Er is naar uitgekeken: de (relatief) nieuwe Vlaamse toneelformatie De Spelerij van toneelmaker Paula Bangels brengt een kakelverse bewerking van een Shakespeare-klassieker. Helaas viel het tegen.

Paula Bangels is een toneelvrouw met haar op haar tanden. Dus moest er een versie van Othello komen die door een vrouw is bedacht. ‘Al dat mannelijk geneuzel, kom op! Het is een liefdesverhaal hoor jongens!’ zei ze in een interview. Ze gaf Louis van Beek de opdracht een bewerking te maken voor vijf spelers en vijf rollen. Othello en Desdemona, om beurten slachtoffer en dader, Jago de manipulator, diens vrouw Emilia, de observator. En Cassio, tot slot, de gefabuleerde rivaal, het speeltje in het spel. Het leger van Venetië werd ‘De Zaak’, Cyprus een vette chill-lounge annex nachtclub met ruige muziek. Jago onthult binnen een kwartier zijn ik-maak-jou-gek-van-jaloezie-plan. En voert dat vervolgens één op één uit.

Ik ben wat het bewerken van Shakespeare aangaat een ruimdenkend mens. De stof is een slordige vierhonderd jaar geleden geschreven. De vertellingen ademen tijdloosheid. Derhalve lijken wat aanpassingen redelijk. Een voorwaarde zou kunnen zijn dat er intelligent met de materie wordt omgesprongen. En precies aan dié voorwaarde is hier niet voldaan. Shakespeares rozenstruik is met een kettingzaag lenteklaar gemaakt.

Hoe ver drijft jaloezie de mens? Dat is volgens de makers het thema van Othello. Kan zijn. Maar de plotlijn van het stuk, anders gezegd, Shakespeares vertelmiddelen, gaan over het raffinement van de manipulatie. Van de geniale drijfjacht waarin Jago in de derde akte van het origineel diens prooi Othello alle hoeken en gaten van zijn emotionele huishouding laat zien blijft hier weinig meer over dan machteloos gebrul. Bij Shakespeare maakt Jago van de Moor een projectiescherm waarop al zijn angsten en racistische nachtmerries worden uitgevent.

In deze versie drijft hij Othello gewoon een paar klinknagels door zijn ballen. Het idiote van deze aanpak is dat Paula Bangels in haar poging een vanuit het feminiene standpunt gemaakte versie van Othello te maken exact het tegendeel bereikt: de vrouwen krijgen in deze bewerking geen schijn van kans. Het enige wat je als toeschouwer denkt is: moet je ook maar niet met dit type alles-kits-achter-de-rits mannetjesputters omgaan. Dat is een tamelijk mutsig uitzicht op een klassieker, geen nieuw inzicht en al helemaal geen eigenzinnige interpretatie. Het is alles bij elkaar een beetje de kleuterversie van Othello geworden.

Foto: Bart van der Moeren