Het Grachtenfestival is uitgegroeid van een enkel Prinsengrachtconcert in 1981 tot een festival dat zich manifesteert tot ver buiten de grachtengordel en niet meer met alleen klassieke muziek. Het geeft nu ook de aanzet tot nieuwe, eigen producties, zelfs tot een echte opera, Vrouwenstemmen.

De opera, geregisseerd door Lisenka Heijboer, is gemaakt naar aanleiding van honderd jaar vrouwenstemrecht. Decor is een soort van expositieruimte waarin het publiek kan rondlopen. Spandoeken (Carmen Schabracq) zijn kleurrijk, maar knullig beschilderd met vrouwenportretten en muurkranten zijn bedekt met rommelig opgespelde zwart-witfoto’s (van Aviya Wyse) van goeddeels blote vrouwen van alle leeftijden en tijdperken, maten en kleuren.

Deze activistische uitstraling doet even vermoeden dat, in het belang van de goede zaak, wat komen gaat moet worden toegedekt met de mantel van de politiek-correcte liefde. Maar zodra de opera is begonnen blijkt dat vermoeden ongegrond. Vanaf de eerste tonen en noten is duidelijk: dit is een prachtige muziekwerk waar de vele betrokkenen met hun professionele aanpak eer mee willen inleggen.

Midden in, dwars door en boven het publiek uit beweegt zich een het Participatiekoor, vrouwen met elk een eigen stem en zeggingskracht. Als koor staan ze rondom pianiste Meriç Artaç die zelfs door de maat aan te geven een theatraliteit uitstraalt die het publiek stil maakt om alle aandacht te geven aan de ook door haar geschreven muziek.

De opera heeft vier vrouwensolo’s, elk gezongen door een andere zangeres en elk met teksten van Frank Siera. Hij putte uit sprookjes (De kleine zeemeermin), teksten uit de populaire muziek (Beyoncé) en toespraken (Femke Halsema). De meest intrigerende tekst is de vierde en laatste, gezongen door Marieke Reuten. Zij verbeeldt een SGP-vrouw. Met een enorm breiwerk. Zij waardeert het stemrecht maar lijkt het niet te willen gebruiken: ‘Maar al zeg ik het zelf/ zeg ik liever minder/ wij blijven volgers’.

Dit zou vloeken in de vrouwenkerk zijn als de tekst niet zo gelaagd was en de muziek niet zo mooi gecomponeerd. Reutens zang wordt ondersteund, afgewisseld en door elkaar gebreid door de reien van het koor, de akkoorden van de Steinway en de instrumenten van de andere musici. Het is die samenballing van thematiek, muziek en performance waaraan opera, en helemaal deze opera haar bestaansrecht ontleent. Voorbij elk activisme, pamflettisme of lijstjes met eisen.

Vrouwenstemmen is ook een gelukzalige samenballing van makers en uitvoerenden die elk precies op de goede plaats lijken te zijn gevallen. De enorme inspanningen die zij zich ongetwijfeld hebben getroost, hebben zich niet vertaald in een opeenhoping, maar in kwaliteit.

Foto: Melle Meivogel