Schiff der Träume is een regie van Karen Beier, intendant van Duitslands grootste stadstheater: Deutsches Schauspielhaus Hamburg dat binnenkort te gast is tijdens Brandhaarden, de jaarlijks terugkerende internationale special van Stadsschouwburg Amsterdam. Ze liet zich inspireren door Fellini’s speelfilm E La nave va. Even hilarisch als wrang is dit requiem dat theater, muziek en dans volledig integreert. In haar regie heeft Beier de teugels stevig in handen, Fort Europa dobbert intussen stuurloos rond.

In de film E la nave va uit 1983 situeert Fellini de ondergang van de Italiaanse elite. Het verhaal speelt zich af aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Aan boord van een luxe cruise neemt een groep aristocraten afscheid van een overleden operazangeres. De zeereis begint aanvankelijk rustig, maar de sfeer slaat om als de kapitein besluit een groep Servische vluchtelingen aan boord halen. ‘Een Europees requiem naar Fellini’, zo luidt de ondertitel van Beiers hyperactuele toneelversie Schiff der Träume. Een geniale vondst deze film – honderd jaar later is het gegeven uit Fellini’s film immers weer akelig actueel.

Beiers regie begint met een knullig concertje en een rommelige champagnetoast. Hilarisch is vervolgens de introductie van de stotterende purser aan boord, gespeeld door een van Duitslands jongste topactrices, Lina Beckmann. Ze doet een poging het menu van de dag voor te lezen. Het neurotische acteerwerk van Beckmann is een handelsmerk, het is fysiek en masseert gemakkelijk de lachspieren. Al kan ze met die techniek evengoed ook tragische rollen spelen zoals in John Gabriel Borkman, een regie van Karen Henkel en net als Schiff der Träume onderdeel van Brandhaarden. Beckmann is de absolute clown in dit werk, haar acts lopen als een rode draad door de voorstelling heen.

Een voor een maken we kennis met de gasten, zoals de hopeloze nieuwe leider van het orkest gespeeld door Charly Hübner. Halverwege de voorstelling is hij niet veel meer dan een in stof gehuld spook, een ongelukje met de urn! Niet de operazanger is overleden in deze versie, maar de dirigent van het orkest, ‘Wolf’ genaamd. Teksten van Rilke worden gezongen, Schopenhauer wordt geciteerd en liederen van Verdi komen voorbij, net als in de film. Topacteurs als Julia Wieninger – vorig jaar nog te zien in Amsterdam in twee regies van Katie Mitchell, ook producties van Schauspielhaus Hamburg – blijken buitengewoon zangtalent te hebben. Zo ook Michael Wittenborn (Beiers partner) en de volumineuze Josef Ostendorf, die zich heeft vermomd tot zangeres en tevoorschijn komt in een theatrale operajurk.

Andere acteurs acteren en bespelen, zeker niet onverdienstelijk, instrumenten of ontpoppen zich tot ware dansers. Enkele musici op de achtergrond begeleiden de voorstelling muzikaal. De combinatie van cabaretesk spel en muziek lijkt een serieus handelsmerk van het nieuwe Schauspielhaus onder leiding van Beier (intendant sinds 2013). Ook in de regies van Christopher Marthaler (Der Entertainer), en Clemens Sienknecht en Barbara Bürk (Effie Briest – eveneens geselecteerd voor Brandhaarden) is die combinatie de leidraad.

Het schip is van een reeks gestapelde hotelkamers voorzien, die hoge flat bepaalt het decorbeeld en staat symbool voor de postkoloniale Europese weelde. Acteurs klimmen erin en eruit, personages slapen er hun dronken en duistere roes uit. Een dikke drie uur duurt Schiff der Träume. Geleidelijk neemt de flat andere vormen aan. Voor de pauze al draait het roer om als een groep schipbreukelingen opduikt en het begrafenisritueel, dat net op zijn hoogtepunt is, verstoort. Met veel Afrikaanse swing wordt de vierde wand doorbroken onder leiding van Gotta Depri, danser en acteur uit Ivoorkust en in Duitsland al jarenlang werkend met Gintersdorfer/Klaßen. Wie zit er eigenlijk in de problemen, wie moet er werkelijk geholpen worden? Niet de drenkelingen hebben hulp nodig, zij komen Europa helpen. Alle perspectieven worden even omgedraaid, ook die van de toeschouwer die plots direct wordt aangesproken.

Na de pauze belanden we even in een hele andere – politiek getinte – poetry slam show, een breuk die later wordt ingelost. Intussen is de muzikaliteit en het ritme van de voorstelling volledig zoek en creëert de regie een functionele verwarring. Op het stuurloze schip offeren de westerlingen zich na enig koloniaal gemor op en wordt het begrafenisritueel onderdeks voortgezet. Bovendeks komt er van een echt Afrikaans dansfeestje weinig terecht zonder westerse gasten. Alleen de wederzijdse ontmoeting biedt hoop, maar de nieuwe pret wordt gedrukt en de gasten moeten van boord. Regels zijn regels. Toch is dat niet het eind van Schiff der Träume. Beier heeft nog een verrassende joker in petto en lost haar stijlbreuk in met een fraaie en ironische kwinkslag. Gewiekst!

Foto: Matthias Horn