De critici over seizoen 2021/2022

Traditioneel brengt het Theaterjaarboek de critici-enquête. Deze verzameling van lijstjes met seizoensfavorieten biedt een waardevol overzicht van de belangrijkste voorstellingen en ontwikkelingen volgens de beroepskijkers.

Vincent Kouters – de Volkskrant

Beste voorstelling:
Mann Mann Mann door De Warme Winkel (voorheen toneelgroep Amsterdam). Leuk, vies, diepzinnig, aangrijpend babbeltoneel over de zwaktes van literaire grootheden.
Beste nieuwe tekst:
Trojan Wars (14+) door HNTjong, tekst Peer Wittenbols. Slimme, toegankelijke en originele hertaling van een oeroud verhaal.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
CRISPR door Theater Rotterdam, muziek Jimi Zoet.
Beste acteur/danser/zanger:
Bram Suijker (in Trojan Wars)
Beste actrice/danseres/zangeres:
Romana Vrede (in Trojan Wars en OustFaust)
Beste gezelschap:
Theater Artemis
Beste festival:
Oerol Festival
Slechtste voorstelling:
De kleine zeemeermin van Theater Utrecht.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Joep Hendriks (als regisseur), getuige Fos, die Bob bedacht, die de wereld bedacht (8+) bij het NUT.

Mieke Zijlmans – Theaterkrant

Beste voorstelling:
The Damned, ITA Ensemble. Een overdonderende theaterervaring, helaas pijnlijk actueel in het licht van het hedendaagse gebrek aan wereldvrede.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Verdriet is het ding met veren (Theater Rotterdam), novelle van Max Porter, toneelbewerking van Jacob Derwig en Erik Whien.
Voorstelling met de beste scenografie:
La ménagerie de verre (Odéon-Théâtre de l’Europe). Jan Versweyveld verplaatst Tennessee Williams’ stuk uit 1944 van het traditionele, zonovergoten ‘southern’ landhuis naar een claustrofobische, in aardetinten uitgevoerde kelderwoning annex grafkelder. Daarin wordt een fenomenale Isabelle Huppert omringd door de schetsmatig aangebrachte geesten van alle mensen die ze de deur heeft uitgejaagd.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
The Damned (ITA Ensemble), muziek Eric Sleichim. Indringend, meeslepend, beangstigend.
Beste acteur/danser/zanger:
Jacob Derwig in alle (volwassen) mannenrollen in Revolutionary Road (Theater Rotterdam). 
Beste actrice/danseres/zangeres:
Janni Goslinga in De dokter (ITA Ensemble)
Beste gezelschap:
ITA Ensemble
Slechtste voorstelling:
Dagen van rijst, Bodil de la Parra. Zo geniaal en geestig als haar Het verbrande huis was, zo teleurstellend is deze voorstelling, overlopend van zelfmedelijden.
Meest verheugende nieuwkomer:
Acteur Daniël Kolf, razendsnel doorgegroeid vanuit bescheidener groepen naar ITA Ensemble.       

Thomas van den Bergh – Elsevier

Beste voorstelling:
Midzomernachtsdroom – Oostpool.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
OustFaust – Tom Lanoye.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
De uren (The Hours) – ITA.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Leedvermaak – Het Nationale Theater.
Beste acteur/danser/zanger:
Fedja van Huêt als Georges in Vrijdag (Toneelgroep Maastricht).
Beste actrice/danseres/zangeres:
Romana Vrede als Faust in OustFaust (Het Nationale Theater).
Beste gezelschap:
Jakop Ahlbom Company
Beste festival:
Over het IJ
Slechtste voorstelling:
The Damned – ITA
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Ntianu Stuger
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Programmaboekjes die alleen nog digitaal verkrijgbaar zijn.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Vergis ik me of zie ik steeds meer jonge mensen in het publiek? (Of word ik zelf gewoon ouder?) 

Kester Freriks – NRC, Theaterkrant

Beste voorstelling:
Mama Medea door Theatergroep Suburbia.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Rosa door Koen Boesman.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Hollands Hoop door Zummerbühne.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Yemandja van Angélique Kidjo op het Holland Festival.
Beste acteur/danser/zanger:
Marcel Hensema
Beste actrice/danseres/zangeres:
Charlie Chan Dagelet
Beste gezelschap:
Maatschappij Discordia
Beste festival:
Brandhaarden
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Michaela De Prince
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Het verdwijnen van programmabladen en flyers, waardoor het is alsof de namen van de makers en acteurs er niet toe doen. Dit is begonnen in corona-tijd en duurt nog steeds voort. Met QR-codes alleen red je het niet, dat biedt geen blijvende herinnering.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Steeds meer belangwekkende boekpublicaties over het theater en de geschiedenis van het theater, zoals over de zeventiende-eeuwse geschiedenis van de Stadsschouwburg Amsterdam, de mime en de opkomst van de collectieven.  

Joris Henquet – de Volkskrant

Beste voorstelling:
Wim Helsen – Niet mijn apen, niet mijn circus.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Daniël Arends – Thuis praat ik bijna nooit.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Het toneelbeeld van de musical Falsettos, een schuin oplopend schaakbord als speelvlak met daarachter kunstwerken van Keith Haring, was erg mooi en werkte goed.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Componisten/tekstschrijvers Jan en Keez Groenteman lieten vaak en goed van zich horen met liedjes voor Snowponies (De Alex Klaasen Revue) en de komedie Volkstuin Complex.
Beste acteur/danser/zanger:
Henry van Loon in Jannie the Show Dog.
Beste actrice/danseres/zangeres:
Jenny Arean in Gedeelde smart, de voorstelling samen met Brigitte Kaandorp.
Beste gezelschap:
De jonge makers van Konvooi/Orkater, die met De Meester en Margarita bijzonder muziektheater brachten.
Beste festival:
De Parade was op volle sterkte terug in de zomer van 2022.
Slechtste voorstelling:
Stefano Keizers – Hans Teeuwen.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Cabaretière/zangeres Lisa Ostermann.
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Vol inzetten op publieksparticipatie in het begin van de voorstelling, als de artiest zelf nog niets van zijn kunnen heeft laten zien.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Het naar Nederland halen van internationale producties, zoals musical The Book of Mormon die opnieuw in Carré stond, en de geweldige Dreigroschenoper van het Berliner Ensemble die in ITA was te zien.

Zahira Mous – Schrijver & Performer (Project Zahira)

Beste voorstelling:
CADELA FORÇA – Carolina Bianchi.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
CADELA FORÇA – Carolina Bianchi.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Verdriet van de Zuiderzee – Orkater.
Beste actrice/performer: Carolina Bianchi
Beste danseres: Bonnie Doets (van de afgelopen dertig jaar).
Beste festival:
Amsterdam Fringe Festival
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Dahiana Candelo
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Het zou fijn zijn als mensen die in het theater werken, (bijv. als bijbaantje), in de bar of die de kaartjes scannen/scheuren, dat zij ook een training zouden krijgen in iets van ‘(stage) presence’, omdat in mijn optiek de voorstelling al begint voordat die begint. Dat zou een leuke ontwikkeling zijn in theaterland. (En ook na afloop van de voorstelling trouwens).
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Dat er meer openlijk over mentale gezondheid in de kunsten mag worden gesproken. Dat mensen er ook behoefte aan hebben en dat we zo langzamerhand de taboe voorbij mogen gaan.

Marijn Lems – NRC en Theaterkrant

Beste voorstelling:
Lady Chatterley’s Lover van Florian Myjer, Lisa Verbelen en Marieke de Zwaan.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
De Baron van Münchhausen van DIEHELEDING.         
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Trojan Wars van HNTJong (kostuumontwerp van Carly Everaert).
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
The Gaia Hypothesis van Firma MES (muziek van Lindertje Mans en Roald van Oosten).
Beste acteur/danser/zanger (m/v/x):
Jacobien Elffers in MARIA MARIA MARIA van De Veenfabriek.
Beste ensemble:
Bráulio Bandeira, Matteo Bifulco, Tamar Blom, Vincent Clavaguera, Wojciech Grudziński, Estefano Romani, Barnaby Savage in The NarcoSexuals van Dries Verhoeven.
Beste gezelschap:
HNTJong, voor Trojan Wars (Noël Fischer), Oma is een avatar (Eva Line de Boer) en A Country Inside My Head (Dimphna van Kempen).
Beste festival:
Amsterdam Fringe Festival (2021).
Slechtste voorstelling (grootste tegenvaller):
The Underground van NITE/Guy Weizman.             
Meest veelbelovende nieuwkomer:
De Omstanders vanwege hun vlijmscherpe klimaatsatire Der Letzte Holländer.
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Het digitale ticketsysteem van Theater Bellevue, waar je eerst op je account moet inloggen om je tickets te kunnen laten scannen.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Jonge collectieven die weer onbeschaamd expliciet politiek theater maken (met name Opening Statement en De Omstanders).   

Dominique Engers – Theaterkrant

Beste voorstelling:
ITA, The Damned, Amsterdamse Bos.
Beste Toneelbeeld:
ITA, The Damned, Amsterdamse Bos.
Beste Festival:
Dat zijn er twee waaruit ik niet kon kiezen: het Amsterdams Kleinkunst Festival, vanwege hun niet aflatende ambitie vernieuwend, breed en in ontwikkeling te blijven. Maar ook: Broadway Den Hoorn, cabaretfestival in Den Hoorn op Texel dat voor het eerst na drie jaar Covid weer kon doorgaan. Ik zag er op twee avonden acht voorstellingen van allemaal jonge, veelbelovende aankomende kleinkunstenaars. Het format was hetzelfde als altijd, maar de programmering kakelvers, met 40 procent artiesten die voor het eerst op het festival speelden.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Valentina Tóth, winnares AKF 2022. Origineel, muzikaal, en intelligent. Spannende theatermaker die ik de komende jaren met interesse ga volgen.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling:
Samenwerkingsverbanden van jonge makers, zoals De Nieuwe Lichting, Stichting Nanoek of De Kernploeg. Die samenwerkingsverbanden leveren op zijn minst een interessante avond in het theater op, kennismaking met veelal jonge, onderzoekende theatermakers en ruimte voor vormexperimenten.

Iris Spanbroek – Theaterkrant

Beste voorstelling:
Le moindre geste van Selma Ouissi en Sofiane Ouissi.
Beste nieuwe tekst/scenografie/libretto:
Gedeelde eerste plaats voor Koen van Dijks vertaling van Falsettos voor Opus One, en Magne van den Bergs Ik stond in een kutvoorstelling maar mijn haar zat wel heel goed.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Cradle, Nip, Go van MAISON the FAUX.
Beste acteur/actrice/danser(es)/zanger(es):
Abke Haring in Sea of Silence.
Beste festival:
De Parade in Utrecht.
Slechtste voorstelling:
Leedvermaak van Het Nationale Theater.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
HipSick
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Het ‘anti-woke’ artikel van Laurens De Vos in De Morgen, over dat je tegenwoordig niets meer mag zeggen.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Dat we eindelijk een gesprek aangaan over de binaire man/vrouw-verdeling bij theaterprijzen.

Jeroen van Wijhe – Theaterkrant

Beste voorstelling:
A 24-Decade History of Popular Music
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Sun & Sea
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Come From Away (vertaling: Danny Westerweel).
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
A Kind of Odyssey
Beste acteur/danser/zanger:
Job Greuter in Falsettos.
Beste actrice/danseres/zangeres:
Cystine Carreon in Hello Again.
Beste gezelschap:
De Kernploeg
Beste festival:
O. Festival
Slechtste voorstelling:
ONE de musical
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Danique Graanoogst (Diana en Zonen, Falsettos).
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Het gebrek aan kennis en inhoudelijke discussie over musicals bij MusicalMakers.
De cowboy-producenten van nieuwe spektakelmusicals, die hun eigen ambities belangrijker vonden dan het welzijn en de carrières van hun spelers.
Meest verheugende nieuwe ontwikkelingen (op het podum of achter de schermen): 
Een golf van Codarts-alumni – onder anderen Club Gewalt, Nanoek, Job Greuter, Lisse Knaapen en de Amazones, die het voortouw nemen in het experimenten met musicals. De onderbelichte geschiedenissen die door The Need for Legacy zichtbaarder worden gemaakt.

Ivo Nieuwenhuis – Trouw 

Beste voorstelling:
Wim Helsen, Niet mijn apen, niet mijn circus.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Circus Treurdier, BAAAAAA.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Micha Wertheim, Voor heel even.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Flip Noorman, Love it.
Beste acteur/danser/zanger:
Jan-Paul Buijs
Beste actrice/danseres/zangeres:
Anne Neuteboom
Beste gezelschap:
Circus Treurdier
Slechtste voorstelling:
Javier Guzman, Oudejaarsconference 2021.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Ramon Chatrer.
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Impresariaten die de recensent/theaterjournalist erg opzichtig voor hun eigen pr-karretje proberen te spannen.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
De aanstelling van Jörgen Tjon A Fong als nieuwe directeur van De Kleine Komedie.

Sander Janssens– NRC, Theaterkrant

Beste voorstelling:
Trojan Wars van HNTjong was hét hoogtepunt van 21-22: de energieke draaikolk van opruiende oorlogsretoriek en kleinmenselijk leed, met liefde tot een zinderend geheel gesmeed door regisseur Noël Fischer, mondde uit in een overrompelend theaterepos over de wonden die een oorlog slaat en blijft slaan. Met een shout-out naar Carly Everaert voor de geweldige kostuums.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Peer Wittenbols laat in datzelfde Trojan Wars een brede waaier aan theatrale registers zien, in een poëtische maar nietsontziende toneeltekst over de stempel die oorlog drukt op de jeugd; en inherent daaraan op de wereld.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Het verstilde openingsbeeld van Slachthuis vijf (scenografie van Marloes van der Hoek en Wikke van Houwelingen, lichtontwerp van Julian Maiwald): de nietige mens, verstoken van vaste grond onder zijn voeten en overgeleverd aan allesomvattende leegte – een adembenemende theatrale vertaling van de mens in (en na) oorlog.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Met De meester en Margarita imponeerde het jonge theatercollectief Konvooi (opnieuw) met hun muzikale veelzijdigheid: van vijfstemmige close harmony tot rap, jazz en musical, samengebald in een burleske en duistere theaterhallucinatie.
Beste acteur/danser/zanger:
Jan-Paul Buijs speelt in BAAAAAA van Circus Treurdier zijn rol als eeuwige underdog even aandoenlijk als bloedirritant; Buijs is onmiskenbaar een van de grootste komische talenten van het theater.
Beste actrice/danseres/zangeres:
Kim Karssen ontroert met haar tegelijk opstandige en verweesde spel in elke voorstelling waarin ze te zien is, en in Mann, Mann, Mann van De Warme Winkel eist ze op prachtige wijze de ruimte op waar ze recht op heeft.
Beste gezelschap:
Toneelgroep Oostpool kwam uit een roerige tijd, maar ontpopte zich met Daria Bukvić aan het artistieke roer opnieuw tot een van de meest relevante gezelschappen in ons bestel, dat naast veel bewezen talent ook expliciet ruimte maakt voor nieuw talent en andere stemmen en perspectieven. 
Beste festival:
Noorderzon had in 2022 een fenomenale editie, met het indrukwekkende Los Años van Mariano Pensotti als hoogtepunt.
Slechtste voorstelling:
Hotel Wonderland, het mislukte immersieve theaterfiasco op het HEM-terrein in Zaandam, waar je na ruim drie uur murw geslagen en verveeld weer op straat werd uitgespuugd.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
De jonge theatermaker Zephyr Brüggen imponeert met intelligent, uitgesproken en stijlvast theater, zoals haar boeiende, trefzekere Faust-bewerking op festival Karavaan.
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
De technici-affaire bij ITA, waarbij de jarenlange onvrede het afgelopen voorjaar leidde tot een staking onder het technisch personeel.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Steeds meer gezelschappen begonnen dit seizoen te werken met een intimiteitscoördinator – na alle #MeToo-ellende lijkt me dat een zinvolle eerste stap.

Tuur Devens – Theaterkrant, De Wereld van het Poppenspel, Double e.a.

Beste voorstelling:
Moeilijk! Ik heb verschillende echt goede voorstellingen gezien, en ik kan/wil niet kiezen: Red van Luk Perceval, De nieuwe man van De Hoe in openlucht, Pied de poule van Studio Orka, Mia Kermis van Stefanie Claes, Vaderlandloos van Jr.cE.sA.r/
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Universum van de waanzin: Istanbul – bericht van de andere kant (tekst van Freek Vielen).
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Op kleine schaal: Stefanie Claes, Mia Kermis.
Op grote schaal: FC Bergman, The Sheep Song. Het beeld van het schaap dat rechtop over de band loopt in de richting tegen de mensen in.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Jr.cE.sA.r/ Arsenaal/KVS, Vaderlandloos. Schitterend wat Junior Mthombeni met zijn kompanen laat horen en voelen.
Beste acteur/danser/zanger:
Oude klasbakken als Josse De Pauw en Johan Leysen blijven imponeren.
Beste actrice/danseres/zangeres:
Natali Broods
Beste gezelschap:
De Hoe (samengaan van De Koe en Hof van Eede).
Beste festival:
Proportie (kleinschalig festival met klein beeldend theater (CCHasselt, BE).
Slechtste voorstelling:
WIThWIT, De grote zwarte vogel.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Jef Hellemans! Hij schitterde mimisch, fysiek bewegend in Pinokkio (Jonas Baecke), zijn zangstem galmde in Le Nozze (Deschonecompanie), hij weet in eender welk gemoed zijn woorden overtuigend over het voetlicht te brengen. En dan dat ogenspel…
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
De Vlaamse subsidiepolitiek. De cultuurminister krimpt eerst het budget in, en tovert nu ineens een extra bedrag tevoorschijn, maar heeft wel de gezelschappen in langdurige angst en onzekerheid gedompeld gehouden. En dan zijn er toch nog veel artiesten uit de boot gevallen.      
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
De verdinging op het podium zet zich verder.

Sanne Thierens – Theaterkrant, Scènes Theatermagazine

Beste voorstelling:
Come from away van Medialane.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
De mol en de paradijsvogel van Daniël Cohen.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
De mol en de paradijsvogel van Jan Groenteman.
Beste acteur/danser/zanger:
Job Greuter in Falsettos.
Beste actrice/danseres/zangeres:
Cystine Carreon in Hello Again.
Beste gezelschap:
De Kernploeg.
Beste festival:
Café Theater Festival
Slechtste voorstelling:
ONE de musical van Roel Pieters, Hij gelooft in mij van Stage Entertainment.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Componist/performer Pepijn van den Berg.
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
De grote hoeveelheid sterren in recensies voor matige musicalproducties; megalomaan opgezette musicals zonder inhoudelijke kwaliteit; het gebrek aan transparantie bij de Musical Awards.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Het workshoppen van musicals in Nederland (De mol en de paradijsvogel) en de opkomst van nieuwe musicalmakers/collectieven zoals Job Greuter en De Amazones.

Elisabeth Oosterling – NRC

Beste voorstelling:
Slachthuis vijf van Theater Rotterdam.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Daan Wijnands’ choreografie voor de musical Come from away.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Sawdust Symphony van Michael Zandl, David Eisele & Kolja Huneck /Korzo.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
What is love, van Theater Utrecht.
Beste acteur/danser/zanger (m/v/x):
Romana Vrede in OustFaust (Het Nationale Theater).
Beste gezelschap:
OpusOne
Beste festival:
Circusstad Festival
Slechtste voorstelling:
Cliënt E. Busken van Internationaal Theater Amsterdam.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Dilan Yurdakul
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Dat sommige producties hun tournees geannuleerd door corona, echt nooit zullen afmaken.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Steeds meer diversiteit in de seksuele- en genderidentiteiten van personages.

Margriet Prinssen – Mediahuis (Haarlems Dagblad, Noordhollands Dagblad, Leidsch Dagblad, De Gooi- en Eemlander en IJmuider Courant), Theaterkrant

Beste voorstelling:
Trojan Wars: groots en meeslepend, een exuberant aantal schitterende kostuums en pruiken, een heerlijke tekst vol subtiele verwijzingen, het hele ensemble van HNT speelt de sterren van de hemel en een publiek van waanzinnig enthousiaste jongeren in de zaal.
Voor wat betreft jeugdtheater: in Anders is een hele normale Zweedse voornaam van Theater Artemis en mimetheatergroep Bambi, toveren de drie acteurs een fascinerende nieuwe wereld uit een rommelhuis vol spullen. Een hilarische voorstelling waarin de verbeelding aan de macht is.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Peer Wittenbols maakte voor Trojan Wars een eigentijdse en actuele bewerking van de Ilias, die recht doet aan de complexiteit van het verhaal en de personages en tegelijkertijd een jong publiek vijf uur lang bij de les weet te houden. Beeldend, geestig, emanciperend waar mogelijk zonder ook maar een moment gewild ’woke’ te klinken. Chapeau!
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Het verdriet van de Zuiderzee. Toegegeven: zo’n klif met uitzicht op de Zuiderzee op een prachtige zomeravond helpt ook mee, zeker als de meeuwen in de schemer een rol gaan spelen. Maar ook daarvan afgezien werkte de enorme speelvloer van wit glinsterend gaas dat de zee moest verbeelden heel goed. Adembenemend was vooral het changement halverwege, wanneer Zuiderzee het IJsselmeer wordt: binnen een paar seconden verdwijnen het glinsterende gaas en de masten van de bootjes om plaats te maken voor niets dan saai, groen gras, een perfecte verbeelding van het thema (natuur vervangen door kunstmatige nuttige polder). De inventieve vormgeving is van Ruben Wijnstok en René Vullings.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Het verdriet van de Zuiderzee. De muziek van Sytze Pruiksma en Radek Fedyk is een wonder van samenwerking met een bijzonder koor van diverse vogelgeluiden, fraaie samenzang, lekkere percussie en baslijntjes en subtiele verwijzingen naar melancholieke zeemansliederen.
Beste acteur/danser/zanger:
Bram Suijker in Slachthuis vijf en als Achilles in Trojan Wars.
Beste actrice/danseres/zangeres:
Hadewych Minis in Girls and Boys.
Beste gezelschap:
Toneelgroep Oostpool, vanwege de liefdevolle en geëngageerde programmering ex aequo met Het Nationale Theater om diezelfde redenen.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Collectief Blauwdruk. Recht op de Hemel is een briljante herschepping van Vondels Lucifer en ook Een ingebeelde ziekte is een geestige en intelligente bewerking van Molières origineel, vol virtuoos taalgebruik en lekker over de top acteren.
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Dat de zalen weer dicht moesten.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Meer engagement. Engagement is alom aanwezig (ook in dans); veel makers worstelen met (vooral) de klimaatcrisis en de vraag hoe daar in godesnaam aansprekend theater van te maken.

Nuno Blijboom – Theaterkrant

Beste voorstelling:
Lullaby for Scavengers – Kim Noble / CAMPO. 
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
CHORNOBYLDORF – Opera Aperta.
Beste acteur/danser/zanger:
Bastiaan Vandendriessche in zijn solo Dorian.
Beste actrice/danseres/zangeres:
Merel Severs in haar performance Let me tell you something you already know.
Beste festival:
Festival Boulevard
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Princess Isatu Hassan Bangura
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Dat met het afschalen van de coronamaatregelen de mogelijkheden om voorstellingen online en/of niet-live mee te kijken enorm zijn afgenomen. Het was een enorm goede ontwikkeling om theater beter toegankelijk te maken voor mensen met mobiliteitsproblemen of een kwetsbare gezondheid, die niet zomaar naar het theater kunnen.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
De aanstelling van Tobias Kokkelmans als de nieuwe directeur van het Nederlands Theater Festival.

Patrick van den Hanenberg – Theaterkrant, Parool

Beste voorstelling:
Falsettos van OpusOne.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Tekst: Menú del día door Rob de Graaf.
Choreografie: Oscar door Scapino.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht door de Theateralliantie, scenografie Theun Mosk.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Bloodscent door Gavin-Viano, Frascati Producties; compositie Edis Pajazetovic.
Beste acteur/danser/zanger:
Mattias van de Vijver
Beste actrice/danseres/zangeres:
Danique Graanoogst
Beste gezelschap:
Scapino Ballet (vanwege Oscar).
Beste festival:
Boslab Theaterfestival
Slechtste voorstelling:
Oudejaarsconference van Javier Guzman.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Princess Isatu Hassan Bagura
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Het overlijden van theatergrootheden, die nog lang niet klaar waren met het maken van mooie dingen: Jan Rot, Jeroen van Merwijk en Henny Vrienten.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Happily Ever After Productions is een internationaal semi-professioneel musicalgezelschap met als standplaats Amsterdam. De groep brengt allerlei tot nu toe (grotendeels) genegeerde musicalbriljantjes naar Amsterdam, zoals Avenue Q. Zij hebben het lef om de in Nederland totaal geflopte Producers over een bizarre Hitler-musical (megahit in de VS) binnenkort op te voeren.

Moos van den Broek – Theaterkrant

Hanny Alkema – Trouw

Beste voorstelling:
MARIA MARIA MARIA door de Veenfabriek (opent alle zintuigen met weergaloze, alle kanten uitschietende compositie van taal en muziek).
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Menú del día van Rob de Graaf (zuigt je griezelig knap in de kronkelingen van verknipte geest).
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Yerma met suggestief transformerend weefgetouw-decor van Juul Dekker.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
MARIA MARIA MARIA door de Veenfabriek (alle mogelijke muziekstijlen tot wonderschoon expressieve eenheid gesmeed).
Beste acteur/danser/zanger:
Eelco Smits als Clov in Eindspel (bijna stout laat hij acteur en personage een dubbelspel spelen).
Beste actrice/danseres/zangeres:
Kim Karssen in Mann Mann Mann (haar aanvankelijk zich wegcijferende, maar dan plots voelbaar eigenzinnige spel geeft de kwetsbaarheid van de kinderen Mann pas echt reliëf).
Beste gezelschap:
de Veenfabriek
Slechtste voorstelling:
Gevechten en metamorfosen van een vrouw door ITA (rode rozen rood geverfd).
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Ntianu Stuger (opmerkelijke expressiviteit als Karoline in Kasimir en Karoline. Toneelschuur Producties).
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
De almaar toenemende gewoonte om voorstellingen Engelse i.p.v. Nederlandse titels te geven.

Ron Rijghard – NRC 

Beste voorstelling:
Lady Chatterley’s Lover, door De Warme Winkel.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
BAAAAAA, door Jan-Paul Buijs, Ellen Parren, Peter van Rooijen.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Age of Rage, ITA.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
The Clowns Convention, door Wunderbaum.
Beste acteur/danser/zanger:
Peter Van den Eede (in De nieuwe man, door De Hoe)
Beste actrice/danseres/zangeres:
Kim Karssen (in Mann Mann Mann, door De Warme Winkel).
Beste gezelschap:
De Warme Winkel
Beste festival:
Noorderzon
Slechtste voorstelling:
Una imagen interior, door El Conde de Torrefiel.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Mathieu Wijdeven
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Theaterhooligans: fotograferend en filmend publiek.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
De comeback van boeken over theater (collectieven, mime) en toneeltekstboeken (verzameld werk Jibbe Willems, Magne van den Berg).

Luc de Groen – Theaterkrant 

Beste voorstelling:
The Clowns Convention – Wunderbaum.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Slachthuis vijf – Theater Rotterdam.
Beste gezelschap:
De Warme Winkel, voorheen Toneelgroep Amsterdam.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Collectief Blauwdruk
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
ITA die op zijn strepen ging staan over de naam Toneelgroep Amsterdam, die ze toch zelf terzijde hebben geschoven.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
De waardering en geschiedschrijving rond de Nederlandse collectieventraditie in het algemeen en Maatschappij Discordia in het bijzonder.
Meest geëngageerde werk (op het podium of achter de schermen):
Taskforce culturele en creatieve sector.

Sem Anne van Dijk – Theaterkrant 

Beste voorstelling:
Ik kan niet anders dan De Meester en Margarita van Konvooi noemen.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Zonder twijfel De dingen die begraven liggen van Simme Wouters. Beckettiaans goed geschreven, in tijden niet meer zo verpletterd geweest door de ambachtelijkheid en virtuositeit van een toneeltekst.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Het toneelbeeld van Maze de Boer bij de Leedvermaak trilogie van Het Nationale Theater. Ook speciale vermelding voor het kostuumontwerp van Lotte Goos.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
De muziek in De Gliphoeve (Orkater en het Bijlmer Parktheater) van Gery Mendes. Surinaamse dansmuziek, zoals kopermarsen en Kaseko, die verpletterend fijn werken in combinatie met de thematiek en boodschap van de voorstelling.
Beste acteur/danser/zanger:
Iemand die mijns inziens véél te weinig genoemd wordt: Jasper van Hofwegen. Zowel bij Club Kenau, als bij Konvooi – een speler die altijd in het oog springt en dat blijft. Fantastische dictie en meesterlijk stil spel.                            
Beste actrice/danseres/zangeres:
Malou Gorter. Punt, uitroepteken.
Beste gezelschap:
Het Nationale Theater. Streven alle concurrentie voorbij in kwaliteit, het opleiden van jong talent en blijven nieuw geschreven en oud repertoire perfect combineren binnen hun producties. Mogen we trots op zijn.    
Beste festival:
Toch de Parade. Dé broedplaats voor jong talent.
Slechtste voorstelling:
ONE de musical. Misschien wel het slechtste dat ik ooit zag.           
Meest veelbelovende nieuwkomer:
De Omstanders. Hebben met hun debuut bij Walhalla laten zien dat ze een van de interessantste groeperingen in het muziektheaterlandschap zijn.        
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Bij de voorstelling Thuis praat ik bijna nooit van Daniël Arends in Carré zat een puber de hele tijd op z’n telefoon. Beetje cliché, maar ik kan daar gewoon echt niet met mijn hoofd bij. Gelukkig zei Arends er wat van en kon de puber door de grond zakken.                                           
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
De toegankelijkheid van het theater in het algemeen. Er worden mooie stappen gezet wat betreft het inclusief maken van voorstellingen voor mensen met een beperking. Steeds meer theatrale ervaringen worden boventiteld of getolkt voor doven en slechthorenden, steeds vaker zie ik audiodescriptie voor blinden en slechtzienden en theaters zijn steeds rolstoelvriendelijker. We zijn nog lang niet op het niveau van onze buurlanden, maar er worden sinds de pandemie goede initiatieven getoond. 

Jordi Ribot – Theaterkrant, Movement Exposed, Springback Magazine

Beste voorstelling:
Orthopedica corporatio (gezien oktober 2021 in Korzo Den Haag). Regie: Marina Mascarell. Choreografie: Marina Mascarell, Alessandro Sabatini, Reiko Ohta, Amancio Gonzalez, Louis Gillard, Eli Cohen, Cree Barnett Williams. Performers: Alessandro Sabatini, Reiko Ohta, Amancio Gonzalez, Louis Gillard, Eli Cohen, Cree Barnett Williams.
World-making by means of movement at its best. Een diverse cast, op gebieden zoals van huidskleur, bewegingstraditie en leeftijd, onderzoekt ruimte, gevonden voorwerpen, geluiden en elkaar in een alsmaar veranderend landschap van karton. Een briljant pleidooi voor duurzaamheid, samenwerking en voor het menselijk vermogen om nieuwe mogelijkheden te vinden.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Jefta van Dinther, met On Earth I’m done – part 2: Islands. Cullberg Ballet. Waanzinnig. Van Dinther weet de poëtische kracht van sterk onderzochte bewegingskwaliteiten te combineren met strakke licht- en kostuumontwerpen, die de verbeelding verrijken terwijl ze de impact van de fysieke ervaring niet in de weg zitten – integendeel.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Orthopedica Corporatio – Marina Mascarell. Paula Miranda.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Chasing the (Blank), Fractal Collective/Zino Schat. Muziek/soundscape/compositie door Kaveh Vares.
Beste danser/danseres:
Louise Lecavalier in Stations. Gezien tijdens Julidans 2022. Op haar 63ste weet ze ons te raken in een solo waarin de kracht en macht van haar jongere jaren paradoxaal voelbaar en aanwezig zijn in de broosheid van haar lichaam en haar beweging, anno nu.
Beste gezelschap:
Bruno Beltrão / Grupo de rua (gezien tijdens Spring Festival Utrecht 2022). Hiphop-virtuositeit die alle poëtische macht van de beweging behoudt in de stap op toneel, zonder zich genoodzaakt te voelen om er een letterlijk dramatische draai aan te geven.
Beste festival:
Hans van Manen Festival, ter ere van Hans van Manens 90ste verjaardag. Alle vier programma’s waren goed bedacht en samengesteld, de verschillende gezelschappen dansten op topniveau en boden een rijk overzicht aan het poëtische spectrum waar van Manen zich tijdens zijn carrière in heeft bewogen – met waardevolle en niet vaak geprogrammeerde stukken gecombineerd met all-time favourites.
Slechtste voorstelling:
Bygones, van Canadees gezelschap Out Innerspace Dance Theatre. Een hoop geld en gedoe in dienst van een lege aaneenschakeling van lichttrucjes en bewegingsfrases zonder enig dramaturgisch houvast.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Andreas Hannes, met Warping Soul. Hypnotiserende en coherente choreograaf, die ook nog grappig en luchtig weet te zijn.
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Eros van Boukje Schweigman. Dans als wannabe-profetie-ritueel-therapie voor een nieuwe omgang met het lichaam/de lichamelijke/sensualiteit. De terugkomst van ideeën over de waarheid/authenticiteit van het dansend lichaam die al in 1930 zijn uitgeput.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Dat er telkens meer erkenning ontstaat voor het werk van dansers in creatieve, choreografische processen. Voorbeeldig hierin is, bijvoorbeeld, choreografe Marina Mascarell. 

Marjan Terpstra – Theaterkrant, ESPANJE!

Beste voorstelling:
Carmen van Nationale Opera en Ballet. Hoewel ik J’Nai Bridges als Carmen te koel en afstandelijk vond en haar Frans echt te wensen overliet, greep deze uitvoering me vooral door haar subtiele orkestspel, de prachtige enscenering met de tribune met meer dan honderd toeschouwers (vrijwilligers en koor) in de hoofdrol. Maar ook door het overtuigende acteerwerk van Laurent D’Elia als Lilas Pastia en Inna Demenkova als Frasquita.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Moedervlekken van Melissa Knollenburg. Met veel humor legt zij het schrijnende en onbekende slavernijverleden van Indië bloot.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Carmen. De tribune vol toeschouwers verandert in een berg waar smokkelaars overheen lopen met hun smokkelwaar. Prachtige vondst.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Nothing Ontploffing van Elmer/Merel Pauw. Echt alles aan deze show is tot in de puntjes verzorgd: de strakke beat, het subtiele en soms intense lichtplan, de kleding, de mimiek, de moves, de attributen. De teksten zijn hard en kwetsbaar tegelijkertijd, net als de podiumprésence van Elmer/Merel. Dit concert is een totaalervaring die een groot publiek verdient.
Beste acteur/danser/zanger:
Manuel Liñán in Steffa. Hoewel er veel op het stuk valt aan te merken, toont danser/acteur Liñán totale grip. Daarbij is hij ook nog komisch, ironisch, acrobatisch, uiterst gracieus, mimisch ijzersterk en een uitmuntend tapdanser.
Beste actrice/danseres/zangeres:
Merel. Aan alles zie je dat deze queer rapper, zoals ze zichzelf noemt, ook een ervaren actrice is. Door haar manier van kleden switcht ze gemakkelijk tussen verschillende identiteiten. Haar danspassen en blik doen fragiel aan, en tegelijkertijd voel je dat elke move, elke blik bedacht is, waardoor ze tegelijkertijd een enorme kracht uitstraalt.
Beste gezelschap:
Orkater. Vanwege de blijvende bijdrage aan de ontwikkeling van nieuw talent en de sterke maatschappelijke radar.
Beste festival:
Theaterfestival Boulevard. De verhuizing van het festivalhart naar het Zuiderpark is een gouden greep. Het aanbod is zeer gevarieerd met aandacht voor talentontwikkeling en experiment.
Slechtste voorstelling:
Dit is het Showorkest van Theater Artemis/Keimpe de Jong. In de zomer van 2022 een coronavoorstelling spelen getuigt van weinig creativiteit. Het duurt maar een half uur, maar is toch langdradig door het geworstel met de poppen die het orkest vormen. Hij kan beter gewoon saxofoon gaan spelen.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Sia Cyrroes laat met Zandhoop zien dat hij meer meer is dan een soapie uit Spangas. Vooral zijn mooie interactie met het publiek valt op.
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Het muntjessysteem waarmee je voorstellingen kunt bezoeken op Over het IJ Festival. Meerdere bezoekers snapten niet hoe het werkte.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Groeiende aandacht voor vrouwelijke toneelschrijvers en voor de impact van single story.

Hein Janssen – de Volkskrant

Beste voorstelling:
Een meeuw van Ilja Leonard Pfeijffer naar Anton Tsjechov door Toneelgroep Maastricht, regie Michel Sluysmans.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Sartre & De Beauvoir, tekst (en regie) Stefaan Van Brabandt.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Een oprechte ode aan de ironie door De Warme Winkel voorheen toneelgroep Amsterdam.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
BAAAAAA door Circus Treurdier; compositie & arrangementen Arthur Wagenaar.
Beste acteur/danser/zanger:
Bram Suijker (Trojan Wars, Slachthuis vijf); Florian Myjer (Lady Chatterley’s Lover en Een oprechte ode aan de ironie).
Beste actrice/danseres/zangeres:
Janni Goslinga (De dokter); Sien Eggers (Sartre & De Beauvoir).
Beste gezelschap:
Het Nationale Theater (vooral vanwege Cees Debets, de gastvrijheid, én Zaal 3).
Beste festival:
Festival Brandhaarden
Slechtste voorstelling:
Moord met een grote M viel tegen, Bonita Avenue leek enigszins overbodig en in ONE de musical zat veel geld maar bar weinig inhoud.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Lars Brinkman, acteur en theatermaker die zich in tegendraadse solo’s als Nader tot u en Männerbund laat gelden als een eigenzinnig talent.
Sam van Hulst, acteur in BAAAA van Circus Treurdier.
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
De entree en foyer van De Kleine Komedie: leuk theater, veel te kleine publieksruimte en dan die rijen voor de kassa (maar er werken wel leuke mensen!).
Dat Ruut Weissman alom opduikt als regisseur, ook bij vrouwelijke artiesten. Dat snap ik niet.
Verder geen ergernissen, dus dat scheelt.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Dat er steeds meer en betere grootschalige locatieproducties komen waarbij regionale schouwburgen optreden als coproducent dus die ook steeds professioneler worden en een groot en breed publiek trekken.

Jos Schuring – Scènes

Beste voorstelling:
Girls and Boys – Oostpool.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Trojan Wars -Peer Wittenbols, HNT.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Oma is een Avatar – Eva Line de Boer, HNT.
Beste acteur/danser/zanger:
Alex Klaasen
Beste actrice/danseres/zangeres:
Hadewych Minis
Beste festival:
Karavaan
Slechtste voorstelling:
Jonas in de Walvis – Mundus Vult Decipi.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Job Greuter
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Dat er zo vee mooie voorstellingen zijn waar nauwelijks over wordt geschreven omdat het theaterlandschap zo enorm versplinterd is geraakt met steeds meer voorstellingen op steeds minder plekken of met kortere speellijsten – ik heb dit niet onderzocht maar heb wel sterk deze indruk.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Veel nieuw jong en oorspronkelijk talent dat heel veelzijdig is.

Evelyne Coussens – De Morgen, Etcetera, Rekto:verso

Beste voorstelling:
Lullaby for Scavengers, Kim Noble.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Birds (choreografie), Seppe Baeyens.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
The Sheep Song, FC Bergman.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Lalaei, Muziektheater Walpurgis.
Beste acteur/danser/zanger:
Danny Ronaldo
Beste actrice/danseres/zangeres:
Anna Franziska Jäger
Beste gezelschap:
Theater Artemis/Dries Verhoeven.
Beste festival:
Theater Aan Zee
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Kazanga Jonathan Linga (in Dog op TAZ).
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Staande ovaties.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Het tijdperk van het publieksbehagen is (even opnieuw) voorbij.

Bianca Bartels – Trouw

Beste voorstelling:
14 de musical – hartverscheurend verhaal over winnen en verliezen, in een originele vorm waarbij de vierde wand wordt doorbroken; het is geweldig vormgegeven, heeft bijzondere muziek die meesleept en verwarring veroorzaakt. En dan is er nog de waanzinnige hoofdrolspeler: Tobias Nierop.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
14 de musical van schrijver/regisseur Tom de Ket.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
14 de musical: grootse vormgeving van Michiel Voet met duizelingwekkende projecties, meterslange sigaren, kostuums waar acteurs twee keer in passen en megagrote letters AJAX waarin en waarop personages zitten alsof het doodnormaal meubilair is.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Come from Away: de overvloedige livemuziek is het grootste feest van de voorstelling. De band tovert prachtige opzwepende muziek in uiteenlopende stijlen uit bijzondere instrumenten die vaak Ierse roots hebben. De folkelementen passen goed bij dit verhaal over gewone mensen. Alleen al voor de muziek zou je de voorstelling willen zien.
Beste acteur/danser/zanger:
Tobias Nierop als Cruijff in 14 de musical: onnavolgbaar briljant, serieus, komisch, entertainend en kwetsbaar.
Beste actrice/danseres/zangeres:
Wende. Wende zíngt de aangrijpende songs uit haar show De Wildernis niet, ze IS de muziek, ze IS de woorden, het verhaal en daarmee de verpersoonlijking van het leven met alle bijkomende worstelingen. Dat is kunst. Recht het hart in.
Beste gezelschap:
Anouk Beugels is met Stichting Nanoek precies wat de musicalwereld nodig heeft: met hun eerste voorstelling LOKROEP experimenteert ze geweldig met het genre. Losse verhalen kruisen elkaar ingenieus, terwijl de muziek sterk afwisselt en het licht irritant is, wat precies goed is omdat het past bij het ongemak dat het publiek ervaart bij de #MeToo verhalen.
Slechtste voorstelling:
One de musical. Lijkt op een amateurmusical die te veel geld tot zijn beschikking had. Hoeveel moois had je met dat budget kunnen maken? De voorstelling was een schande voor het genre en het treurigste is dat wie voor het spektakel naar One komt, wordt bevestigd in het onterechte vooroordeel dat musicals niet deugen.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Regisseur Anouk Beugels met Stichting Nanoek die zich met een stel brave new people wil storten op het schrijven en ontwikkelen van brave new musicals.
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Dat One de musical op televisiereclame maakte met nepsterren waardoor het leek alsof ze goede recensies hadden ontvangen.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Ik heb de indruk dat er, naast het tot vervelens toe herhalen van bekende musicaltitels, vaker nieuwe Nederlandse musicals worden geschreven. 

Joost Ramaer – Theaterkrant

Beste voorstelling:
Grief & Beauty, Milo Rau, NTGent.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Every Body Electric, Doris Uhlich (choreografie).
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Life & Times, Veerle Van Overloop, ShELFISH Productions.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
De Oergong, Sytze Pruiksma.
Beste acteur/danser/zanger:
Édouard Louis in Qui a tué mon père.
Beste actrice/danseres/zangeres:
Marlies Heuer in Wittgensteins Minnares.
Beste gezelschap:
NTGent
Beste festival:
Noorderzon
Slechtste voorstelling:
De Toverberg, FC Bergman/ ITA.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Sofie Kramer in A Pole Tragedy.
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
ITA dat een reeks voorstellingen van De Toverberg cancelt zonder zijn publiek in te lichten over de ware reden: de jarenlange uitbuiting van zijn theatertechnici, die leidde tot burn-outs en een staking.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
De ITA-technici die het werk neerleggen, na jaren van uitbuiting.

Hans Smit – Parool, Theaterkrant

Beste voorstelling:
Een meeuw – Toneelgroep Maastricht.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Peer Wittenbols – Trojan Wars.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Theun Mosk – Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht – Theateralliantie.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Joost Maaskant/The Clowns Convention/Wunderbaum.
Beste acteur/danser/zanger:
Bram Suijker
Beste actrice/danseres/zangeres:
Wende
Beste gezelschap:
NTJong
Beste festival:
Brandhaarden
Slechtste voorstelling:
De grote Red je Reet Show – Maas theater en dans.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Het Arnhemse trio Blond & Cynisch.
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Het gehannes met de naam toneelgroep amsterdam, voor en achter de schermen.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Het serieus nemen van normale tarieven en werkomstandigheden (in alle opzichten) in de sector.

Wendy Lubberding – Parool, Theaterkrant

Beste voorstelling:
Trojan Wars van HNTJong.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Any attempt will end in crushed bodies and shattered bones van Jan Martens.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Bram zoekt ruimte van Bram van Helden, geweldig hoe het gedurende de voorstelling onzichtbaar werd opgebouwd.
Beste danser:
Jan Martens in Elisabeth Gets Her Way.
Beste acteur:
Fjodor Jozefzoon in Edward II omdat zijn energie bijna de zaal uit spatte.
Beste actrice/danseres/zangeres:
Hadewych Minis in Girls and Boys omdat ze die vrouw met dat aangrijpende verhaal ook zó luchtig en een beetje stoer neerzette.
Beste gezelschap:
Oostpool
Beste festival:
De Parade was het meest feestelijk en dat was heel welkom.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Sue Ann Bell maakte bij TR twee enorm krachtige, fysieke solo’s. Van haar gaan we nog meer zien.
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Dat de theaters toch weer dicht moesten.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Dat er meer grote gezelschappen zijn waar meerdere mensen artistiek verantwoordelijk zijn; dat het minder rond één persoon draait op die plekken. Dat er bovendien mensen aan het roer staan die niet uit het teksttoneel komen, zoals Guy Weizman en Alida Dors.

Fransien van der Putt – Theaterkrant, Dansmagazine

Beste voorstelling:
D̶A̶R̶K̶MATTER, Cherish Menzo.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
The Glory Machine, Billy Mullaney, TILT, Veem House for Performance, Productiehuis TR.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Limburgse Horizon, Het Geluid Maastricht.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Any attempt will end in crushed bodies and shattered bones, Jan Martens / GRIP i.s.m. Dance On Ensemble.
Beste acteur/danser/zanger:
Mathieu Güthschmidt in Bezoek de Bleijenhoek.
Beste actrice/danseres/zangeres:
Khadija El Kharraz Alami in The Waves.
Beste gezelschap:
Toneelgroep Amsterdam (voorheen De Warme Winkel)
Beste festival:
Julidans
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Het gebruik van geluid, de stem en het zingen als zelfstandig of autonoom onderdeel met een eigen agency in voorstellingen die niet per se musical, de opera of het dramatisch muziektheater zijn.

Gina Miroula – Theaterkrant

Beste voorstelling:
Het autobiografische De eeuw van mijn moeder door Het Nationale Theater (tekst, regie: Eric de Vroedt). Hierin wordt de traumatische levensgeschiedenis van zijn moeder verteld. Zij komt in 1948 vanuit geboortestad Batavia met een stoomschip naar Nederland, waarmee ze de Indonesische vrijheidsstrijd ontvlucht.
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
Luit Bakkers pleidooi voor afschaffing van heteroseksualiteit in A Garden of Heavenly Delights.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
The Damned. Heerlijk, al dat bloed. Tevens het decor van La ménagerie de verre – allebei Jan Versweyveld.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Larsen C (2022) van de Griekse sounddesigner Girogos Poulios: het knarst, kraakt en ruist. In zijn geluidslandschap vermengen zich onderwatergeluiden, tektonische en menselijke activiteiten, zelfs zeedieren. Je hoort de geluidsseinen van een naderend schip gehuld in mist, al kan het net zo goed een stoorzender zijn, die uitzendt op dezelfde frequentie.
Beste actrice/zangeres:
Hadewych Minis in Girls and Boys; een welverdiende Theo d’Or.
Singer/songwriter Channah van ‘t Riet in Songs for Leonard, waarin zij samen met theatermaker Cyrelle Failé de meisjes van Cohen een eigen stem geeft.
Beste gezelschap:
De Franse dansgroep Mazelfreten, ontdekt tijdens het Summer Dance Forever Festival in Amsterdam.
Beste festival:
Over het IJ, bomvol jonge inspirerende makers.
Slechtste voorstelling:
Mini-operette Mini Miss Miraculous van Club Gewalt.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Het duo Nina de la Parra en Sanne Landvreugd met Gods Wegen. Geweldig hoe De la Parra’s gedachtestroom voortdendert met 200 km per uur, en hoe ze daarin dromerig wordt begeleid door saxofoniste Landvreugd.
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Joy Wielkens die zichzelf tijdens A Play for the Living in a Time of Extinction herhaaldelijk moest onderbreken om aan gewichten te trekken, die energie opwekten voor de podiumlampen. Wielkens deed dat geweldig, maar raakte uitgeput en vroeg een toeschouwer om de taak over te nemen. Vervolgens molesteerde de dame in kwestie de katrollen en was het publiek een tijd lang de aandacht kwijt.

Herien Wensink – de Volkskrant

Beste voorstelling:
De dokter van Robert Icke bij Internationaal Theater Amsterdam. Duizelingwekkend denkstuk dat sprankelt, bruist, onderzoekt en ademt en op onnavolgbare wijze alle facetten van het identiteitsdebat verkent. Prachtige hoofdrol ook van Janni Goslinga. 
Beste nieuwe tekst/choreografie/libretto:
De bewerking van Shakespeares Midzomernachtdroom door Vera Morina voor Toneelgroep Oostpool/Daria Bukvić.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Slachthuis vijf van Theater Rotterdam. Ontwerp Marloes en Wikke. Het hergebruik van de reusachtige opblaasbaby van Marc Warning uit Snaren (2002) is een geniale greep: geboorte en dood in een vloek en een zucht. Prachtig.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
BAAAAAA van Circus Treurdier.
Beste acteur/danser/zanger:
Benjamin Moen in One Man Show van Floor Houwink ten Cate.
Beste actrice/danseres/zangeres:
Charlie Chan Dagelet, vooral vanwege de opvallende ontwikkeling die zij de laatste jaren doormaakt, ze rijgt de ene prachtvoorstelling aan de volgende en schittert al minstens twee seizoenen op rij in indrukwekkende hoofdrollen.
Beste gezelschap:
Female Economy, dat met steeds weer vernieuwende, innovatieve projecten (nu bijvoorbeeld Vrouwen in Bad) meetbare maatschappelijke impact heeft, zonder artistieke concessies te doen.
Beste festival:
Oerol
Slechtste voorstelling:
Casting van De Warme Winkel.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
Fjodor Jozefzoon
Ergerlijkste theaterervaring (op het podium of achter de schermen):
Hoe het loze gedoe rond de naamsverandering van De Warme Winkel tot een teleurstellende en ronduit tekortschietende voorstelling leidde.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling (op het podium of achter de schermen):
Dat er steeds meer bewustzijn komt over de vaak toch nog povere positie van de vrouw in het theaterlandschap, als schrijver, regisseur en personage, en de toenemende wil om dat te veranderen.

Annette Embrechts – de Volkskrant, Theaterkrant

Beste voorstelling:
Any attempt will end in crushed bodies and shattered bones van Jan Martens/GRIP & Dance On Ensemble.
2021/2022 was onmiskenbaar het seizoen van choreograaf Jan Martens en zijn internationale doorbraak. Met dit extatische groepsstuk over het genot van uit de pas lopen, bracht hij een optimistische ode aan een collectief vol diversiteit: 17 dansers tussen 17 en 70 jaar eisen hun plek op zonder de ander de pas af te snijden. Soms snoeihard, soms schaamteloos romantisch maar bovenal hoopvol en belangwekkend.
Beste nieuwe circuschoreografie:
Our arms grew together van Marta & Kim, twee volstrekt vertrouwde circus- en danslichamen die elkaar liefdevol naar de rand duwen, op zoek naar het breekpunt tussen intiem vertrouwen en weerspannige eigenheid 
Beste tekst:
Een meeuw door Toneelgroep Maastricht: schrijver Ilja Leonard Pfeijffer maakte met regisseur Michel Sluysmans een geweldige bewerking van De Meeuw van Anton Tsjechov, vol gulzig verlangen en sprankelend liefdesverdriet, bovendien meesterlijk gespeeld door een hecht ensemble.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
Kringloop van Vis à Vis, hypercirculair, volledige gebaseerd op hergebruik, want: alles en iedereen verdient een tweede leven.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
30 appearances out of darkness van Arno Schuitemaker, een even magistraal als martelend totaalcrescendo in dans, maar vooral ook licht en geluid.
Beste actrice/danseres/zangeres:
Actrice Wendell Jaspers in Een Meeuw: een voorstelling lang smullen van haar messcherpe rol als Arkadina.
Beste gezelschap:
Het Utrechtse dansgezelschap De Dansers: dansconcerten op topniveau, zowel voor liefhebbers van beweging als van muziek, plus pakkende voorstellingen voor jong én pakkende voorstellingen voor volwassen publiek.
Beste festival:
Hans van Manen Festival: vier programma’s met in totaal negentien choreografieën uit zijn geweldige oeuvre: een voorjaar vol Van Manens klasse gebundeld.
Slechtste voorstelling:
Sacrifice While Lost in Salted Earth, slordige, stroperige, slechte en navelstaardige bewerking van Le Sacre du Printemps door de in Noorwegen werkende Iraniër Hooman Sharifi, uitgevoerd tijdens Julidans door hemzelf en zijn Impure Company.
Meest veelbelovende nieuwkomer:
De Georgische balletdanser Giorgi Potskhishvili (21), explodeert op het podium.
Meest verheugende nieuwe ontwikkeling:
Meer groots gemonteerde, goed gemaakte (stads)voorstellingen op locatie met thematiek van regionale bodem.

Karin Veraart – Theaterkrant, Theaterkrant Magazine

Beste voorstelling:
ONE SONG – HISTOIRE(S) DU THÉÂTRE IV van Miet Warlop bij NTGent. En: De uren, regie Eline Arbo bij ITA.
Beste nieuwe tekst:
David, of hoe we ons bedacht hebben, De Nieuwe Man en Radio Insomnia van De HOE.
Voorstelling met het beste toneelbeeld/beste scenografie:
John van Oostrums scenografie van Groei bij de Veenfabriek/Susies Haarlok. I.s.m. Naturalis.
Voorstelling met de beste nieuwe muziek/soundscape/compositie:
Groei, de Veenfabriek/Susies Haarlok.
Beste acteur/danser/zanger:
Peter Van den Eede in alles waarin hij in dit seizoen speelde. En sowieso.
Beste actrice:
Ilke Paddenburg in De uren en in De dokter. En Kim Karssen in Mann Mann Mann.
Beste gezelschap:
De Warme Winkel, naast makers van Mann Mann Mann ook de groep achter het verbluffende Een oprechte ode aan de ironie en niet in de laatste plaats: Lady Chatterley’s Lover.
Beste festival:
Brandhaarden, met dit seizoen de geweldige Édouard Louis-editie.
Slechtste voorstelling:
Odette, Kater en de lul van La Isla Bonita viel nogal tegen.
Meest veelbelovende nieuwkomer(s):
Jasper Stoop, Simme Wouters en Jurjen Zeelen, makers en performers van De dingen die begraven liggen bij Orkater/De Nieuwkomers.

foto Bowie Verschuuren – Trojan Wars

2021/2022critici-enquêteSeizoen 21/22Theaterjaarboek

Dossiers

Theaterjaarboek 2021/2022