Het inmiddels wereldvermaarde festival Operadagen Rotterdam opende met Carmina Slovenica, vijfendertig zingende jonge vrouwen uit Slovenië. Dirigente en regisseuse Karmina Šilec combineert in Toxic Psalms hun glasheldere stemmen met theater waarin het pijnlijke verband tussen autoriteit en geweld aan de orde komt tot een indrukwekkende voorstelling.

Ondanks het ontbreken van een traditie met componisten als (Monte)Verdi, Mozart en Wagner heeft ontkennen geen zin meer: Nederland is een toonaangevend operaland. Met De Nationale Opera als Opera Company of the Year en het festival Operadagen Rotterdam dat internationaal wordt geprezen om zijn verrassende programmering zijn de afdelingen modern-klassiek en modern-modern van het muziektheater zeer bevredigend bezet.

Het festival dat Guy Coolen met zijn mensen ons jaarlijks voorschotelt is volgeladen en verrassend. Het laat je steeds achter met de pijnlijke vraag: wat heb ik nu weer gemist? Op het affiche gaan pijlen alle hoeken om en wijzen ze alle kanten uit, waarmee de vormgever trefzeker aangeeft in welke richting je het moet zoeken.

De laatste drie jaren stonden de Operadagen Rotterdam thematisch in het teken van Revolutie. Na Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap werd voor dit afsluitende deel het thema Nieuwe Wegen bedacht: wat nu, vijf jaar na de Arabische Lente?

De openingsvoorstelling was behalve vocaal prachtig ook menselijk somber: Carmina Slovenica wilde behalve prachtig zingen ook laten zien hoe menselijke wreedheid gemotiveerd wordt door religie en andere vormen van autoriteit. Om een paar christelijke voorbeelden te geven: ‘Want de Heere sprak: “Zit aan Mijn rechterhand, totdat Ik van uw vijanden een bankje voor uw voeten heb gemaakt.” Hij zal recht doen onder de heidenen en volop dode lichamen achter zich laten.’ En over die vijanden wordt elders opgemerkt: ‘Welzalig is hij die uw kinderen zal grijpen en ze tegen een rots zal verpletteren.’ Het zijn niet allemaal grazige weiden die de psalmen bezingen.

Een andere inspiratiebron voor Šilec is het experiment van Stanley Milgram uit begin jaren zestig, waarin proefpersonen op gezag van wetenschappelijke autoriteiten bereid bleken anderen elektrische schokken toe te dienen, vaak tot een fatale sterkte.

Naast de hemels gezongen muziek, van Syrisch-orthodox, via Pergolesi en Rachmaninov tot hedendaagse componisten uit de VS en Europa, klinken teksten van moord en verkrachting. Carmina Slovenica is behalve een uitvoerend vrouwenkoor op topniveau ook een opleidingsinstituut, en dus een bron waaruit permanent geput kan worden. De discipline en de beheersing van de zangeressen is groot, zonder dat die de levendigheid van het concert in de weg staan. De dramatische middelen zijn vaak even simpel als effectief, zoals belichting, de verdeling van de vrouwen over het podium en de spiegels die licht verstrooien en omgekeerde vrouwengezichten zichtbaar maken. Met zulke muziek en statements heb je verder geen theatraal geweld nodig.

Foto: Dorian Šilec Petek