Tijdens het jaarlijkse Winternights bieden SoAP Maastricht, VIA ZUID en C-TAKT een podium aan het work-in-progress van ‘hun’ talenten. Doorgaans kunnen bezoekers een glimp van het werk opvangen op verrassende locaties in de stad Maastricht. Dit jaar werd een uitvoerig online-programma ontwikkeld, waarin we op een andere manier kunnen kennismaken met de kunstenaars en hun werk. Kunstenaars grijpen naar nieuwe vormen, al verlangt een deel van hen ook naar de daadwerkelijke live ontmoeting, niemand zit stil.
Winternights 2020 kent vier sessies met telkens drie makers aan het woord. Zij introduceren zowel hun werk als werkwijze en lichten het toe aan de hand van digitaal materiaal. Soms is dat een opname van een work-in-progress op locatie, zoals in het geval van de onlangs afgestudeerde regisseur Gavin Viano, die voor zijn nieuwste werk Ach mijn wederhelft #1 (dat later in de maand in première gaat in het Amsterdamse Frascati) onderzoek deed in de Lutherse Kerk Maastricht. Andere kunstenaars zoals Emi Kodama lezen, toepasselijk voor de aard van hun onderzoek, live voor uit eigen werk vanuit hun huiskamer.
Hoe beïnvloedt covid-19 jouw praktijk, was een terugkerende vraag. De bevindingen waren opvallend eensgezind en minder negatief dan we zouden denken. Veel van de kunstenaars grijpen het gegeven aan om meer onderzoek te doen of andere vormen uit te proberen; zowel in de publieke ruimte als binnen een digitale context. Dat gaat ongetwijfeld nieuwe perspectieven opleveren in het veld, nieuwe samenwerkingsverbanden ook.
Theatermaker Celine Daemen stort zich samen met film- en visual specialist Aron Fels steeds dieper in de VR-techniek en koppelt ze de mogelijkheden daarbinnen aan haar muzikale en theatrale skills in online operavormen. Hoe kunnen we in die ruimte ook kwetsbaarheid tonen en aandacht hebben voor de imperfectie? Het zijn interessante vragen voor een wereld die vaak oppervlakkige kunstmatigheid uitdraagt.
Het Europese architectencollectief TAAT introduceert een nieuw programma, waarin het de anderhalvemetersamenleving samenbrengt in stiltewandelingen met vreemden. Ervaringen van die wandelingen worden online gedeeld. Het betreft een van de twee projecten die ook offline plaatsvinden tijdens Winternights. Ook de installatie Observatory van Kevin Trappeniers zet de stilte centraal. Trappeniers toont ons een filmpje van zijn 3d-object (een geodetische dome), dat hij op de grens van een industrieel gebied heeft geplaatst. Met de interventie analyseert hij de wisselwerking tussen een natuurlijke en stedelijke omgeving.
Van een hele andere orde is het werk van beeldend kunstenaar Paulien Oltheten, die inzoomt op het fenomeen Lourdes. Ze filmt een vrouw die op haar knieën de heilige plaats nadert. Maar vooral de tas van de vrouw lijkt een boeiende tocht te maken. Het levert een even pijnlijke als hilarische scène op, die ook morele vragen oproept. Film wordt theater en theater wordt film.
Collectief Elan(d) is een Gents performerscollectief bestaande uit Chloé Geers, Jitse Huysmans en Katrijn De Cooman. Het trio ontwikkelde een onconventionele vorm van theater, waarin het publiek voortdurend op het verkeerde been wordt gebracht. Wie performer is en wie publiek, is in hun performances vaak niet zo duidelijk. In I think we need to talk nemen ze, geïnspireerd door de coronacrisis, een nieuw perspectief en verplaatsen ze hun werk van de zaal naar de openbare ruimte. Tijdens de tweede dag van Winternights zagen we vast een voorproefje van dit werk, dat wordt gecreëerd in en met wijkbewoners van verschillende steden.
Jennifer Romen is drievoudig wereldkampioen hiphop en een begrip in de urban dans scene. Ze is de enige choreograaf in het overigens zeer goed georganiseerde online programma Winternights, waarin na afloop van de presentaties kunstenaar en kijker in klein verband met elkaar in dialoog kunnen gaan in de break-out room. Romen is gespecialiseerd in isolaties, in het chatgesprek met de ruim dertig bezoekers legt ze haarfijn uit wat dat is. Haar fusion met contemporary en hiphop is goed te volgen in de glasheldere solo die ze toont op film. De uitvoering is zo perfectionistisch, dat het wel een animatie lijkt.
Als we het aardoppervlak gelijk zouden verdelen onder alle menselijke aardbewoners, hoeveel ruimte is er dan voor ieder van ons? In haar project Gathering Ground confronteert Salomé Mooij haar kijker met haar ruimtelijke inzichten, maar dan wel vanuit het globale perspectief. Speels zet ze haar kijkers vervolgens aan het werk. We moeten spullen verzamelen voor een fictieve reis en ze moeten passen binnen een het beperkte oppervlak dat we met onze webcam in beeld brengen. Mooij zet de kijker letterlijk aan het werk in haar onderzoek naar micro- en macrodenken. In de Zoom-gallery verrijzen kleine hoopjes spullen. Hoeveel ruimte heb ik nodig of neem ik in? Het zijn interessante vragen in tijden waarin ruimte schaars lijkt. Al hebben we virtueel natuurlijk ook weer ruimte ‘gewonnen’ – zo blijkt ook in deze uitwisseling.
Het werk van performancekunstenaar en theatermaker Lieke van der Vegt kent een sterk visueel en muzikaal vormonderzoek. In haar artist-statement, een live uitgevoerde lecture performance, leren we haar achtergrond kennen en neemt ze ons mee in een bijzondere online beleving. Eenvoudig, dicht bij zichzelf en speels legt ze uit wat de rol van vorm is binnen communicatie tussen kunstenaar en publiek.
Talig zijn ook de twee laatste presentaties van Winternights. Het schrijvers- en regieduo Anouk Friedli en Guus Diepenmaat toont een film, waarin twee vrouwen met elkaar een geëngageerd gesprek voeren. De twee spelen de rollen zelf in een alledaagse setting. Langzaam vervreemdt de dialoog als steeds vaker hun innerlijke alter ego begint te spreken en als tweede stem door het gesprek heenloopt. Onderwerpen als onderdrukte seksualiteit en (zelf)censuur komen boven drijven en geven een absurde wending aan het gesprek.
Rita Hoofwijk, zelf ook theatermaker, sloot de tweedaagse ten slotte af met een mooi geschreven persoonlijk verslag van een van de schaarse live-performances in het Maastrichtse AINSI. Met veel respect voor haar collega’s maakt ze daarin de kaalslag door de covid-19 goed voelbaar. Al groeit de artistieke vrijheid binnen de digitale media. Zonder live ontmoeting zijn we ook onthand; als mens, als maker, als bezoeker en als sector. Al legde Winternights zeker ook interessante nieuwe ontwikkelingen bloot.
Gezien vrijdag 11 en zaterdag 12 december. Foto: Lieke van der Vegt.
