‘Je kunt je niet altijd veroorloven om principes te hebben’, zegt voorman Gé (Xander van Vledder) tegen fabrieksmedewerker Lena (Nazanin Taheri), op het punt in de voorstelling waarin de twee lijnrecht tegenover elkaar staan. Gé schikt zich naar de directie en brengt alsmaar slecht nieuws. Lena weet wat ze waard is en stelt haar principes juist boven alles. Wie weet wat het beste is voor de fabriek?

Na Aan de vooravond (2021) en LOO (2022) brengt Orpheus opnieuw een verhaal van Apeldoornse bodem naar de planken. Zalf & Papaver duikt in de geschiedenis van de Zwitsal-fabriek en de jarenlange productie van zalf en shampoo aan de ene kant, en de extractie van papaver, voor morfine en codeïne, aan de andere kant.

Regisseur en schrijver Annechien Koerselman verweeft feit en fictie tot een avondvullende muziektheaterproductie, waarin acteurs Xander van Vledder, Nazanin Taheri, Jelmer de Groot en Valerie van Erven Dorens worden bijgestaan door twaalf lokale spelers en het zeskoppige muziekensemble Caravan, onder leiding van Julian Schneemann.

Een volle bühne dus, met een vol verhaal. Medewerkster Lena vraagt zich af waarom alleen de mannen op de papaver-afdeling mogen werken en waarom zij zoveel meer betaald krijgen dan de vrouwen op de inpakafdeling. Collega Arthur (De Groot) waarschuwt haar dat de mannen het heus niet op elk vlak beter hebben en dat zij kampen met fysieke reacties op het chemische proces, van allergieën tot – zo blijkt – verslavende effecten. Hij waant zich elke nachtdienst in het Midden-Oosten en ontmoet daar de mensen die de papaver oogsten.

Waar Arthur de verleidingen van papaver niet kan weerstaan, bijt Lena zich vast in stakingen en onderhandelingen. De andere medewerkers (Van Erven Dorens, lokaal talent) staan haar bij, vallen haar af, houden van hun fabriek, maar vervloeken die ook. De directie, die nooit zelf op toneel verschijnt, komt de stakers tegemoet, en spreekt vervolgens van fusies, nieuwe afdelingen en ontslag. Intussen wordt Arthur in zijn visioenen achtervolgd door een mysterieus figuur en probeert Gé de media op een afstand te houden.

Gele flessen
Het is een verhaal dat de daadwerkelijke zorgen en problemen van het Zwitsal-familiebedrijf weerspiegelt en tegelijkertijd fictief genoeg is dat menig bedrijf of organisatie erin te herkennen valt. In alles, van de vele gele flessen tot aan de lokale spelers, is de affectie en het enthousiasme voor deze productie te voelen. Dat maakt veel goed, zoals het verschil in speelstijl tussen lokale en professionele acteurs, of dat sommige spelers niet gezenderd zijn en dat niet alle tekst te verstaan is.

Maar het maakt ook dat er wel erg veel onderwerpen en thema’s aan bod komen. De loonkloof en genderongelijkheid, onveilige werkomstandigheden en uitbuiting, drugs en verslaving, rijks versus arm, vragen rondom kapitalisme en wie waaraan verdient, het Westen versus het Midden-Oosten…

Alles krijgt veel aandacht, wat resulteert in lange scènes met veel tekst, waarin dikwijls meer wordt uitgelegd en toegelicht dan dat er gespeeld wordt. Het zorgt voor een troebelheid in het verhaal die het lastig maakt de belangrijke van de minder belangrijke momenten te onderscheiden. De stille aanklacht tegen misstanden binnen een hechte gemeenschap dreigt daardoor onder te sneeuwen.

Decor (Juliette Mout) en mise-en-scène helpen daar niet altijd bij. Met stoelen, bureaus, karretjes, dozen, zilveren slurven en een trap naar een kantoortje wordt de fabriek geënsceneerd. Tijdens de dromen van Arthur wordt een versimpeld Arabisch toneelbeeld gerealiseerd, met tapijten, gewaden, plantwaaiers en warmere lichttinten. Te midden van rekwisieten en spelers staat de band opgesteld, die de voorstelling van muzikale ondersteuning voorziet, met twee- of driemaal een uitgespeeld lied. Het geheel is wat rommelig.

Veel rekwisieten en apparatuur, veel mensen op toneel, en dat bovenop veel verhaal. Zalf & Papaver wordt bedolven door liefde en geestdrift, maar had wellicht baat gehad bij iets meer tough love.

Foto’s: Angela Stouten