Spannende keuze voor de locatie van een festivalvoorstelling: het dak van de Verkadefabriek in Den Bosch. Via een trap naar een glazen dakdeur krijgen we bij aanvang van Queertopia al een weids uitzicht cadeau. De hand van actrice Judith Schuur wijst naar het Bossche centrum, ingeklemd tussen de torens van de Sint-Janskathedraal en het stadhuis. Ze vraagt de vier toeschouwers – het maximum per tijdslot – in stijlvol Engels of die het ook zat zijn de blik op liefde en seksualiteit te laten vernauwen door deze twee normatieve instanties: kerk en overheid.

Natuurlijk, we doen mee aan Queertopia tijdens Festival Cement om ons denkraam te bevrijden van opgedrongen kaders. De makers Bart van de Woestijne en Luit Bakker beloven ons tijdens deze ervaringsvoorstelling een conversiemachine: met welke seksuele voorkeur we er ook ingaan, we komen er queer uit. De link met controversiële homo-conversietherapieën, bedoeld om mensen van homoseksuele gevoelens te ‘genezen’, is duidelijk. Nu bedienen beide theatermakers zich van eenzelfde omstreden methode om hetero’s naar queer te transformeren.

Helemaal waar maken ze die ambitieuze belofte niet. Met onze antwoorden op de vooraf ingevulde vragenlijst voor het ‘queertopia training- and healing program’ wordt te weinig gedaan. Die is opgesteld vanuit een aantrekkelijke gedachte: stel dat queer de norm is, hoe voelt het dan om bevraagd te worden op gender, identiteit, relaties, jeugd en intimiteit? Onze antwoorden zouden verwerkt worden in een gepersonifieerde monoloog die we halverwege te horen krijgen in afzonderlijke conversiekasten. Maar daarvoor is de tekst niet toegespitst, uitdagend en confronterend genoeg. Eerder lief en ruimdenkend.

Denkexercities met koptelefoons en geluidsdichte hokjes zijn Van de Woestijnes handelsmerk; tijdens In Order of Disappearance (2019) liet hij de individuele toeschouwer in een houten telefooncel, geplaatst in een verlaten landschap, van buiten naar binnen kijken, van uitzicht naar inzicht. Eenzelfde procedé voltrekt zich tijdens Queertopia. Waar we eerst nog door de scheidingswand diep in de ogen van de twee acteurs kunnen kijken, verandert het raam langzaam in een spiegel. Een stem begeleidt de intieme zoektocht naar binnen.

Maar veel nieuwe of op z’n minst verwarrende inzichten levert dat vooralsnog niet op. Alsof de invloed van de activistische Bakker zich te weinig laat gelden in dit gedachte-experiment. Vorig jaar trok ze als een furieuze priester in avatarpak tijdens het geestige A Garden of Heavenly Delights (2022) ten strijde tegen het ‘echte kwaad in wereld: heteroseksualiteit’. Toen nodigde ze toeschouwers uit toe te treden tot de knuffelkerk van haar regenboogreligie. Daarbij vergeleken is het slot van Queertopia, met een waslijn van spectrumglaasjes die een waaier aan kleuren zichtbaar moeten maken, wat afstandelijk.

Toch blijft de zorgvuldig vormgegeven setting op het kleine dak je wel bij. Bovendien zorgen Schuurs en collega Storm Vogel voor een ontwapenende sfeer, waarin ze hun utopische gedachtes met prettig warme stem uitspreken. Zeker de eerste helft, waarin we als vier deelnemers nog gezamenlijk worden toegesproken, creëert de verwachting van het betreden van een nieuwe wereld. Nu nog dat vooruitzicht in de tweede helft zien waar te maken.

Foto: Bart Grietens