‘Je bent nooit echt alleen’, leert de jonge Lexje van zijn vader. Die doelt daarmee op God, maar door het poppenspel in Winterwater krijgt deze zin een andere betekenis. In de voorstelling Winterwater over eenzaamheid wordt hoofdpersonage Lexje verbeeld door een levensgrote pop die soms door wel zes handen tegelijk bewogen wordt.

Winterwater, een bewerking op het gelijknamige boek van Lex Paleaux, speelt zich af in een strenggelovig Fries dorp in de jaren tachtig. De soberheid is voelbaar gemaakt door de grijstinten in het decor en de kostuums. Alleen Freddie Mercury, kleine Lexjes grote held, biedt een kleurrijk contrast. Lexjes voorliefde voor Queen en zijn kritische vragen over God onderscheiden hem van zijn omgeving, in een wereld waarin opvallen niet wordt gewaardeerd.

Lexje is dan ook het enige personage dat uitgebeeld wordt door een pop, gemaakt door Pluck Venema. Zij speelt Lexje samen met Nick Bos, Gerold Guthman en Alexander Brouwer, soms afwisselend, soms tegelijk. Ook alle andere personages en de muzikale begeleiding (veelal liedjes van Queen, door Sebastiaan Bax in een soundscape verweven) zijn voor de rekening van deze vier acteurs. De spelers zijn sterk in hun poppenspel. Ze slagen erin Lexje vloeiend en menselijk te laten bewegen, met als hoogtepunt een schaatsscène waar hij eerst met trillende knietjes, maar daarna sierlijk over het ijs glijdt.

Winterwater is een aaneenschakeling van jeugdherinneringen, waarbij Lexje zich steeds verder verwijderd voelt van zijn gezin. Zijn broer gebruikt hem als zondebok, zijn moeder wordt steeds agressiever en bij voetbalwedstrijden komt er niemand voor hem juichen. Het verhaal kabbelt voort, en je wacht als toeschouwer op een stroomversnelling.

Die komt uiteindelijk, wanneer Lexje in de tweede helft van de voorstelling te maken krijgt met seksueel misbruik. Ook hier is het de interactie tussen de spelers en de pop die zorgen voor een ijzingwekkende scène. Plots trekken alle acteurs hun handen van Lexje af. De enige die hem nog bespeelt is zijn belager. In de rest van de voorstelling is Lexje alleen nog een lege huls kleding, al verstopt hij zich zo onder zijn pet en capuchon dat je niet direct ziet dat zijn hoofd ontbreekt. Het zijn deze keuzes van regisseur Noufri Bachdim en vormgever Rieks Swarte die ervoor zorgen dat Winterwater emotioneel raakt.

Het poppenspel, de krijttekeningen en simplistische projecties zorgen voor een dromerige sfeer, die wordt afgewisseld met hard realisme. Soms zorgt de vormgeving voor een prachtige fijngevoeligheid in een hard en grimmig verhaal, maar op een paar momenten worden de beelden in Winterwater explicieter dan nodig. Juist wanneer we kijken door Lexjes fantasierijke blik is zijn pijn het beste voelbaar.

Studio Figur maakte met Winterwater een aangrijpende, kille variant op het verhaal van een small town boy die wil ontsnappen uit zijn omgeving. Zonder hoopvol sprookjeseinde. Of toch? Eén van de laatste zinnen van Lexje is dat hij hoopt dat zijn ouders trots op hem kunnen zijn. Wanneer auteur Lex Paleaux na afloop van de voorstelling met een brok in zijn keel een berichtje van zijn ouders voorleest waarin ze hun trots uiten en vertellen dat ze naar de voorstelling komen kijken, geeft Paleaux ons onbedoeld toch nog een ontroerend eind goed al goed.

Foto: Bart Grietens