In 2016 gingen er in totaal 1098 voorstellingen in première in Nederland. De oude functie van het Theaterjaarboek was die van ‘telefoonboek’ waarin alle producties die in een seizoen in première gingen stonden afgedrukt. Dat afdrukken is nu niet meer nodig. Alle producties en medewerkers zijn na te zoeken op Theaterencyclopedie.nl/jaarboek2016. Op deze en de twee volgende pagina’s geven we een overzicht van de veelheid en de veelvormigheid van het podiumkunstenaanbod.
Van die 1098 premières ging het bij 199 voorstellingen om een buitenlandse productie. De overige 899 producties zijn Nederlands. Aan die Nederlandse producties werkten in totaal 5307 verschillende mensen mee. Daarbij zijn ook overleden schrijvers inbegrepen. 138 voorstellingen werden (mede) gemaakt door instellingen in de culturele basisinfrastructuur (BIS).
Van de 899 Nederlandse voorstellingen stonden er 304 op een van de 38 podiumkunstenfestivals. Van de 199 buitenlandse voorstellingen stonden er 122 op een festival.
In het Nederlands taalgebied werden 72 nieuwe toneelstukken gepubliceerd, het leeuwendeel daarvan (40) door De Nieuwe Toneelbibliotheek. Daarnaast werden 15 vertaalde stukken uitgegeven, van Harry Potter en het vervloekte kind van J.K. Rowling en Jack Thorne tot drie nieuwe Pirandello-vertalingen door Conrad van de Weetering.
Na vier jaar is de invloed van de cultuurbezuinigingen duidelijk zichtbaar. Vóór 2013 lag het aantal premières per jaar rond de 1500, sinds het ingangsjaar van de bezuinigingen is dat gedaald tot ongeveer 1000. Hierbij moet worden opgemerkt dat ook het TIN, dat de tellingen deed, slachtoffer was en dat hierdoor deels de compleetheid van de data is beïnvloed.
Mensen met de meeste credits
naam (functie) aantal voorstellingen
William Shakespeare 22
(auteur; ‘naar … van’)
Jibbe Willems 13
(auteur; vertaling; uitvoerende)
Uri Rapaport 12
(licht)
Gé Wegman 8
(licht)
Koos Terpstra 8
(auteur; regie; begeleiding)
Stefan Dijkman 7
(licht)
Arno Bremers 7
(decor; kostuums)
Zoals elk jaar is Shakespeare de persoon die de zwaarste stempel drukt op het Nederlandse theater. 22 voorstellingen zijn uitvoeringen of bewerkingen van zijn stukken. Jibbe Willems is de meest productieve persoon in het vak. Hij schreef of vertaalde 12 stukken, en stond zelf op het toneel in de verkiezingsshow Stemmen! van Orde van de Dag en Het Zuidelijk Toneel. Koos Terpstra komt hoog in de lijst door hernemingen van twee van zijn oudere stukken, Troje trilogie en Lenny.
Verantwoording
De gegevens op deze en de volgende pagina’s zijn ontleend aan de productiedatabase van de Theatercollectie (de oude collectie van het Theater Instituut Nederland) die is ondergebracht bij Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek Amsterdam (meer hierover in deel 3). In deze database worden de basisgegevens verzameld over alle professionele podiumkunstproducties die in Nederland in première gaan. Het verzamelen van die gegevens begon met de uitgave van het eerste Theaterjaarboek door Luisa Treves in 1952 en werd in de jaren tachtig en negentig gedigitaliseerd. De premièregegevens vormen de ruggengraat van de collectie: alle foto’s, affiches, maquettes en kostuums ‘hangen’ aan producties en mensen uit de database. De database wordt sinds 2016 bijgehouden door Theatermaker/Theaterkrant.nl. Aanleiding voor deze samenwerking is dat een complete premièrelijst voor Theaterkrant.nl gelukkige bijvangst is van de poging om zoveel mogelijk premières te recenseren. Theaterwetenschapper Eva van de Weerd doet de daadwerkelijke invoer.
De database heeft een paar eigenaardigheden:
- Bij dansvoorstellingen wordt iedere (nieuwe) choreografie in een programma als aparte productie geteld.
- Nederlandse premières van Vlaamse producenten worden niet geteld als buitenlandse voorstellingen.
- De randen van het domein zijn niet scherp omschreven en worden ook (soms doelbewust) door kunstenaars vervaagd. Wanneer is een educatieproject of een productie waarin amateurs meespelen toch een professionele productie? Wanneer wordt een liedjesprogramma toch muziektheater? Hoe breed het gebied is dat we ‘theater’ noemen wordt in zekere zin bepaald door degene die invoert.
- Een aantal basale gegevens wordt niet systematisch verzameld: we weten niet wie van de medewerkers aan voorstellingen man of vrouw is. We weten niet wie levend is en wie dood.
Bekijk de interactieve versie van deze infographic op Theaterencyclopedie.nl/jaarboek2016.
Beeld: Herman van Bostelen, klik voor groter.
Dossiers
