Een ouder echtpaar op een verlaten strand krijgt te maken met twee zeewezens die verder willen leven op het land. Twee fasen in de evolutie ontmoeten elkaar. Zeezicht van Edward Albee is de laatste voorstelling van het roemruchte Onafhankelijk Toneel (sinds 1972). Toen duidelijk werd dat het Rotterdamse gezelschap geen kans meer had op subsidie, besloot het zichzelf op te heffen. Het slotakkoord, met Ria Eimers als stralend middelpunt, is prachtig.

De toekomst ligt open voor Nancy en Charlie. Ze zijn praktisch met pensioen, en wat dan? Nancy heeft volop ideeën: alles verkopen en aan zee gaan wonen, rondtrekken, kiezen voor een nieuw leven in deze nieuwe levensfase. Zij wil actie en probeert met veel overtuigingskracht ook wat leven te porren in haar man, maar zonder veel succes.

Dat leven komt er toch, van een onverwachte kant. Uit zee klimmen twee megakikkervisjes aan land. Charlie vervalt meteen in oude reflexen: hij wil een stok om zich en zijn vrouw te verdedigen. Nancy probeert het met toenadering, net zoals haar vrouwelijke tegenhanger. Al snel blijkt dat er te praten valt met de wezens. Ze kennen de taal, maar kennen veel begrippen niet. Daarbij hebben ze andere gewoonten en morele maatstaven. Dat maakt het nodig om essentiële dingen uit te leggen, zoals wederzijdse bedoelingen, voortplanting en wilde dieren. Overvliegende straaljagers doen ze bijna van gedachten veranderen – geen evolutie, maar terug naar zee – maar uiteindelijk is dat geen optie. Nancy wil hen wel helpen en ze accepteren het aanbod. Of dat een verstandige keus is, wanneer evolutie leidt tot het oorverdovende gebrul van vliegtuigen, mag iedereen zelf uitmaken.

Albees Seascape ging in 1975 in première. De meningen waren verdeeld over of het stuk satirisch is of symbolisch, een allegorie of een komedie. Gelukkig is er geen enkele noodzaak om te kiezen. Het stuk is rijk aan betekenis en mogelijkheden, en de acteurs maken er een belevenis van, met Ria Eimers voorop. Mirjam Koen laat zich opnieuw zien als een regisseuse die veel kan bereiken met taal en mensen. Zeezicht is de vierde Albee van het Onafhankelijk Toneel en bewijst dat het de moeite loont om in te zoomen op een auteur.

Geestig is de voorstelling zeker. Het is subtiel hilarisch om te zien hoe vasthoudend en genuanceerd Ria Eimers haar man bombardeert met haar verbale dadendrang en hoe Matthias Maat daar op allerlei manieren aan probeert te ontsnappen, maar toch geen sulletje wordt. Een norse, afwachtende Matijs Jansen en een nieuwsgierige Romana Vrede completeren het kwartet dat een overtuigend pleidooi houdt voor een niet vaak gespeeld stuk.

Het speelvlak van het prachtige OT-theater is leeg als de toekomst van de groep. Alleen op de vloer heeft Gerrit Timmers golven geschilderd. Ik worstel en ga onder? Alles vloeit? Wie weet. Zeezicht maakt de afwezigheid van een verband tussen bezuinigen en kwaliteit pijnlijk duidelijk. Het enige wat we nog kunnen doen is het Onafhankelijk Toneel bedanken voor de bijdrage die de groep in de veertig jaar van haar bestaan heeft geleverd aan de Nederlandse toneelgeschiedenis. Die is niet gering.

(foto: Ben van Duin)