Wat is de waarde van een druppel op een gloeiende plaat? Je doet dapper mee aan een ‘random act of kindness’, maar wat levert het op? Als je, zoals Pieter Jouke, meerdere keren de Alpe d’Huez opfietst in een liefdadigheidsactie tegen kanker en je hebt daarna nog steeds geen kanker dan werkt zo’n actie blijkbaar perfect, maar of dat nou precies de bedoeling van die inspanning was. (meer…)
Nee, alsjeblieft niet een hele avond over het klimaat en het milieu. Dat is de binnensmonds verzuchting na de eerste ernstige en sombere minuten van Sluikstort van Pieter Jouke. Ja, de zelfdestructie van de menselijke soort vormt de rode draad van het programma, maar de manier waarop Jouke dit onderwerp via allerlei geitenpaadjes en luchtigheid bewandelt levert uiteindelijk een indrukwekkend – inderdaad, ernstig – maar zeer geestig programma op. Ook al komen helaas niet alle grapjes even goed over.
De perspremière van dit programma stond medio januari gepland in De Kleine Komedie, maar Jouke durfde het toen niet aan, omdat hij veel try-outs gemist had vanwege de ziekte van zijn vrouw. Die gebeurtenis wordt aan het begin van de avond even subtiel, zonder naam en rugnummer te noemen, aangestipt in een stukje over kansberekening en de manier waarop de mens daar irrationeel mee omgaat. De kans om de hoofdprijs in de Vriendenloterij te winnen is één op miljoenen, en er wordt elke week weer verwachtingsvol en vrijwel altijd zonder geluksmoment naar de uitslag gekeken. Terwijl de kans dat een vrouw getroffen wordt door borstkanker één op zeven is en men daar het liefste de blik van afwendt.
Het onderwerp komt aan het slot weer terug in een schitterend, ontroerend gedicht vol zuiver sentiment over de laatste nacht, waarin de vrouw ‘voor de allerlaatste keer in perfecte staat is’ en de man ‘zijn mooiste kleren uittrekt’. In dat laatste deel komen ook allerlei flarden over Johannes Vermeer, het IPCC-rapport over het klimaat (‘Heeft niemand dat gelezen?’), de microfoon en microscoop van Antoni van Leeuwenhoek en het ziekenhuis dat naar hem vernoemd is, magisch bij elkaar.
Jouke is geen gladde performer, maar weet met zijn natuurlijk charisma direct een band te metselen met het publiek, dat het grootste deel van de avond in het zaallicht zichtbaar blijft. Dat bevordert de soepelheid van de gesprekjes met het publiek. Het is intiem, bijna familiair. De openingszin van Sluikstort luidt niet voor niets: ‘De reden dat ik jullie bij elkaar heb geroepen…’ Die reden wordt in de slotzin afgemaakt, en dan ga je helemaal mee met de wens van Jouke en de manier waarop die misschien wat al te optimistische wens kan worden vervuld.
Het is voor een deel van het publiek ongetwijfeld even lastig om in de absurde kronkelwereld van Pieter Jouke te kruipen, die hij ook schept samen met mafketel Ronald Snijders in hun programma De Staat van Verwarring, dat ze vanaf mei weer zullen spelen. Vooral de mix van pure ernst en de idiote (en soms ook tamelijk kinderachtige) verdraaiing van de werkelijkheid vereist wel wat mentale lenigheid. Het helpt al behoorlijk als je dagelijks de voor- en achterkant van een blaadje van de Schrikkelkalender leest van Snijders en Fedor van Eldijk.
En de titel Sluikstort? Je moet het maar weten: een Vlaams woord voor illegaal afval dumpen. Het past perfect bij het menselijk dilemma: gaan we ook doen wat we zeggen? Zijn we wel zo milieubewust als we denken te zijn. Of is het al heel wat dat we de verfresten niet in de groenbak gooien.
Als je niet in die sfeer zit, en niet een beetje in de hersenpan van Jouke weet te kruipen, zullen heel wat terloopse, bijna achteloos gedebiteerde grapjes zonder de verdiende lach verwaaien in de wind. Het lijkt me een lastig dilemma: moet je de grapjes met iets meer helderheid ten koste van je eigen stijl uitserveren of moet je de kleine stiltes maar voor lief nemen. In Enkhuizen vond deze recensent het jammer dat hij niet voor de eerste mogelijkheid heeft gekozen.
Foto: Bregtje Vlasblom
