Op papier lijkt het een ‘de-hel-dat-zijn-de-anderen’-stuk. Of een thriller. Je kunt er ook naar kijken als een sitcom over vals spel.  Of een leerstuk over waarneming. In productie met het Nationale Toneel ging bij NTGent een nieuwe tekst van Lot Vekemans in première, Vals.

Ze worden het voortoneel op geduwd als nog niet afgeknald slachtvee in een koelhuis. De beide dames zetten hoog en hard kijvend in. Er is een ongeluk gebeurd. Zij hebben daarmee te maken. Of niet. Dat staat te bezien. Zoals alles in Vals te bezien staat. Regelmatig valt het woord ‘perceptie’. Wat volgens Van Dale behalve ‘ontvangst’ ook ‘waarneming’ betekent. En ‘resultaat van het waarnemen’. Wie heeft wat precies wel of niet gezien?

De vrouwen zijn zussen die in dezelfde vijver van aandachttrekkerij vissen. Sis als bekend televisiegezicht. Kat als actrice in het kunsttoneel. Sis heeft een soort minderwaardigheidscomplex met meerderwaardigheidstrekjes. Albert Verlinde staat in haar balboekje. Ze doet ook goede doelen. Kat gaat gebukt onder alleen maar meerderwaardigheidscomplexen. Via een diepe verachting voor alles wat Sis doet. En een gekoesterde hoge missie in de kunsten. De stresskant van haar elitaire publiek en haar relatieve onbekendheid bij de massa verzuipt ze in een binnenzee van alcohol. Ongeveer op de helft van de avond zet regisseur Johan Simons ze naast elkaar, voor op het podium: Elsie de Brauw (Sis) en Betty Schuurman (Kat). Hun door elkaar gesneden tekst-aria’s over ‘het vak’ zijn hogeschooloefeningen in niet-spelen.

De derde figuur in dit moderne mysteriespel over kijken en bekeken worden is ene Gé, een soort spook. Met de motoriek (en de bijbehorende slagschaduwen) van een stommefilmacteur. En de textuur van Hannibal Lector. Zijn bijdragen lijken doodeng. Maar ze worden gebracht, wat heet: uitgeserveerd met een bijna huiselijke gemoedelijkheid, een dansant gemak en een jazzy tekstbehandeling. Laat dat rustig aan Bert Luppes over.

Het kamerspel Vals kent, net als zijn voorganger Gif, een muzikale toevoeging, een commentaar in klanken. Dat hebben geluidsontwerper Warre Simons, video-ontwerpster Carine Bijlsma en de in haar camerakader getripleerde harpiste Gwyneth Wentink gemaakt. In drie interventies. De eerste twee hard en koud als het ijs op de speelvloer. De derde zacht als een troostende arm. Het effect is verbluffend. Kan ik niet uitleggen. Ik kwam sowieso volledig van slag uit deze voorstelling. Waarom weet ik nog steeds niet. Prachtig gespeeld, schrijf je dan. En dat is ook zo. Maar daar zit het niet. Er worden een paar rake klappen uitgedeeld. Over dat we lerende schepsels zijn. Zonder instinct. Veel van Vekemans’ stukken gaan daar over. Ze krast via die sterke toneelspelers een paar behartenswaardige en existentiële bedenkingen in de buitenwand van je ziel. En dan mag je als kijker weer opsodemieteren. Naar je eigen voorstelling. Vals bevat eigenlijk alles waar toneel over gaat.

[sterren toegekend door de redactie]

Foto: Phile Deprez