Het Onafhankelijk Toneel, theatervernieuwers sinds 1972, wordt niet langer gesubsidieerd, maar gaat door. De groep van Mirjam Koen en Gerrit Timmers heeft een grondig onderzoek van The American Dream aangekondigd. Waarmee kun je dan beter beginnen dan met het gelijknamige stuk van Edward Albee uit 1961? De term ‘American Dream’ werd in de jaren dertig […]
De man op het podium toont het publiek een foto. Van hemzelf. Hij zoent een bruid. Haar gezicht is niet te zien. Wie is zij? Was hij het soms zelf die met haar trouwde? Hij weet het niet meer. Echt niet! Dat baart hem dusdanige zorgen dat hij een onderzoek in gang zet naar de staat van zijn geheugen.
Zo begint Vergeetstuk, een voorstelling uit 2012 van de Vlaamse performer Tom Struyf. Vergeetstuk werd hernomen door festival Steirischer Herbst in het Oostenrijkse Graz vanwege het thema van de editie 2015: Back to the Future, met als ondertitel ‘overblijfselen, sporen en andere getuigenissen’. Onze ouders en grootouders lieten ons dozen vol foto’s, brieven, dagboeken en boeken na. En wij? Wij slaan alles digitaal op. Is dat over vijftig jaar nog door iemand te lezen?
Oude foto’s en teksten spelen een belangrijke rol in Vergeetstuk. En film. Zowel van Struyf zelf, als fragmenten uit bestaande documentaires. We zien hoe hij te rade gaat bij een regressietherapeute, een neurochirurg, een paragnost, een Tai Chi-lerares en een psychologe van een Maastrichtse onderzoeksgroep naar de werking van het menselijk geheugen.
Gaande dit proces krijgt hij een nieuwe relatie. We weten dan al dat hij daarvoor talloze andere vrouwen heeft versleten. Was dat bindingsangst of zijn vergeetachtigheid, waardoor het leek alsof hij niet om ze gaf? Wat beslist niet het geval was, zoals hij ons herhaaldelijk verzekert. Dit keer zal het dan ook beter gaan. Hij is echt, oprecht verliefd op haar, en zij ook op hem.
Wacht even. Hij? Zij? Is dit het verhaal van de echte Tom Struyf en diens echte geliefde, of zijn zij fictieve personages? ‘Mijn eigen ervaringen spelen een zeer belangrijke rol in mijn voorstellingen’, zegt de maker na zijn show in Graz tijdens een gesprek met het publiek. Maar hij wil niet zeggen wat realiteit is in Vergeetstuk, en wat fictie. ‘Zulke vragen beantwoord ik nooit.’
Net als wij zijn gaan meeleven met de precaire staat van zijn nieuwe liefde, en het onderzoek naar de staat van zijn geheugen, komt ‘moemoe’ roet in het eten gooien. Zij is Struyfs echte grootmoeder, dat staat vast. Maar was ‘vava’, zijn grootvader, werkelijk Alzheimer-patiënt? Klopt de onwaarschijnlijk romantische weergave van het huwelijk van zijn grootouders?
Weer worden wij meegesleept, want moemoe blijkt op camera een fantastische performer. Hulpeloos gaan wij voor haar door de knieën, op onze stoeltjes in het kleine zaaltje. Nauwelijks minder voor al die deskundigen die Struyf – echt of onecht – raadpleegt, en voor Maria João Pires, de legendarische pianiste die een cruciale bijrol vervult in Vergeetstuk. Welke precies verklappen we hier beter niet – een steelse hommage aan Tom Struyf.
Want steeds volgen wij hem op zijn zoektocht, ook al weet hij ons telkens opnieuw op het verkeerde been te zetten. Fictie of werkelijkheid, Struyf brengt ons in zeer herkenbare dilemma’s. Wie heeft er niet, minstens eens in zijn leven, een dubbele afspraak gemaakt op de dag dat hij iets speciaals met zijn geliefde zou gaan vieren? We zijn allang vergeten dat die mysterieuze foto met de bruid spoorloos uit de voorstelling is verdwenen.
Thema en structuur geven Vergeetstuk de kracht van een suspense novel. Dat is knap werk van twee zo jonge makers – Struyf is van 1983, zijn ‘cocreator’ Willem De Maeseneer, met wie hij alles samen doet, van 1985. Drie voorstellingen hebben zij inmiddels samen gemaakt met een vergelijkbaar samenspel van fictie en realiteit, van live spel, foto’s, teksten en films; naast Vergeetstuk (2012) zijn dat De Tatiana Aarons Experience (2013) en Another Great Year for Fishing (2015).
Daar zal het vast niet bij blijven.
Foto Wolfgang Silveri
