Het lijkt er in Terug lang op dat Jouman Fattal een volstrekt voorspelbare debuutvoorstelling heeft afgeleverd, maar halverwege het stuk wijzigt ze gelukkig radicaal van koers.

De invloed van het verteltheater van makers als Laura van Dolron, Ilay den Boer, Sadettin Kirmiziyüz en Marjolijn van Heemstra op het Nederlandse theaterlandschap valt moeilijk te overschatten. Soms lijkt het er wel op dat persoonlijke verhalen in het theater alleen nog maar met zo veel mogelijk transparantie en zo weinig mogelijk theatrale abstractie mogen worden verteld. Voor alle duidelijkheid: het heeft door de jaren heen schitterende voorstellingen opgeleverd, maar de eenvormigheid van de vertelstijl doet de diversiteit van de verhalen niet altijd recht.

Terug, de debuutvoorstelling van acteur en columnist Jouman Fattal, is gedurende de eerste helft van het stuk van hetzelfde laken een pak. Ze speelt een versie van zichzelf die overweegt als Syriëstrijder naar haar geboorteland terug te keren – ze schaamt zich voor haar westerse gepriviligieerdheid, zeker in contrast met het verzetsverleden van haar ouders. Ze slaagt er echter lange tijd onvoldoende in die worsteling voelbaar te maken vanwege haar oppervlakkige omgang met het materiaal. Haar uitleg van de politieke situatie overstijgt niet de kennis van iedereen die de afgelopen jaren weleens een krant heeft opengeslagen, haar karikaturale portrettering van al-Assad en rebellenleider Abdul Baset al-Sarout voegt ook al niets aan je begrip of empathie toe, en alles ademt een sfeer van risicoloze gemoedelijkheid. Fattal is zo hard bezig een overbekende context te schetsen dat ze niet aan haar unieke perspectief toekomt.

Dan gebeurt er echter iets wonderbaarlijks. Door middel van een spoken word voordracht van een ongelofelijk mooi geschreven poëtische ode aan haar geboortestad Homs weet Fattal haar verscheurdheid in een klap handen en voeten te geven. Op deze kern bouwt ze vervolgens verder met associatieve scènes die vanwege hun onvoorspelbaarheid des te harder binnen komen. Als ze terugkeert naar de personages van al-Assad en al-Sarout weet ze de wanhoop aan beide kanten verstikkend vorm te geven, en in twee scènes waarin Fattal ongefilterd haar woede laat spreken gaat ze op adembenemende wijze de confrontatie aan met de weerbarstigheid van haar onderwerp (alleen in haar beslissing om daarna haar excuses aan het publiek aan te bieden zien we nog even de publiekspleaser van het begin terug).

Fattal toont zich een begenadigd schrijver, die vooral in poëzie en rap excelleert. En ook als performer weet ze in de tweede helft van de voorstelling sterk te overtuigen (wel plaatst ze hier en daar haar technische vaardigheden iets te veel op de voorgrond: het snelle schakelen tussen personages aan het slot van het stuk dient geen ander doel dan tonen hoe snel ze tussen personages kan schakelen). De veilige eerste helft van Terug staat de doeltreffendheid van het stuk uiteindelijk nauwelijks in de weg: hier staat een zelfverzekerde nieuwe maker met een unieke eigen stem.

Foto: Bas de Brouwer