Inclusief theater, dat is wat het Rotterdams Centrum voor Theater wil maken. Daarom is het theaterinitiatief van Paul Röttger gefuseerd met Theater Maatwerk, dat acteurs met een beperking wil laten bloeien. Ook geestelijke problematiek, asielzoekers, afwijkende kledingstijlen en voorkeuren zijn welkom. Om te laten voelen hoe het voelt om noodgedwongen een bolwerk binnen te komen waar een onbekende macht het voor het zeggen heeft, maakte het RCTH+ de locatievoorstelling Ont-heemd. Zo kunnen wij ook eens merken wat het is om een ‘andere persoon’ te zijn.

Op de dag van het bezoek aan industrieterrein Spaanse Polder, waar het Rotterdams Centrum voor Theater is neergestreken, staat er een groot artikel in de Volkskrant over een autistische jonge man die gedwongen moest worden opgenomen. De politie komt, wil hem fouilleren, de man van 23 raakt in paniek, de politie voelt zich bedreigd en schiet hem dood.

Zo zijn er veel meer berichten over de problematiek van wat ‘verwarde mensen’ zijn gaan heten. Hun voor de meesten afwijkende en onbegrepen gedrag maakt hen onberekenbaar, wat het lastig maakt om met hen om te gaan. Angst en afweer zijn dan voor de hand liggende reacties. Ook zij hebben recht op de inclusiviteit waar het RCTH+ voor staat: iedereen hoort erbij, iedereen wordt serieus genomen, verschillen zijn een verrijking. Op de website van het RCTH+ kan iedereen het manifest ondertekenen.

Ook vluchtelingen horen erbij. Ont-heemd geeft de bezoeker het begin van een gevoel van dat zij doormaken. Bewakers in steriele overalls met fluorescerende hesjes en mondkapjes dirigeren het publiek van de ene ruimte naar de andere in een leegstaand hallencomplex. Steeds slaan er deuren achter de grote groep dicht. Iemand (Mirthe Dokter heeft de muzikale leiding) zingt in een onbekende taal, iemand loopt met drumstokken tikkend rond, er zijn angstige, sidderende, schreeuwende mensen. Bij afwijkend gedrag wijzen alle felle zaklampen van de bewaking naar de plaats waar het gebeurt. Soms rent er iemand naartoe om in te grijpen.

Erik-Ward Geerlings, volgens het programma de tekstschrijver, zal niet vaak zo’n gemakkelijke klus hebben gehad: Ont-heemd, (misschien is hij verantwoordelijk voor het streepje dat ons nog eens nadrukkelijk wijst op de betekenis van het woord) is een theaterervaring zonder woorden en zonder verhaal, die het alleen van de sfeer moet hebben. Die laat zien en voelen hoe lastig het is om je te handhaven in een onbekende omgeving waar je de taal en de regels niet kent.

Uiteraard moeten we de onaangenaamheid van de situatie ervaren. Het is gemakkelijk om dat op te roepen, met hard gefluit, geblafte bevelen, wijzende vingers, schreeuwende mensen, seksueel geweld, gebonk op deuren, verplicht uitkleden, agressie en paniek.

Er zijn ook lichtpuntjes. Zet mensen bij elkaar zijn die weinig te doen hebben, en de behoefte aan spelen steekt al snel de kop op. Of dat nou de vorm aanneemt van zingen, clownerie, acrobatiek of bellenblazen. En een paar bomen maken een grimmige ruimte al snel veel beter genietbaar. Rituelen zijn ook een voor de hand liggende reactie.

Regisseur Paul Röttger richtte het Rotterdams Centrum voor Theater 29 jaar geleden op en is sindsdien artistiek leider. Het lukt hem inderdaad de verbinding te leggen met heel uiteenlopende acteurs en die te laten samenwerken in een voorstelling; het zijn er in Ont-heemd meer dan vijftig. De performance wordt niet beklemmend, maar is wel onprettig. Gelukkig is er ook nazorg: iedereen is welkom bij de maaltijd achteraf.

Foto: Carel van Hees en Stephan Warmenhoven