Swan Lake

In zijn samenwerking met de dansers van ICKamsterdam slaagt Jakop Ahlbom er onvoldoende in om zich buiten zijn comfortzone te begeven. Het levert een frustrerende en inerte performance op die continu met zichzelf in gevecht is.

It probably seemed like a good idea at the time. Emio Greco en Pieter C. Scholten hadden besloten hun tijd te gaan verdelen tussen het door hen opgerichte dansgezelschap ICKamsterdam en het Ballet National De Marseille. Aangezien zij niet over de bovennatuurlijke krachten van Johan Simons beschikten kon hun eerdere beslissing om gastkunstenaars met hun Amsterdamse ensemble te laten werken ertoe dienen om hun eigen afwezigheid enigszins te compenseren. Naast choreografen als Nicole Beutler en Robin Orlyn stond ook Jakop Ahlbom, de theatermaker die in Nederland met zijn technische vernuft en verbeeldingskracht al enige tijd hoge ogen gooide, in de planning.

In de praktijk blijkt het echter geen gelukkig huwelijk. Swan Lake is een duidelijk voorbeeld geworden van een maker en een ploeg die er onderling niet zijn uitgekomen, een aaneenschakeling van scènes en visuele vondsten die inhoudelijke lading, individuele kwaliteit noch onderlinge verbintenis hebben. De elementen van de voorstelling zitten elkaar continu in de weg en komen nergens op een harmonieuze manier samen. Hoe kon deze samenwerking zo mislopen?

Het vermoeden rijst gedurende de voorstelling dat het in de eerste plaats een geval van miscommunicatie is geweest. De dansers van ICK worden vanwege de beperkte choreografische ervaring van Ahlbom onvoldoende uitgedaagd en komen eerder in de rol van mimespelers terecht, een vak dat ze vanzelfsprekend niet beheersen. Door hun perfecte, klassieke lichaamsbeheersing worden ze nooit personages van vlees en bloed, wat de chemie tussen de prins, de witte zwaan en de zwarte zwaan die Ahlbom nastreeft flink in de weg zit. Het drama blijft inert terwijl de basale, rakelings langs showballet scherende choreografie ook niet bekoort.

Naast de fatale botsing tussen mime en dans lijkt het er ook sterk op dat het bij Ahlbom aan inhoudelijke noodzaak ontbreekt om juist het verhaal van Het zwanenmeer te vertellen. Hoewel hij flink aan het verhaal heeft gesleuteld wordt het nergens duidelijk waarom hij door het sprookje gefascineerd is geraakt. De dualiteit van zwarte zwaan en witte zwaan, die door hem centraal wordt gesteld, wordt onvoldoende uitgewerkt ten faveure van eindeloze scènes waarin inhoudelijk feitelijk niets gebeurt dan het spel van aantrekken en afstoten in de centrale driehoeksrelatie.

Zelfs Ahlboms unique selling point, zijn gebruik van illusionisme als theatraal element, komt in Swan Lake niet uit de verf. In zijn beste voorstellingen (zoals het schitterende Lebensraum) staat Ahlboms voorliefde voor trucs ten dienste van de wereld die hij op scène oproept, en gaan inhoud en vorm zo hand in hand. Hier is in Swan Lake nauwelijks sprake van, en het gebruik van visuele gimmicks voelt dientengevolge als een verplicht nummer. Waarom wordt de prins getrakteerd op een circusshow met messenwerpers? Omdat het nu eenmaal een voorstelling van Jakop Ahlbom is.

Voeg daarbij een bak geluid van Alamo Race Track, die met hun progrockversie van de composities van Tsjaikovski bijna iedere scène dichtplamuren, en je hebt een vertwijfelende multidisciplinaire ervaring waarover geen enkele interne communicatie lijkt te zijn geweest. Dit is niet in de laatste plaats te verwijten aan de artistieke leiders van ICK, die door tegelijkertijd leiding te geven aan twee gezelschappen duidelijk veel te weinig artistieke ondersteuning of begeleiding aan Ahlbom hebben kunnen bieden. Het wordt misschien tijd om een nationale actie tegen de hubris van oude rotten in het podiumkunstenlandschap op te zetten.

Foto: Alwin Poiona