De toeschouwers in Frascati 3 zitten of liggen op de grond, bovenop het papier met de tekeningen die zij zojuist zelf hebben gemaakt met markerstiften. Ze kijken via een projectie op de muur naar een vrouw in haar huis in Parijs, maar dankzij Skype toch bij ons.

Ze kijkt meestal niet in de camera, is vaak slecht te verstaan als ze spreekt en het beeld blijft soms hangen. Vaak vallen er lange stiltes, alsof ze niet goed weet wat te zeggen. Net als wanneer we zelf Skypen met een verre vriend(in) of familielid. Is dit wel een performance? Helaas komt die vraag op tijdens de eerste uitvoering van Three Rooms tijdens het festival Dancing on the Edge.

Ga toch maar kijken, zou ik de lezers van deze recensie dringend willen adviseren – Three Rooms is ook vandaag en dinsdag nog te zien in Frascati. Het is een voorstelling van Kathryn Hamilton, een van origine Britse theatermaker die half in New York, half in Istanboel woont en werkt. Tijdens het Newyorkse festival Under the Radar in 2016 zag ik haar They Are Gone But Here I Must Remain, een hoogst originele, intelligente, wervelende en vaak zeer geestige studie ‘naar de verhouding tussen kunst en rebellie’, zoals een Amerikaanse critica schreef.

Hamilton maakt theater over politieke en maatschappelijke issues in het hol van de leeuw. In de Turkse metropool runde zij haar eigen theater, KÖŞE genaamd (hoek). Dat werd gesloten door de politie van Istanboel, na een periode van intimidaties en pesterijen door Turkse fascisten en de politie zelf. Twee van haar artistieke wapenbroeders, Amal Omran en Hatem Hadawe, schreven samen een stuk. Net toen het af was, strandden zij door visumproblemen en het politieke tumult in Turkije in twee verschillende steden, ver van elkaar verwijderd.

Hadawe in Istanboel, dat hij niet mag verlaten maar waar hij ook niet mag werken. Omran in Parijs. Zij kunnen niet meer samenzijn, en niemand weet hoe lang dit gaat duren. Hamilton besloot hen te helpen. Three Rooms is een poging het nieuwe stuk toch min of meer op te voeren. Via een live Skype-verbinding brengt Hamilton het publiek in willekeurig welke plaats van opvoering samen met Omran en Hadawe, ieder in hun eigen woonkamer, buiten bereik van sensoren en ordeverstoorders.

Aan het begin van de voorstelling geeft zij haar toeschouwers de opdracht te tekenen op het papier waarmee de vloer is bedekt. Ze legt ons twee beperkingen op: we moeten lijnen trekken zonder de stift van het papier te halen, en die lijnen mogen elkaar nooit kruisen. ‘De bedoeling is dat jullie een ander besef krijgen van tijd en ruimte’, legde ze na de voorstelling uit. Een besef dat ons gevoeliger maakt voor de onmogelijke situatie waarin Omran en Hadawe verkeren.

Alleen ging er heel veel mis tijdens de Nederlandse première in Frascati. Om te beginnen viel Hadawe uit door ziekte. Geen nood: Hamilton heeft een plan B klaarliggen voor zulke gevallen, een versie met maar één Skype-verbinding. ‘We hebben dit weleens eerder aan de hand gehad, en toen kwam die prima over bij het publiek.’ Maar het bleef niet bij Hadawe’s noodgedwongen afwezigheid. In Amsterdam kon Hamilton pas op de dag zelf over de zaal beschikken, vanaf elf uur ’s ochtends.

De opbouw, het testen van de verbindingen, de doorloop – alles moest in grote haast gebeuren. Tja, en toen bleek pas tijdens de voorstelling dat de techniek op allerlei fronten haperde. Omran en zij raakten er zelf ook door van slag, zei Hamilton achteraf. En met hen de toeschouwers: waar ging dit over?

Nou, over hoe performers in de knel raken door de pan-Europese verkramping over migratie, populisme en terrorisme natuurlijk. En over de creativiteit en het doorzettingsvermogen waarmee zij zich aan die steeds harder knellende halsband proberen te ontworstelen. Vandaar dat ik de lezers van dit stuk op het hart druk: ga alsjeblieft toch kijken. Hamilton is een maker met grote persoonlijke moed en andere zeldzame kwaliteiten. ‘Maandag zal het zeker anders gaan’, verzekerde zij mij. Ik vertrouw haar. Ik hoop jullie ook.

Foto: Jelle Ijntema