‘Et nous ne savons pas ce que c’est que la vie.’ Een regel uit een gedicht van Jacques Prevert die niet alleen de kern van Utopia van Villa Voortman bevat, maar ook als motto kan dienen voor Frascati Issues: Staat van waanzin, waarin de scheidslijn tussen ‘gezond’ en ‘ziek’, kunst en gekte wordt onderzocht.
Sterren of aanduidingen als ‘muziektheater’ of ‘performance’ zijn eigenlijk niet van toepassing op Utopia. Het is een bonte avond, buurtbijeenkomst en feestelijke maaltijd ineen die niet in hokjes te plaatsen is, en dat ook niet wil. Gemaakt door mensen die tussen wal en schip vallen omdat zij wél in hokjes geplaatst worden: het hokje van psychiatrisch problematiek en het hokje van middelenmisbruik. Samen vertellen ze niet zozeer een verhaal, maar creëren een plek. Met köfte.
Om met die köfte te beginnen: die wordt tijdens de voorstelling door drie koks gemaakt op een verhoging achter op het podium. Al snel dringen de geuren de zaal in en na een uur krijgen niet alleen de spelers maar ook een aanzienlijk deel van het publiek het smakelijke resultaat voorgeschoteld. De spelers zelf zitten gedurende de hele avond aan de tafels in een open u-vorm, de zaal voltooit de carré-opstelling. Een even eenvoudige als effectieve manier om ook visueel de vierde wand te doorbreken.
Niet dat daarvan sprake is in Utopia. Al in de eerste minuut wordt het publiek niet alleen welkom geheten, maar opgeroepen mee te gaan in de gedichten, raps, chansons, partizanenliederen, strijdkreten, dans en mime. Dat die wisselend van kwaliteit zijn, is van volkomen ondergeschikt belang.
Psycholoog Dirk Bryssinck richtte zes jaar geleden Villa Voortman op, een laagdrempelig ontmoetingshuis in Gent voor mensen ‘die al psychotisch zijn en die door drugs te nemen zichzelf handhaven, als een soort van zelfmedicatie.’ Mensen zijn er geen patiënten maar bezoekers. In Utopia laten ze zien dat achter kwetsbare mensen ook goede schrijvers, performers en muzikanten schuilgaan.
Het is ongebruikelijk, niet altijd even verfijnd, soms ongemakkelijk, maar vaker hilarisch. In een breakdance-act, in een door kapitein Haddock in het West-Vlaams gezongen bewerking van ‘Nights in White Satin’ van The Moody Blues of het vreemde dansen van een man in een imkerpak. Menigmaal weet een van de Voortmannen of -vrouwen je ook echt te raken. In een rauw Engels gedicht over wat paranoia met je kan doen, in die indringende voordracht van Jacques Preverts ‘Chanson’. Villa Voortman creëert zo ook in Amsterdam een plek waar iedereen zich welkom voelt.
Foto: Kris Dewitte
