Vaste bezoekers van internationale theaterfestivals zullen blij zijn geweest met de terugkeer van het Back to Back Theatre in Nederland. Sinds de voorstelling Ganesh Versus the Third Reich  uit 2009 is het internationale succes van het Australische gezelschap alleen maar groter geworden. In maart wonnen ze de International Ibsen Award, een prijs die voorheen is uitgereikt aan onder anderen Cristoph Marthaler, Forced Entertainment en Taylor Mac.

Het Back to Back Theatre maakt voorstellingen over en met acteurs met een verstandelijke beperking, waarin aannames en onderliggende vooroordelen van het publiek steeds worden blootgelegd en bevraagd. In The Shadow Whose Prey the Hunter Becomes bevragen acteurs en schrijvers Scott Price, Sarah Mainwaring en Simon Laherty en regisseur Bruce Gladwin wie er voor wie mag spreken en wat voor machtsverhoudingen daarachter schuilgaan.

We bevinden ons in een conferentie waarin Price, Mainwaring en Laherty ons bewust maken van het misbruik dat in recente geschiedenis is verricht tegen mensen met een verstandelijke beperking. Zo vertelt Price over vrouwen in een instituut die tot aan 2012 voor een hongerloon de spellen van speelgoedfabrikant Hasbro verpakten. Een opsomming van een aantal populaire spellen toont aan dat de drie sprekers, evenals velen in de zaal, er een flink aantal daarvan hebben gespeeld. Ook de muziek van Michael Jackson of de rollen van Kevin Spacey zijn geliefd, al weten de spelers van het systematische misbruik dat beide mannen begaan hebben. Deze anekdotes benadrukken hoezeer machtsmisbruik verweven is in de vezels van onze samenleving en hoe het overal sporen achterlaat. 

Ook in de manier waarop Price, Mainwaring en Laherty met elkaar communiceren doemt steeds de vraag op: wat voor macht wordt er uitgeoefend als iemand namens een ander spreekt en (hoe) kan je daar verantwoord mee omgaan? Als Mainwaring de Aboriginal bevolking erkent op wiens land de vergadering gehouden wordt, wijst Price haar erop dat ze de verkeerde gemeenschap noemt en dus onbedoeld een geschiedenis vervormt. Wanneer zij een black-out krijgt, overleggen Price en Laherty wat voor haar de beste oplossing zou zijn: de speech laten overnemen door iemand anders of wachten tot ze zelf de speech geeft? Naar haar eigen wil wordt pas later gevraagd.

Zo leveren de performers commentaar op de wijze waarop de autonomie van mensen met een beperking wordt ontnomen door mensen die pretenderen voor hen het woord te kunnen doen. Mainwaring laat ons bovendien nadenken over haar positie als enige vrouw in het drietal. Behalve dat ze zich verzet tegen de labels die anderen haar geven – ze identificeert zichzelf niet als iemand met een verstandelijke beperking – moet ze zich ook verzetten tegen alledaags seksisme van haar mannelijke collega’s. Als Laherty zichzelf benoemt tot ‘burgemeester’ bepaalt hij voor haar dat zij de receptioniste mag zijn. Wanneer Scott beweert dat hij en Laherty toch echt de meest charismatische van het drietal zijn, laat ze zich niet onzichtbaar maken.

De voorstelling krijgt een bijzondere wending als blijkt dat ‘Siri’, de bekende digitale hulp maar hier ook de boventiteling, een eigen wil heeft en een gesprek kan voeren. Door de opkomst van kunstmatige intelligentie zullen we uiteindelijk allemaal worden bestuurd door iets of iemand die voor ons beslissingen maakt. En gezien ze door ons zijn gebouwd en geprogrammeerd, is het nog maar de vraag of ze beter omgaan met diegenen die ze als ‘beperkt’ beschouwen. The Shadow Whose Prey the Hunter Becomes duurt een uur, maar de performers van Back to Back Theatre geven je genoeg stof tot nadenken.

Foto: Niels Knelis Meijer