Vooropgesteld: ik zat er naast. En dat is een goed teken. Vandaag vond online de ontknoping plaats van een fictieve rechtszaak rond verdachte Robert Verbruggen. Deze dorpsslager en weduwnaar zat twee jaar in voorarrest op verdenking van moord op de jonge, charismatische priester Hugo Stellings.

Deelnemers aan dit online theaterspel – door Hummelinck Stuurman Theaterbureau van België naar Nederland gehaald – konden zeven dagen discussiëren over de voortgang van de rechtszaak. Gisteren moesten ze als juryleden stemmen: schuldig of onschuldig. Vandaag werd de toedracht in een reconstructiefilmpje onthuld. Op beide kerstdagen lag het proces even stil.

Bij de start tien dagen geleden was het nog wennen om via op camera ingesproken aanklachten in toga affiniteit te krijgen met het formele begin van De Kerstmoord. Maar zodra de murw gebeukte slager aan het woord kwam – een mooie rol van Matteo van der Gijn binnen de paar vierkante meter van een beeldscherm – en de verdediging nieuwe getuigen opvoerde, kwam er leven in de brouwerij.

Vooral de vrouwen zaaiden twijfel. Oda Spelbos deed dat fraai, als geëmotioneerde parochievrijwilligster Rosa Janssen, door af en toe haar blik plots te verharden. Maar ook cabaretier Anne Neuteboom zette als naïeve slagerijmedewerkster met terloopse opmerkingen de jury op scherp, nu eens door haar baas een kort lontje toe te dichten, dan weer door in ogenschijnlijke bijzaken tijdsaanduidingen te noemen.

Ook psychiater Daniel Kepens (een subtiel met bril spelende Vincent Croiset) deed precies wat zielenknijpers in zo’n proces vaak doen: suggereren dat een verdachte met zijn geestesgesteldheid tot van alles in staat is, maar voor geen enkele uitspraak verantwoordelijkheid nemen.

Op het discussieplatform ging het al snel – buiten de bekende vragen betreffende technische mankementen en het verversen van de online omgeving – over het ontrafelen van het tijdsverloop van die bewuste noodlottige ochtend in de kerk. Er werd opvallend dicht bij de feiten gebleven: wie zei wat over welk tijdstip?

Misschien was deze eerste Nederlandse versie, in een dorpse en kerkelijke setting, met wat vleugjes verboden romantiek, jaloezie en rouw – nog net te eenvormig om tot verontwaardigde speculaties te leiden. Bij een volgende editie, die zeker aan te raden is, zou meer ambiguïteit in morele afwegingen de spanning vergroten, bijvoorbeeld met politieke dubbellevens, tussentijdse liquidaties, nepnieuws en een vermenging van boven- en onderwereld.

Dan zou je als jurylid wellicht meer in gewetensnood komen over de stevige verantwoordelijkheid om leugen van waarheid, moord van doodslag en schuld van onschuld te scheiden. De enige die nu een tikje demagogisch te werk ging was de gehandschoende priester Johannes Nieuwenhuis (een leuke rol van Wim Daniëls).

Verder concentreerde deze mix van Cluedo, oefenrechtbank en theatraal proces, zich vooral rond de basis van juryrechtspraak met het dagelijks inbrengen van nieuwe getuigenissen, manipulatieve ondervragingen, valse bekentenissen en een al dan niet deugdelijke bewijslast. De journalistieke verslaggeverij bleef daarbij steken op het niveau ‘huis-aan-huis-krant’.

Gelukkig zorgden Officier van Justitie Vera de Rie (een stevige, juridisch zakelijke Louise Korthals) en de slim manoeuvrerende advocaat Jelle Groot Kamerlink (een lekker op sympathie spelende Jan Kooijmans) voor wat kruit in de betogen. Iedere dag verzetten zij een paar pionnen in het theaterspel door nieuwe elementen in te brengen zoals afgeluisterde telefoongesprekken en beelden van veiligheidscamera’s. En zo zetten ze je dan toch op het verkeerde been. Of niet.

Foto: Annemieke van der Togt