Study For Figure, de nieuwe voorstelling van mimecollectief Wild Vlees, verwijst in de titel naar een oude traditie in de schilder- en beeldhouwkunst: het schetsen van al of niet naakte modellen, om hun beweeglijkheid en voluminositeit te doorgronden, ter voorbereiding van een groter werk. Bij het maken van connecties in de hersenen tussen ogen en hand wordt tegenwoordig minder gebruik gemaakt van potlood, krijt of pen. De digitale camera heeft hen verdrongen, zoals papier en canvas vervangen zijn door oplichtende schermen, van piepklein tot megagroot.

Toch werd ik tegen het einde van Study For Figure even naar de negentiende eeuw verplaatst, toen ik mij het gevoel probeerde voor te stellen van mensen die drentelend door monumentale galerijen, genietend van de noviteit van het museum, werden geconfronteerd met naakten en naaktheid, zich uitstrekkend langs de wanden, meer dan levensgroot, soms meters hoog in brons en steen, of verspreid over tientallen vierkante meters canvas. Intimiteit of seksualiteit die van de muren spat en publiek wordt, hoe ga je daarmee om (nog even los gezien van het taboe)?

Study For Figure, dat tijdens Festival Cement in Den Bosch in première ging, vindt plaats in de beslotenheid van een kleine zaal. Vier handheld camera’s hangen precies daar, waar in het oude museum een sofaatje zonder leuningen zou hebben gestaan. Daarop konden bezoekers zich vergapen aan de  manier waarop de schilder zijn onderwerp had georganiseerd op het immense, platte vlak.

Tegenwoordig zijn wij allemaal schilder geworden van digitale zelfportretten, al of niet met anderen in beeld. Bij binnenkomst begint een deel van het publiek van Study For Figure dan ook onmiddellijk te performen voor de camera’s en de grote schermen die het speelvlak aan vier kanten begrenzen. Maar ook als je je afzijdig probeert te houden, raak je vanzelf zo nu en dan in beeld. De live videoprojecties zorgen er zo voor dat toeschouwers blijven bewegen, in of uit beeld. Alleen al door die beweging van het publiek ontstaan allerlei interessante composities.

Tamar Blom en zijn performers Klara Alexova, Matteo Bifulco, Fabián Santarciel de la Quintana en Isadora Tomasi zetten de toeschouwers zo op een subtiele manier aan het werk. Vanuit de vraag wie er nu voor wie optreedt, in het spiegelen van onszelf en elkaar, breken ze stapje voor stapje een door henzelf zorgvuldig opgebouwd voyeurisme open.

Want Blom wil zijn publiek eigenlijk weg hebben bij de schermen, weg van het platte vlak van digitale canvassen en spiegels, terug naar de directe ervaring van vlees en bloed. De performers van Study For Figure beginnen zich daarom tussen de toeschouwers langzaam van hun kleren te ontdoen. Ze spelen met blikken door ze te kaatsen, maar ook door hun lichaam aan te bieden, soms vrij onschuldig, soms duidelijk seksueel geladen. Dat is voer voor voyeurs.

Belangrijk is het moment waarop de performers de camera meenemen. Spelend met elkaar nemen ze deze weg uit het midden en mee door de ruimte, tussen de mensen door. Schilderkunstige waarden als licht en donker, kleurstelling en dieptewerking gaan een verbond aan met aanraking en afstand. De bewegingen op de vloer en tegen de wanden veranderen in een hoger tempo. Het wordt nergens opdringerig, maar in de concreetheid van de handelingen gaan de performers steeds verder in hun naaktheid en aanrakingen.

Voorbij het spelen met verschillende posities als toeschouwer, word je in Study For Figure uitgenodigd om het toeschouwerschap als geheel lichtjes op te schorten. Alsof een viertal schilderijen vloeibaar zijn geworden, buiten de oevers treedt en van de wand loopt, en je in die stroom van dingen mag pootjebaden en rondakkeren, tot aan je enkels in de logica van de wereld van de modellen en het materiaal van de schilder.

Los van de vraag of een directe, onbemiddelde ervaring van elkaars vlees en bloed en publique mogelijk is – men zou de orgie moeten verheffen tot een vorm van participatietheater – enscèneert Study For Figure op een prachtige manier hoe wij voyeur in eigen leven zijn geworden en wat je met die afstand of verhouding zou kunnen doen.

Het herschrijven of opnieuw instellen van intieme verhoudingen voor beeldverslaafde mensen is een onderwerp dat meer choreografen en mimers bezig houdt. Denk aan het werk van Jan Martens of Robert Steijn. Het lijkt haast voor de hand te liggen dat in Study For Figure de intimiteit van de negentiende-eeuwse voyeur dan wel flaneur wordt gelinkt aan een door digitale middelen gedemocratiseerd bewustzijn van representatie en lichamelijkheid. Het hervinden van fysieke tijd en diepe belichaming, gesteld tegenover de schermen en de platforms, is uiteindelijk misschien wel een iets te platte tegenstelling, en kan zeker nog verder worden uitgewerkt. Maar Study For Figure is alvast een beeldschone studie van het studeren op andermans lichaam. 

Foto: Sergio Gridelli