Fotograaf Kors van Bennekom ving beweging in beelden. Springend op kistjes tussen de dansers en acteurs wist hij steeds het juiste beeld te treffen.
Door Loek Zonneveld, foto Ine van Bennekom
Zijn mooiste toneelfoto hangt al jaren ingelijst bij me thuis. Uit King Lear, Amsterdams Toneel, 1973. Guus Hermus (Lear) draait zich woedend weg, de hele achtergrond, mét Lou Landré (nar) en Max Croiset (Kent) lijkt in een reuzenzwiep mee te bewegen. De foto zou door jongens en meisjes van de marketing anno 2016 zijn afgekeurd – helaas, misdruk.
Als Kors van Bennekom op een ‘fotogenerale’ aan het werk ging zette de inspeciënt van de schouwburg speciale kistjes op het podium, zodat hij snel van perspectief kon wisselen, zonder iets in de dynamiek van toneelspelers en dansers te missen. Beweging was zijn stijl. Ook als dat tot onscherpte in de afdruk leidde. Om zijn nek hingen meestal drie camera’s (gewoon, groothoek, telelens). Hij zoefde om zijn subjecten heen, greep wat hij nodig had, schoot zijn foto’s niet vanuit positie, hij dánste ze.
Afwezig in het werk van Van Bennekom is ‘het vlies van de pose’, zoals schrijver Henk Bernlef, een bewonderaar, het noemde. De door hem gefotografeerde mensen blijven bezig met wat ze onder handen hebben, met wat in beweging is. Neem de scène uit Brechts Hitler-parodie Arturo Ui (Publiekstheater, 1983) waarin gangsterbaas Ui les krijgt in spreken in het openbaar van een oude toneelspeler (John Kraaijkamp), die schichtig (‘ik ben hier niet’) achter hem langs schiet. Ik durf te wedden dat regisseurs van Kors’ beelden veel opstaken over wat ze aan het doen waren. Hij was hun eerste publiek. De eerste kijker. En kijken kon Kors van Bennekom goed.
In zijn dagelijkse doen was hij een verlegen mens. Achter de camera transformeerde hij in het brutale straatjoch dat sinds zijn jeugd in de Amsterdamse Czaar Peterbuurt in hem zat. Met die brutaliteit kwam in 1978 een van de intiemste portretten van danser Rudolf Nurejev tot stand. Hij repeteerde in Amsterdam, met Rudi van Dantzig. Nurejev danste met een petje op. Dat pedante petje beviel de fotograaf niet. Hij jende de danser. Tijdens het repeteren liep Nurejev op Kors af, die op een keukentrapje (zijn favoriete rekwisiet) stond te werken. Nurejev gooide koket zijn petje weg en maakte met zijn mooie lange armen een gebaar alsof hij zijn gezicht van een lijst voorzag. Van Bennekom drukte meteen af, pakte zijn boeltje en liep weg. Hij had ‘m. Van Bennekom: ‘Nurejev wist het. Hij knikte. Op de foto zie je zijn gezicht heel intiem. Je ziet dat er in dat hoofd hard wordt gewerkt. Ik ben trots op zulke foto’s. Vakmanschap voor en achter de camera. Daar doe ik het voor.’
Kors van Bennekom stierf op 4 oktober 2016. Hij is 83 jaar geworden.
Dossiers
