De taal is kaal en koud. Kaal als het landschap rondom het dorp met één straat; koud als de regen, de mist die overal in kruipt. Op de lege scène staat een vrouw van weinig woorden, maar met wat ze zegt, transformeert het toneel voor je geestesoog in een desolate Schotse vlakte, een omgeving van wanhoop en woede, het decor van Sheath and Knife.

Sheath and Knife (schede en mes) is tevens titel van een traditionele Schotse ballad waarop theatermaker Erasmus Mackenna diens gelijknamige voorstelling baseerde. Het stuk maakte die in nauwe samenwerking met Marit Hooijschuur en Roel Pronk; samen vormen zij LENZ, dat vanaf 2023 bij Frascati een langer maaktraject ingaat. De voorstelling vormt het eerste deel van een drieluik.

Mackenna studeerde af (regie) aan de Amsterdamse Academie voor Theater en Dans midden in een lockdown. Als Schede & Mes stond de prille voorstelling in 2021 een paar dagen in Theater Frascati; afgelopen week werd daar Sheath and Knife hernomen in het kader van Collectief NU.

Middelpunt is Ciara, gespeeld door Marit Hooijschuur, een jonge vrouw die hier haar schrikbarende verhaal doet. Dat is inherent aan het genre; dergelijke ballads zijn doortrokken van armoede, geweld, leed en nog meer geweld, het lot van generaties. Wie denkt niet te begrijpen waarom je daarnaar zou willen kijken of luisteren, heeft Sheath and Knife van Mackenna (ja, die heeft Schotse roots) nog niet meegemaakt. De voorstelling omarmt de duisternis op een bijzondere, mooie manier, inhoudelijk, visueel en op muzikaal niveau.

Ciara heeft plannen, plannen die ze met haar lief Henry (Teun Donders) zo snel mogelijk wil verwezenlijken en die in eerste instantie vooral bestaan in: weg van hier. Weg van de uitzichtloosheid en de schaamte, de hut met het ingezakte dak en het besmeurde bed van stro. Maar dan, zoals bij zovelen voor haar, duiken er praktische bezwaren op. Moeilijkheden die Henry althans doen twijfelen.

Wat volgt is een waar emancipatiegevecht waarbij Ciara geen enkel middel schuwt; om zich te bevrijden van het verleden is de meest gruwelijke daad toegestaan. Hoe het leven er daarna uit zal zien is totaal ongewis, maar een ding is zeker: de ketting van onheil en misère is gebroken, Ciara zal geen nageslacht voortbrengen dat opgroeit in deze ellende.

De sfeer van de omgeving, en het gevoel van de binnenwerelden van de personages worden geëvoceerd door live muziek, van zacht gitaargetokkel tot een spannende, harmonica-achtige sound; naast (murder-)ballads is Mackenna geïnspireerd door folk, drone en doom bands als Lankum en Sunn O))). Mackenna bespeelt zelf meerdere instrumenten, evenals Hooijschuur, die ook een krachtige zangstem heeft.

De scenografie, eenvoudig als die is, met naast de instrumenten een reeks kleine peertjes die een even armzalig als hartverwarmend, bijna sprookjesachtig licht kunnen verspreiden, vervolmaakt de ervaring van de voorstelling. Die van een loodzware existentiële strijd, waarin ook schoonheid huist. Ook dat is een mens.

Foto: Bart Grietens