Probleempje: het gaat relatief goed in de stad Utrecht, ontdekte Nieuwe Helden het afgelopen jaar. Na Oostende, Athene en Amsterdam dook het kunstcollectief ditmaal in de verhalen van Utrecht, om uiteindelijk de toeschouwer in een interactieve route de stad te laten doorkruisen. Maar in Utrecht duurde het dus even om de problemen te vinden, vertelt een voice-over bij aanvang. ‘But we didn’t give up.’

Om te kijken waar het wringt in Utrecht, moet je niet inzoomen, maar uitzoomen. Utrecht is de snelst groeiende stad van Nederland, de komende twee decennia moeten er nog eens een kleine honderdduizend inwoners bij. Dat gaat problemen met zich meebrengen. Eén ding is zeker: urban living zoals we dat nu kennen, gaat de komende jaren drastisch veranderen.

Deelnemers van deze interactieve fietstocht, die tijdens het Spring Performing Arts Festival te beleven is, downloaden vooraf een app op hun smartphone, waarmee ze via een voice-over door de stad worden geleid. Vanaf het vertrekpunt bij de stadsschouwburg gaat het naar een dak van waarop je uitkijkt op de bouwwerkzaamheden van Wonderwoods, net over het spoor: een ‘zusterbos’ van de Utrechtse Heuvelrug, volgens de projectontwikkelaar, een circulair en groen wooncomplex, hartje centrum. Of, volgens sceptici: een verzameling onbetaalbare koopwoningen die zich puur en alleen op de witte elite richt en de oorspronkelijke buurtbewoners wegjaagt. Het punt is duidelijk: Utrecht moet (of zal) groeien, maar de vraag is hoe.

Dan mag de deelnemer kiezen tussen drie stadsdelen die de komende jaren ook een grote groei te wachten staan: Leidsche Rijn, Overvecht of Lunetten. Ik kies Leidsche Rijn, bekende vinex-wijk die sinds de jaren negentig exponentieel groeit en zich dus ervaringsdeskundige mag noemen als het gaat om de problematiek (én in creatieve oplossingen) die snelle groei met zich meebrengt.

Per stadsdeel heeft een andere kunstenaar zich een jaar lang in de wijk en haar bewoners verdiept. In Leidsche Rijn was dat theatermaker Mariëlla van Apeldoorn, die te boek staat als maatschappelijk betrokken maker met een documentair georiënteerde maakpraktijk. In 2021 maakte ze Op de koffie, over mensen met een psychische kwetsbaarheid, ook op basis van ervaringen van mensen in Leidsche Rijn. Eerder dit jaar maakte ze Als het donker wordt, een audiovoorstelling rondom Rotterdamse daklozen.

Van Apeldoorn laat flarden van gesprekken horen die ze had met bewoners die in verschillende woonomstandigheden in het stadsdeel wonen. Theatermaker Floor Leene was een van de eerste bewoners van de Kersenboomgaard, een gedeelde artistieke vrijplaats waar kunstenaars kunnen wonen en werken. Ze verliet het centrum jaren geleden vanwege hoge huren en weinig ruimte. Ook horen we mensen van woongemeenschap Place2BU, waar jongeren, nieuwkomers en mensen uit de maatschappelijke opvang gezamenlijk wonen. Later horen we een bewoner van Skaeve Huse, een bijzondere woonvorm bedoeld voor stadsbewoners die zich niet aan een gewone woonomgeving kunnen of willen aanpassen. Ze benoemen de problemen met buurtbewoners, maar ook de onderlinge cohesie, de mogelijkheid die een niet-reguliere vorm van wonen met zich mee kan brengen of de band die gaandeweg binnen de buurt wordt opgebouwd.

De sympathieke audiorondleiding is zonder meer interessant, maar als theatrale ervaring ook wat vrijblijvend. Ondanks korte opdrachtjes die de route nu en dan interrumperen, is The Village Utrecht uiteindelijk een behoorlijk passieve ervaring, die baat had gehad bij meer ontregeling. Het project leunt erg op het documentaire aspect. Gaandeweg raak je toch benieuwd naar een artistieke invalshoek die een kunstenaar op de problematiek kan bieden – niet voor niets heeft Nieuwe Helden kunstenaars en geen journalisten gevraagd zich tot de buurt te verhouden. De inbreng van Van Apeldoorn reikt nu echter niet veel verder dan het faciliteren van de verhalen. Daarmee wordt dit project gereduceerd tot vermakelijke stadswandeling, en dat is weliswaar boeiend, maar daarvoor hoef je niet naar een theaterfestival.

Foto: Instagram Nieuwe Helden