Hij houdt meer van haar dan van wie of wat dan ook. Zelfs als ze in een vos verandert, blijft hij haar trouw. Vrouw of vos is een magische vertelling over metamorfose, liefde en dood.

In de fragmentarische voorstelling van Ulrike Quade Company wordt het even bizarre als sprookjesachtige verhaal van Vrouw of vos verteld, een poëtische bewerking door Judith Herzberg (Prijs der Nederlandse Letteren 2018) van de roman Lady into Fox van David Garnett. In Nederland werd het in 1922 verschenen boek pas in 2018 een hit, toen Vrouw of vos door het DWDD-boekenpanel gekozen werd tot ‘Boek van de Maand’. Herzberg noemde het ‘het mooiste, absurdste en inleefbaarste liefdesverhaal, dat ik ken, juist omdat de liefde dóórgaat, hoezeer de geliefde ook verandert.’ Ze wilde er altijd al ‘iets’ mee doen toen regisseur Ulrike Quade haar belde met de vraag of ze een toneelbewerking wilde maken.

Eerder maakte Quade ook bij Bellevue Lunchtheater het wondermooie Mahler & Kokoschka (2018). In zekere zin is Vrouw of vos te zien als het vervolg: ook hier een bijzondere liefdesgeschiedenis die door de verdubbeling van de personages met poppen een rijkgeschakeerd beeld geeft van het gevoelsleven van de twee geliefden. In beide voorstellingen worden ook tal van vormen gebruikt, van poppenspel tot robotica, animatie, beeldende kunst, muziek en zang.

Het gebeurt al meteen in het begin. Amper heb je de man horen vertellen hoe mooi zijn bruid was of je ziet hem met lichte verbijstering kijken naar een klein vosje. Met háár ogen, háár neusje, háár expressie. Zijn vrouw is plotseling getransformeerd in een vos met een mooie, zachtgele snoet, een beweeglijk middenlijf en een trotse staart. Op de grond zie je een onthoofd lichaam in jagerskostuum liggen, verderop het hoofd. De proloog vormt eigenlijk al het trieste einde van het verhaal.

De twee performers, Annelinde Bruijs (voorheen van Club Gewalt) en Marijn Klaver vertellen het verhaal om beurten, soms terugkijkend, soms direct reagerend op de ander. Ulrike Quade is bekend om haar beeldende werk, waarbij ze vaak poppen gebruikt, soms hyperrealistische poppen, als levensechte kopieën van de spelers, soms meer abstracte figuren of hightech exemplaren. In dit geval maakt de vos een aantal stadia door: eerst als lief, klein vosje, daarna eenvoudig als mens met een geel vossenmasker en ten slotte, helemaal aan het eind, enorm groot: Bruijs op stelten met vossenpoten en een woeste kring van rood haar rond haar hoofd. De man blijft een klein 3D-model van de acteur, in jagerskostuum.

In korte episoden wordt getoond hoe het paar eerst nog probeert samen te leven in het huis. Hij veegt liefdevol de drollen op, maar gaandeweg wordt het gedrag van zijn vrouw steeds vossiger. Zij scheurt een konijn aan stukken en gaat steeds woester op zoek naar de gaten in de muren. Ze wil naar buiten, naar het bos. Hij blijft haar trouw, al vertelt hij dat hij zich ‘haar vossengeur maar niet eigen kan maken’. In een mooie liefdesscène zie je hen verdubbeld (zowel de poppen als de spelers) helemaal in elkaar opgaan, tot niet meer duidelijk wordt waar de mens begint en de vos ophoudt of andersom. Even later komen er uit een kartonnen doos stuntelig lopende robotwelpjes tevoorschijn, onhandige en ontroerende kinderen van de vos.

Het decor (Alexa Meyerman) bestaat uit witte panelen die in de beginscène een huis vormen maar op allerlei manieren uit elkaar kunnen worden gezet, voortbewogen door de spelers, en die aan het eind aan een vossenburcht doen denken; een complexe choreografie van verschuivende elementen. De panelen vormen ook een projectiescherm voor de prachtige natuurbeelden (Hendrik Walther). Zoals de vrouw en later ook de man een metamorfose doormaken – hij volgt haar uiteindelijk in het bos, laat een baard staan en leeft van bessen –, zo zie je ook de natuur van gedaante veranderen, van schimmels, dauwdruppels en herfstig verval tot prachtige kleuren en vormen van bloemen.

Vrouw of vos is een prachtig verbeeld en in scène gezet hedendaags sprookje voor grote mensen, over de liefde, transformatie, metamorfose, chaos, de valkuilen van trouw en de behoefte aan houvast.

Foto: Bas de Brouwer