelf noemen: kunstwerkers) hun stem opeisen.

Hans Smit – Het Parool, Theaterkrant.nl

Top 3 vóór

1. Zwart Water – Eline Arbo. Tot het uiterste gestileerd verhaal over klassenverschil rond een helderblauw zwembad.
2. Mary Said What She Said – Isabelle Huppert schittert in het stijlvolle vormgevingscorset van Bob Wilson. Jammer van de muzak van Einaudi.
3. Vormgeving van Maison the Faux bij Een leven lang seks in Bellevue. Er stond gewoon een bos in de Palonizaal.

Top 3 tijdens

1. Mijn eerste voorstelling na de lockdown. Hans Kesting, Wie heeft mijn vader vermoord. Los van de toppprestatie. Voor het eerst weer in een zaal zitten, hoe leeg die ook oogde.
2. Decamerone – ITA. Verhalen uit een lockdown van lang geleden verteld in die van nu, met niet meer dan een tafeltje en een kaars, in no time uit de grond gestampt.
3. De eerste woorden aan ons van Antoinette Jelgersma in Liefdesverklaring bij Het Nationale Theater raakten me diep.

Meest belovende nieuwkomer

Yela de Koning (bij Het Nationale Theater). Niet heel nieuw, maar na Een Soort Alaska op het netvlies.

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Corona en dat de nagelstylisten bij de MP hoger in aanzien stonden dan theatermakers.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen

De extra steun voor het FPK met Prinsjesdag.

Max Arian – De Groene Amsterdammer, Theaterkrant.nl

Top 3 vóór

1. King Lear – Holland Opera. Goede, heldere bewerking van Joke Hoolboom, waardoor het verhaal logischer en nog droeviger werd, met indrukwekkende muziek, oude van Verdi en nieuwe van van Fons Merkies, bij elkaar gebracht door Niek Idelenburg.
2. Rodelinda van Händel – De Nationale Opera. In een intelligente regie van Claus Guth die het verbijsterde prinsje centraal stelde.
3. Pronk – Anoek Nuyens. Liet zien dat ook een uiterst kleine en sobere voorstelling een theaterbelevenis kan zijn.

Top 3 tijdens

1. Ritratto – Willem Jeths bij DNO. De wereldpremière van deze spectaculaire opera werd gered doordat de generale repetitie werd gefilmd en uitgezonden.
2. De Vliegende Hollander – Holland Opera. Razendsnelle vervanging door Joke Hoolboom en Niek Idelenburg met een zinvolle en actuele eigen bewerking van de sage.
3. Arianna, liefde zonder grenzen. Verloren gegane opera van Montverdi door Miranda Lakerveld van World Opera Lab prachtig mooi multicultureel gereconstrueerd met verschillende componisten (Aspasia Nasopoulou, Kaveh Vares, Haytham Safia).

Meest belovende nieuwkomer

Componist Willem Jeths van Ritratto

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Het was heel erg spijtig dat het Opera Forward Festival van 2020 niet doorging, als altijd veelbelovend, maar ja, corona.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):

Ik vind het verheugend, nog altijd, dat operagezelschappen nu weer onbekommerd opera’s bewerken, reconstrueren, brutaalweg samenstellen uit oud materiaal; er ontstaan daardoor nieuwe, soms quasi-oude kunstwerken, zoals King Lear, Arianna, Trofonio’s erfenis van Salieri door Opera Nijetrijne, De Val van het huis Usher door Opera2day, een moderne Zauberflöte van de Toneelmakerij en Silbersee.

Annette Embrechts – de Volkskrant, Theaterkrant.nl

Top 3 vóór

1. Weg met Eddy Bellegueule – Eline Arbo, Toneelschuur Producties. Een overweldigende happening, muzikaal, theatraal, dansant en bovenal ontroerend, over doorvechten omdat je iets wilt wat anders nooit zal kunnen, door vier multitalenten, terecht samen genomineerd voor de Louis d’Or.
2. Solas – LeineRoebana. Één groot warm bad vol troost en toch verrassend, speels en origineel, deze bijzondere samensmelting van dans en (live) muziek (zang, gitaar- en luit).
3. Vergeten Dieren en Verloren Zaken (6+) – Duda Paiva Company, een van de mooiste jeugdtheatervoorstellingen van vorig seizoen; ontroerend, hilarisch, actueel en nostalgisch tegelijkertijd, over het uitsterven der dieren en de menselijke drang om overal geld aan te willen verdienen.

Top 3 tijdens

1. NITE Hotel – Club Guy & Roni, een met verf overgoten, bijna naakte danssolo in een benauwende douchecel, door danser en Zwaan-winnaar Igor Podsiadly; in de chatsessie daarna zei zijn keurig uitziende broer vanaf een tweezitsbank in Polen dat hij nu pas voor het eerst in zijn leven zijn broer had zien dansen.
2. Spectrum – Boukje Schweigman& tijdens Theaterfestival Boulevard.
3. Applaus – Circus Ronaldo tijdens Theaterfestival Boulevard.

Meest belovende nieuwkomer

De in 2018 aan de Fontys afgestudeerde choreograaf Piet Van Dycke.

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Een verraderlijk echt lijkende phishing link onder een livestream van het Nederlands Dans Theater via Facebook, heb hemel en aarde moeten bewegen om van een vies abonnement op een vuige gamesite af te komen.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

1. Wereldwijde interactie over voorstellingen en ontwikkelingen in de kunst, zonder dat vermaledijde en tijdrovende vliegverkeer.
2. De solidariteit binnen de podiumkunsten, hopelijk niet van tijdelijke aard.
3. Het protest tegen het verouderde subsidiebestel, dat slechts achterwaarts repareert maar niet visionair durft te wijzigen; de zoveelste reparatie van een systeem dat niet meer klopt.

Herien Wensink – de Volkskrant

Top 3 vóór

1. Hoe deelnemers aan de productie The Privileged (te zien op Fringe) van Jamal Harewood in alle redelijkheid en in goed overleg moeiteloos morele grenzen overschrijden, en bereid blijken een ander te vernederen en ontmenselijken, omdat dat nu eenmaal de opdracht is.
2. Hoe Mohamed El Bachiri applaus haalt bij de première van Jihad van liefde, waar hij zijn eigen rouwproces schitterend naar toneel vertaald zag door Mohammed Azaay, Eran Ben-Michael en het Amsterdams Andalusisch Orkest.
3. Het eerste half uur van Yves Saint Laurent van Florian Myjer, daverend en grensverleggend in zijn exhibitionistische durf.

Top 3 tijdens

1. De allereerste ‘normale’ première in coronatijd, Wie heeft mijn vader vermoord bij ITA, voor het eerste geconfronteerd met de consequenties van de veiligheidsmaatregelen in het theater: vreemd, onwennig en surrealistisch.
2. Alleen Samen – De Warme Winkel in het Peepshow Palace; de eerste voorstelling over de sociale en fysieke consequenties van de coronacrisis, het gebrek aan fysiek contact en lichamelijkheid, in een passend klinische, vernuftig ontworpen entourage. De laatste tien minuten mondt de voorstelling uit in een hoogmis voor de sterfelijkheid en het fysieke verval – schitterend.
3. Mee op reportage met Laura van Dolron, die haar monoloog Liefhebben speelt in de zonovergoten tuin van een terminaal zieke vrouw en haar treurende familie.

Meest belovende nieuwkomer

Acteurstrio Collectiet, geestig, scherp, brutaal, geëngageerd – fijne spelers, goeie teksten, mooie meerstemmige zang, en voor niets en niemand bang; van Shelley Bos, Damaris de Jong en Pip Lucas gaan we nog veel horen.

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Hoe het belangrijke streven naar diversiteit door sommige gedupeerde instellingen met valse argumenten in diskrediet wordt gebracht.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

Samenwerkende theaters en gezelschappen in coronatijd, een nieuwe, noodgedwongen maar zeer welkome flexibiliteit in de programmering, en toch ook wel – uiteindelijk – de steunmaatregelen van de minister.

Simon van den Berg – Theaterkrant.nl, Theatermaker

Top 3 vóór

1. Weg met Eddy Bellegueule – Eline Arbo/Toneelschuur Producties. Genoeg over gezegd en geschreven; domweg de beste voorstelling van het seizoen.
2. Life, Oh Life – Club Gewalt. World building in een alomvattende muziektheatertrip. In zoveel voorstellingen zie je de verkeersregels, hier zag ik de natuurwetten.
3. Funny Soft Happy & The Opposite – Connor Schumacher/Dansateliers. Vrolijk, intelligent, deconstructief en cool.

Top 3 tijdens

1. Alleen samen – De Warme Winkel. De aftrap van het nieuwe tijdperk; nog niet buitengewoon gearticuleerd, maar – ook in het idee van het Peepshow Palace – de consequenties van de nieuwe situatie volledig omarmend.
2. Een antwoord op alle vragen – Laura van Dolron, Willem de Wolf. Ik was een van de twee toeschouwers in de Stadsschouwburg terwijl Laura, Willem en hun muzikanten hun voorstelling speelden voor een livestream. Ergens bij zijn wat eigenlijk virtueel is, was passend verwarrend.
3. De voorstellingsregistraties van de National Theatre.
   Ik heb nauwelijks gekeken naar de online activiteiten van Nederlandse groepen, maar mezelf verwend met de excellente (en exorbitant dure) films van One Man, Two Guvnors, Barber Shop Chronicles en Small Island.

Meest belovende nieuwkomer

Joy Delima

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Na een voorstelling plompverloren het theater uitgespuugd worden zonder echte mogelijkheid voor nazit. Niets aan te doen, maar toch heel erg stom.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

Dat na twee maanden theatersluiting en eendrachtige subsidielobby de toon van het kunstdebat eindelijk significant lijkt te veranderen. Tien jaar heeft de theaterwereld geklaagd over subsidemalheur, nu is het tijd voor een eigen plan vanuit de kunsten over hoe dan wel.

Karin Veraart – de Volkskrant, Theatermaker

Top 3 vóór

1. Weg met Eddy Belleguele – Toneelschuur Producties/Eline Arbo
2. ex aequo: Wie is bang – NTGent/Productiehuis Zeelandia/Koen de Sutter | Eindspel – Theater Rotterdam/Erik Whien
3. Yves Saint Laurent – Florian Myjer/Frascati Producties & De Warme Winkel

Top 3 tijdens

1. De dans van Ward Weemhoff met een (anonieme, coronaproof ingepakte en met zwabber bewapende) schoonmaker in Alleen Samen in het Peepshow Palace. Ontroerender kwam het niet wat mij betreft.
   En toen bleek er ook nog Ik hoop op zegen van Collectief Blauwdruk. Geweldige, talige, ook esthetisch verassende performance in een vijver in het Amsterdamse Bos (Bos Lab); een zogenoemde drijf-in show waarbij het publiek op waterfietsen van de voorstelling genoot.
2. Oorlogsvrouwen – Compagnie Karina Holla. Prachtige monoloog op basis van het boek De oorlog heeft geen vrouwengezicht van Nobelprijswinnares Svetlana Alexijevitsj.
3. Wie heeft mijn vader vermoord – ITA. Ik miste de allereerste door verkoudheidsklachten, zag Hans Kestings formidabele solo pas in de grote zaal van de Schouwburg – toen het weer kon.

Meest belovende nieuwkomer

Collectief Blauwdruk, van Tijn Panis, Bram Walter en Romijn Scholten (hij speelde een van de Eddy’s in Arbo’s succesvoorstelling). En ook zeer veelbelovend: Damaris de Jong (dit seizoen onder meer gezien in Naar Ikea van Frascati Producties in regie van Marijn Graven).

Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen)

Mensen die zich ostentatief niets aantrekken van de coronamaatregelen in het theater.

Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen)

De steunmaatregelen van de regering die er dan toch wel kwamen – al werd daar lang over gedaan. En de inspanningen van Platform Aanvang! Ten behoeve van betrokkenheid en solidariteit in de sector.

foto Weg met Eddy Bellegueule van Eline Arbo/Toneelschuur Producties, Sanne Peper

critici-enquêtejaarlijstjesseizoen 2019/2020

Dossiers

Theaterjaarboek 2019/2020