Hoe kom je in contact met een steen? Een steen is levenloos, koud, hard. Niet iets waar je je gemakkelijk mee verbindt. Toch is dat van essentieel belang, vinden theatermakers Espen Hjort en Mees Borgman, die samen makersduo Landmarks vormen. Zij willen in hun voorstellingen andere levensvormen en materialen als volwaardige partners benaderen, vanuit het idee dat een gelijkwaardiger relatie met de wereld om ons heen kan helpen de ecologische crisis het hoofd te bieden. Een intrigerend uitgangspunt met als resultaat de intrigerende voorstelling Stonework, gemaakt binnen het doorlopende Utrechts kunstproject In-Situ/City en gepresenteerd tijdens Festival Gaudeamus.

Een steen als gesprekspartner, bewegingspartner, danspartner zelfs. Mees Borgman beweegt haar steen, een mooi stuk gespikkeld gneis van dik negen kilo zwaar, alsof het een goede vriend is. Teder, onderzoekend, respectvol houdt ze hem vast, laat ze hem aan het publiek zien en beweegt de steen langs en over haar lichaam. Het is een intieme en zorgvuldige verkenningstocht waarin bij het publiek allerlei associaties worden gewekt: voor de hand liggende zoals Atlas die de wereld op zijn schouders draagt, maar ook verrassende zoals (met bepaalde lichtval) het hoofd van ET dat Borgman teder aankijkt.

Het gewicht van de steen wordt voelbaar wanneer hij in een metalen net rondslingert en Borgman steeds net niet raakt. De makers maken dankbaar gebruik van het gegeven dat alles dat je in een theatrale setting aandacht geeft, tot leven lijkt te komen, een ziel krijgt. Maar Stonework gaat wel iets dieper dan dat, het is meer dan doen-alsof. De makers hebben geprobeerd om de steen echt wezenlijk te doorgronden, in al zijn veelzijdigheid te tonen en er een gelijkwaardige relatie mee te onderhouden. Dat blijkt ook uit de intrigerende soudscape van Seán ó Dálaigh, die de trillingen die een steen in beweging kunnen brengen, daarin verwerkte.

Ondanks haar oprechte pogingen slaagt Borgman er niet voortdurend in echt mét de steen te zijn. Soms voelt het proberen te krampachtig, zeker wanneer ze haar lijf fysiek naar de steen probeert te vormen. Maar op het moment dat ze de steen aan mensen uit het publiek geeft, wat allerlei ongemakkelijkheid met zich meebrengt, wordt weer even scherp voelbaar hoe moeilijk wij mensen het vinden om een oprechte relatie aan te gaan met onze omgeving. In die zin is Stonework een ontwapenende en confronterende performance.

Foto: Anna van Kooij