Dat de strijd tussen links en rechts een ingewikkeld mijnenveld is, weten we inmiddels wel. Het is een discussie die al jaren gaande is in actualiteitenprogramma’s, op Facebook-feeds en aan de eettafel. Stem van het volk voegt daar maar weinig aan toe. Het pretendeert tussen de filterbubbels in te staan, maar laat al snel de eigen blinde vlekken zien.

Het begint natuurlijk met Rusland. Hoe kan het ook anders, na 2016. Actrices Naomi Antonius en Annemieke Ros staan in heldhaftige poses achter elkaar, terwijl het Russische volkslied te horen is. Het is een korte verwijzing die niet meer terugkeert in het stuk: een herinnering dat de cultuuroorlog op onze schermen continu wordt beïnvloed door een anoniem cyberleger.

Antonius en Ros spelen, begeleid door muzikant Tom Dicke, twee personificaties van links en rechts. Links (letterlijk) staat Antonius als welbespraakte, hoogopgeleide journaliste; rechts Ros als een extreem-rechtse dame met een aantal pittige meningen over immigratie, politiek en het klimaat. Onder het mom van gelijke kansen is ze voor een interview uitgenodigd, maar echt vlotten wil het niet. Aanvankelijk prikt de journalist kalm door alle ongefundeerde uitspraken heen en confronteert haar gast met haar eigen tegenstrijdigheden.

Dan raakt de geïnterviewde geïrriteerd en gooit een aantal wilde complottheorieën in de strijd. De aarde wordt helemaal niet vervuild, maar gered door CO2. Alles wat The Guardian laat zien is fake news.  De grote boosdoeners die de wereld om zeep helpen zijn natuurlijk Hillary Clinton, George Soros en Jesse Klaver. Subtiel fluistert Tom Dicke ‘like’ bij elke bewering die ze maakt: het Facebookende tv-publiek luistert mee. Hier heeft de journalist geen verweer tegen. Ze geeft de indruk van neutraliteit door een gast met een rechts geluid uit te nodigen, maar moet nu discussiëren met iemand die zonder feitelijke grond alles kan beweren.

Onze sympathieën wisselen als de journalist haar façade van onpartijdigheid opgeeft en in een linkse tirade ontsteekt. Ze preekt haar gast over de uitkering waar ze zich door links beleid op kan beroepen, en vertrouwt ons toe dat het domme volk verantwoordelijk is voor de catastrofes van extreem-rechts. Ros loopt ondertussen naar voren en haar personage vertelt over haar gevoel van buitensluiting. In het theater, zelfs in de conferences van Hans Teeuwen, wordt ze uitgelachen. Op het nieuws ziet ze hoe een rijke elite overal mee wegkomt, terwijl zij zelf een gezin draaiende moet houden met een uitkering.

Hier bijt Stem van het volk zichzelf in de staart. Het representeert links en rechts als twee figuren, en verbindt ze direct aan sociale klasse. De journalist is een hoogopgeleide liberaal met een vaste baan, terwijl haar gast werkloos is. Het personage van Ros begint als populistische boeman en wordt vervolgens een slachtoffer van een samenleving die haar genegeerd heeft. Zo neemt Stem van het volk hetzelfde neerbuigende perspectief aan als waar de journalist van beticht wordt. Rechts-populisme is direct verbonden aan de armen, en indirect aan een afzijdige elite. Dat stereotype is met de opkomst van Forum voor Democratie en Donald Trump ontkracht: extreem-rechts zit ook  in de laag die van alle privileges geniet.

Door beide kanten te laten zien probeert Stem van het volk boven de filterbubbels te zweven, maar verraadt – weer in navolging van Antonius’ personage – toch haar blinde vlekken. Ter afsluiting wordt er een nostalgisch lied gezongen over de goede oude tijd waarin we het altijd met elkaar eens waren. De veronderstelling dat er voor Facebook en Twitter echt zo’n tijd van consensus is geweest is een geruststellende gedachte. In 2019 echter, na de openbaringen van #metoo en de zwartepietendiscussie, klinkt het een beetje naïef.

Foto: Jostijn Ligtvoet