Luchtalarm! De sirene loeit krakend. Met een tiental mensen worden we uit de hal van het Royal Theater naar de schuilkelder gesommeerd. ‘Snel, snel’, zegt de dame van dienst, en heel anachronistisch ‘zet je mobieltje uit!’. ‘Wees voorzichtig in de lage gang. Zorg dat je je hoofd niet stoot. Snel, snel!’
We zitten in een kelder onder de trap, op houten kisten, en kijken vooral naar een oude radio die warmloopt en waaruit langzaam tussen de sirenes muziekklanken opborrelen. Er staat een zwart-witfoto naast de radio. Ik kan niet zien van wie, er hoort in een schuilkelder niet te veel licht te zijn. Bij het buitengaan zie ik dat het een statieportret is van koning Willem-Alexander. Grapje? Of bedoeld als verwijzing naar nu? Dat er weer zo’n oorlog mogelijk is?
Op 17 september is het 75 jaar geleden dat Heerlen werd bevrijd. Dat was de aanleiding voor Mike Kramer, klankkunstenaar en artistiek leider van (h)ear, om deze productie voor Cultura Nova te maken. (h)ear staat voor ‘experimental audio research’. De stichting beoogt klankkunst en experimentele muziek te exploreren en te stimuleren in dialoog met andere kunstdisciplines. In de vorm van concerten, lezingen, workshops, presentaties, tentoonstellingen en performances.
Onderpand is een hoorspel dat je volgt in een tot schuilkelder omgevormde kelderruimte van het Royal Theater in Heerlen. Het gebouw (uit 1938) bevat vele kelders en geheime gangen en die werden in de tweede wereldoorlog door het verzet gebruikt als opslagplaats van wapens en als plek om geallieerde piloten te verbergen. Het verhaal gaat dat toenmalig directeur Max van Bergen twee geallieerde soldaten in burgerkleding in volle zaal naar de film heeft laten kijken. Die anekdote komt ook voor in het hoorspel.
Het is een ouderwets klinkend hoorspel dat overkomt als een geanimeerde geschiedenisles over de tweede wereldoorlog. Een commentaarstem legt uit wat de aanleiding van de oorlog was, wat Hitler en de nazi’s allemaal deden, hoe dat in Nederland en dan ook specifiek in Heerlen ervaren werd, hoe er verzet rees, hoe de mijnstaking van 1943 door executies werd onderdrukt, hoe de bevrijding was.
Daartussen hoor je een zoon schoolse vragen stellen aan zijn vader en moeder. De vader is kwaad op de ‘Pruusen’, ziet in de toenmalige burgemeester Marcel van Grunsven een held, want die probeerde te redden wat er te redden viel, die bleef zich verzetten, die hielp mensen onder te duiken, en moest tegen het einde van de oorlog zelf onderduiken.
Tussendoor faden onder andere delen uit ‘Tod und Verklärung’ van Richard Strauss in en uit. Er zijn de typische hoorspelgeluiden van voetstappen op de trap, we horen fragmenten uit Goebels’ oproep tot de totale oorlog en uit Hitlers laatste toespraak in januari 1945.
Mike Kramer wilde zijn montage ook laten klinken als de radio uit die tijd. Schelle klanken zijn het, niet altijd even verstaanbaar, met het nodige gekraak. Je moest echt heel dicht bij de radio gaan staan, maar wij bleven netjes op onze kistjes zitten en probeerden ons gehoor in te spannen. De gangen van het Royal Theater bleven helaas voor ons gesloten, en na veertig minuten konden we onder klokkengelui bevrijd en wel naar buiten.
Foto: Luc Lodder
Tien tieners, vijf jongeren uit Tongeren en vijf uit Heerlen, vragen zich in Laat me stilstaan af hoe het moet met de wereld en wat zij daaraan kunnen doen. Els Roobroeck begeleidde ze in discussies en improvisaties en Cultura Nova programmeerde de voorstelling die ze maakten. Natuurlijk duurt het niet lang voordat het woord ‘klimaat’ valt. (meer…)
Bij meningsverschillen kun je elkaar de hersens inslaan, maar het is wel zo prettig dat mensen gedrag hebben ontwikkeld om dat te kanaliseren. Daarover gaat Polished, een danssolo van Mami Izumi die ze maakte met Roshanak Morrowatian. Het is een van de kleine, intieme voorstellingen van Cultura Nova. In beweging neemt Izumi het op voor de omgangsvormen die dienen als de smeerolie van conflictregulatie. (meer…)
Het Heerlense Cultura Nova beleeft dit jaar zijn negenentwintigste editie. In tien dagen presenteert het festival een mix van grote evenementen en kleinschalig theater, van internationaal tot wijkgericht, met muziek en dans. (meer…)
Het festival Cultura Nova in Heerlen pakte groots uit met de openingsvoorstelling, maar heeft ook oog voor het kleine geluk van de gewone Heerlenaar. Els Huver, radiomaakster met Zuid-Limburgse roots en algemeen directeur van Stichting De Kopsalon, trok de wijk Eikenderveld in en verzamelde verhalen voor een feelgood-audiowandeling. Die kun je het hele festival lang meelopen. (meer…)
Kleutertheater, zo zal elke regisseur bevestigen die er zich ooit aan waagde, is een stiel apart. Je dient beslagen ten ijs te komen, want een extreem reactief publiekje van ongeveer één meter hoog maakt genadeloos komaf met elke dramaturgische en/of spelmatige zwakte in je voorstelling. Gelukkig weet het Gentse theatergezelschap 4Hoog (grotendeels) wat het doet. (meer…)
