Ze zitten naast elkaar in hun luxe Mercedes, zingen mee met Sound and vision van David Bowie en rijden van hun vakantieadres in Kroatië weer terug naar huis. Onderweg groeit de irritatie – ‘dit is al de derde keer dat je mij commandeert!’ – en passeren steeds pijnlijker scènes uit hun huwelijk de revue. Wat doet de economische crisis met de relatie en moraal van een echtpaar dat vroeger overtuigd links was? Dat is het thema van Vermogen, een visionaire voorstelling met Lineke Rijxman en Willem de Wolf.

Net als bij hun hit Hannah en Martin, over de geheime liefde van de Joodse filosofe Hannah Arendt en de nationaalsocialist Martin Heidegger, werken de acteurs samen met schrijfster Joan Nederlof. Ditmaal is de tekst een gezamenlijke productie, die Mugmetdegoudentand en De Koe presenteren als een politieke thriller. Maar het is vooral een psychologische thriller, die scherp blootlegt hoe geliefden onder druk van maatschappelijke veranderingen uit elkaar groeien en elkaar bezeren en bedriegen.

Willem de Wolf leeft subtiel de persoonlijke frustraties van zijn personage uit. Als werkloze socioloog – hij is zijn baan bij de universiteit kwijt – gooit hij zijn vrouw voor de voeten dat zij niet langer trouw is aan hun linkse idealen.In het post-crisisdenken – geestig afgekort als ‘post cr.’ – is om vijf uur ontspannen je bureau opruimen en fijn met jezelf in evenwicht zijn het nieuwe links. Nieuwe kansen in de crisis zien en handelscontracten sluiten met Chinezen, zoals zijn vrouw doet, vindt hij bedenkelijk en rechts.

Die troef speelt hij venijnig uit, met steelse blikken opzij om de reactie van zijn ega te peilen. Lineke Rijxman ontroert in de rol van intelligente vrouw van de wereld die de kar in hun huwelijk trekt en daar zelf de dupe van wordt. Haar ontreddering, vooral als haar man in het tweede deel van de voorstelling een uiterst pijnlijk geheim onthult, kruipt onder je huid.

Het compacte decor is handig voor een reisvoorstelling. Het interieur van de auto verandert in een handomdraai in een hotelkamer met bed en uitklapbare tv. Met hakken in plaats van sneakers en een modieuze jas over je trainingsbroek, transformeer je pijlsnel van vakantieganger in zakenvrouw.

De tekst is winst voor het toneelrepertoire en sluit naadloos aan bij de tijdgeest en de nabije toekomst. Dan is een bril met ingebouwd computerscherm een alledaags attribuut en kun je met een veegbeweging in de lucht de radio en tv van zender doen veranderen.

Dat hebben de acteurs zich met achteloze, alledaagse handelingen eigen gemaakt. Het nieuws op de autoradio gaat over ouderen die de zorgkosten niet langer kunnen betalen en in tentenkampen verblijven of werknemers bij de voedselbank die met een pistool worden bedreigd. Dan is er ook nog de verdwenen journalist die op het punt stond een dubieus handelscontract over de watervoorziening met China te onthullen. Wat de vrouw daarmee te maken heeft is een ander gevoelig geheim, dat aan het slot hun relatie op de rand van de afgrond brengt.

Het tweede deel, dat later in de tijd speelt, is een emotionele machtsstrijd die nog heftiger zou mogen zijn. Ze worden geconfronteerd met zware morele keuzes die zij in hun leven hebben gemaakt en nu als een bom in hun gezicht ontploffen. De boomlange Willem de Wolf en expressieve, frêle Lineke Rijxman zouden ook hun verschil in lengte in de strijd kunnen gooien. Als ze naast elkaar in de auto zitten lijken ze elkaars gelijke maar als ze staan is de een zoveel groter dan de ander; dit roept om fysiek theater.

Vermogen is een intelligente, gelaagde voorstelling die veel vraagt van de acteurs en tijdens de uitgebreide tournee ongetwijfeld verder groeit en emotioneel de diepte ingaat. De slogan uit de jaren zeventig, het persoonlijke is politiek, is hierin weer helemaal actueel.

Foto: Sanne Peper