Het laatste basisschooljaar in groep 8, dat is afscheid nemen en kiezen. Theatermakers Rian Evers en Brecht Hermans noemen het ‘de sprong van je leven’. Voor het Leidse stadsgezelschap PS|theater volgden zij enkele maanden vier basisschoolleerlingen in dat beslissende jaar. Twaalf heet de interactieve voorstelling die daaruit is ontstaan, gespeeld in een entourage die veel weg heeft van een heus klaslokaal.

De voorstelling speelt zich af in de Makerscentrale aan de Langegracht, in het voormalige Stadsbouwhuis. Een nogal kille kantoorruimte op de begane grond is tot een theaterzaal omgebouwd. Bedenkers en spelers Evers en Hermans (van oorsprong Belgisch) brengen de theatrale documentaire Twaalf als onderdeel van de reeks Wij, de stad waarin naderhand nog Zestien en Eenentwintig zullen volgen, een drieluik over cruciale leeftijden die samenhangen met kansen in het onderwijs.

Her en der verspreid staan verschillende podia, zoals die ook in klaslokalen staan. Het tweetal sprak uitvoerig met kinderen als Isa, Diza, William en hun ouders. Wat zij vertellen over klas en klasgenoten, de leraren, hun hobby’s, vrienden en vriendinnen krijgen we via bandopnames te horen. Deze verhalen worden afgewisseld met de eigen herinneringen van Evers en Hermans, onder andere hoe de schoolbel klinkt, zowel de sirene-achtige elektrische bel als de ouderwetse, analoge klingelbel.

In de eindregie van Tijs Huys had die afwisseling geprononceerder gekund. In het begin is het spannend, omdat er parallelle verhalen ontstaan, maar gaandeweg verwatert die ritmiek. Dan ligt het accent vooral op de aankomende ‘brugpiepers’ (hoewel dat woord niet valt). Mooi is dat we als toeschouwers een inkijkje krijgen in het verwachtingsvolle leven van deze kinderen aan de vooravond van grote gebeurtenissen in hun leven.

Schoolkeuze is daarbij van wezenlijk belang. Omdat Twaalf vooral een Leidse aangelegenheid is, vallen namen als Agora College die de leerlingen vooral ‘challenges’ biedt, het Vlietland College of het Teylingen College Duinzigt. Elk schooltype heeft zijn eigen opvattingen over het onderwijs.

Het interactieve aspect komt aan de orde in het gezamenlijk maken, door ouders en kinderen, van de Cito-toets. Hermans spreekt iedereen bemoedigend toe om vooral niet in de stress te raken en ‘bosgeur’ in te ademen en spanning uit te ademen. Alsof we in een echte klas zitten, is spieken en kletsen uit den boze. De toets met meerkeuzevragen gaat onder meer over het tekort aan leerkrachten en spreiding van het onderwijs. Dat zijn uiterst actuele onderwerpen die van de makers, na het invullen, een treffende uitleg krijgen.

Niet elke onderwijskracht is overtuigd van de betekenis van de toets en wat die zegt over de toekomstige schoolkeuze. Een ervaren meester komt aan het woord, Willem, en die legt via een bandopname haarfijn uit waarom het niet werkt. Maar helaas wordt zijn tekst door Evers na enkele zinnen weggedraaid en neemt ze zelf het woord, terwijl hij nog veel interessants te vertellen lijkt te hebben. Dat is een zwak en niet zo respectvol moment: twee stemmen lopen rommelig door elkaar.

Het is slim gedaan om de eindmusical en het schoolkamp een prominente plaats te geven. Dat zijn de laatste hoogtepunten van het basisschooljaar. De voorstelling belooft in de flyer nader in te gaan op de tegenstelling tussen kansrijk en kansarm in het onderwijs, maar daarover gaat Twaalf niet echt; dat komt wellicht later. Aan het slot nemen zowel de kinderen als de ouders afscheid van een leven op de basisschool, en dat geef roerende momenten. Er wordt gezwaaid en ‘dag’ en ‘doei’ gezegd. Via what’s app weten ouders of de kinderen wel veilig op school zijn aangekomen. Er worden boeken gekocht en nieuwe boekenplanken in de kamers van de leerlingen getimmerd door liefdevolle ouders. Een nieuwe tijd breekt aan.

Foto: Ben van Duin