Het hedendaagse discours rondom identiteit zit vast in hokjesdenken. Zelfs iconische kunstenaars als Frida Kahlo ontsnappen hier niet aan. Hoe ga je hiermee om als jonge latina in Nederland? In Reflejo 2.0 onderzoekt actrice Dahiana Candelo haar eigen identiteit en pleit voor het afschaffen van al die beklemmende labels.

Actrice Dahiana Candelo ontwikkelde in 2021 een eerste versie van haar eerste solovoorstelling Reflejo (reflectie) bij het Bijlmerpark Theater en speelde deze onder meer op het Fringe Festival. Tijdens het Rrreuring Festival presenteerde ze een verder ontwikkelde versie met de toepasselijke titel Reflejo 2.0. Hierin onderzoekt ze onder muzikale begeleiding van gitarist Francisco Chaves haar eigen identiteit als latina in Nederland. Is ze een verkaaste allochtoon, zoals haar vrienden haar verwijten terwijl ze in Maastricht aan de Toneelacademie studeert, of is ze een gringa uit Holanda zoals ze bij terugkomst in Colombia te horen krijgt?

Candelo framet haar persoonlijke onderzoek aan de hand van een aantal fictieve ontmoetingen die zij met de Mexicaanse kunstenares Frida Kahlo heeft. Kahlo lijkt alles te belichamen wat de twijfelende en schuchtere Candelo wil zijn: zelfverzekerd, unapologetic en volledig haar gedeelde afkomsten omarmend. In deze gesprekken schakelt Candelo moeiteloos en met veel humor tussen zichzelf en Kahlo, wat fijne semi-interne dialogen oplevert. Dat de twee vrouwen uit andere Zuid-Amerikaanse landen komen (Kahlo was Mexicaans en Candelo komt uit Colombia) blijkt geen problemen op te leveren: in het Westen worden al die landen toch op één hoop gegooid en word je hoe dan ook een Spaanssprekende ander.

In de rest van de voorstelling volgen we Candelo’s reis van Colombia naar Nederland om zo meegenomen te worden in hoe dit de worstelingen met haar eigen identiteit gevormd heeft. Ze groeit op in het multiculturele Nederland, met Egyptische buren die tot haar verrassing ook telenovelas blijken te kijken, een buurjongen wiens Afrikaanse gedrum haar doet denken aan Latijns-Amerikaanse muziek en ze omarmt het stempel van OA – Original Allochtoon. Dit gaat wringen wanneer ze op de Toneelacademie in Maastricht accentloos Nederlands moet spreken en ze daarna het verwijt krijgt dat ze nu verkaast is. Het levert een van de pijnlijkste scènes in Reflejo 2.0 op, waarin Candelo vertelt dat ze keihard vecht om te bewijzen dat ze niet vanwege haar huidskleur aangenomen is en dat dat niet betekent dat ze ineens een ander persoon is. Het is een sterkte aanklacht tegen positieve discriminatie en hoe dit ook een enorme schaduwzijde heeft die in alles doorsijpelt.

De persoonlijke verhalen worden afgewisseld met Latijns-Amerikaanse nummers, gezongen door Candelo onder begeleiding van gitarist Francisco Chaves. Het zorgt voor een prettige afwisseling en de twee performers hebben een fijne dynamiek, met name wanneer Candelo als Kahlo hem rond commandeert en op het matje roept. Chaves heeft de hele voorstelling een vrij functionele rol en speelt zwijgend op zijn gitaar. Hij krijgt pas tekst wanneer Candelo terug in Colombia is en op straat nagesist wordt, wat een sterke keus blijkt. Waar hij tot dan toe een geromantiseerde versie van Candelo’s roots belichaamt, wordt hij zo ook de vleesgeworden realiteit van hoe mannen in haar geboorteland met haar omgaan.

Los van identiteit stipt Reflejo 2.0 ook nog een hoop andere thema’s aan: onder meer colourism, feminisme, hokjesdenken, genderfluïditeit en uiteraard het werk van Frida Kahlo komen stuk voor stuk aan bod. Candelo gooit een hoop interessante balletjes op, die door de hoge onderwerpendichtheid niet allemaal opgevangen kunnen worden. Dat is jammer, want de manier waarop ze haar eigen fluïde en losgezongen identiteit onderzoekt – in Nederland wordt ze altijd als de ander gezien vanwege haar huidskleur, maar in Colombia wordt ze door haar opgroeien in Nederland gereduceerd tot gringa – laat zien dat Candelo hier kundig een persoonlijke, theatrale invulling aan kan geven. Zo had ik graag meer gezien over hoe de handicap van Frida Kahlo vakkundig weggemoffeld werd in de Westerse perceptie van de kunstenares en wat dit volgens Candelo zegt over hoe we hier met mensen omgaan die niet aan een bepaald ideaalbeeld voldoen.

Dahiana Candelo is een begenadigd actrice die moeiteloos en met veel humor schakelt tussen de verschillende mensen die haar haar identiteit gevormd hebben. Wat die identiteit nu uiteindelijk is? Dat doet er volgens Kahlo en Candelo niet toe – we zijn uiteindelijk allemaal energie en die hokjes zijn alleen maar middelen om verdeeldheid te zaaien. Misschien vinden we meer vrede met onszelf en elkaar wanneer we niet langer proberen iedereen in een bepaald hokje te forceren.

Foto: Lowie van der Grinten