Neem plaats op een hoge schommel in het Westerduinpark in Scheveningen, vlak aan het Zuiderstrand. Als het hard waait, duwt de wind de schommel heen en weer. In de verte de zee, de witte golven, de zeilschepen. In uw koptelefoon verhaalt acteur en regisseur Ton Lutz over de omzwervingen van de Griekse held Odysseus, die na de val van Troje tien jaar over de zeeën zwerft en tal van beproevingen moet doorstaan.
De dictie van Ton Lutz is meesterlijk, de vertaling door Imme Dros onder de titel Odysseia is weergaloos. In 1994 klonk op de radio een historische theatermarathon: regisseur Ingrid van Frankenhuyzen bracht het epos integraal op de radio, met alweer en uitsluitend de stem van Lutz. Het werd een enorm succes. Nu brengt Van Frankenhuyzen de stem van Lutz naar buiten, naar drie locaties in Scheveningen. Oh die zee heet de audiotour die de bezoeker maakt met een mp3-speler als begeleider.
De aandacht voor Odysseus is dit seizoen overweldigend. Eerst kwam regisseur Tom de Ket met muzikant Huub van der Lubbe met de rockopera O die zee, gespeeld op locatie van Fort Rammekens bij Vlissingen. Op het Amsterdamse Westergasfabriekterrein bracht Lonneke van Leth Producties een gedanste versie, De Odyssee. En nu is er dus de tweede woordspelige variant, Oh die zee / Oh the sea door de Haagse Stichting Zeeproducties.
Deze audiotour biedt het verhaal in alle eerlijkheid en ontbeert de betwistbare maar wellicht interessante visie van De Ket en zijn crew dat de Ilias en Odyssee van Homerus zich helemaal niet in Griekenland en de Middellandse Zee afspelen, maar gewoon in West-Europa. Een optiek die trouwens in het quasi-wetenschappelijke boek Waar eens Troje lag (1994) door de Nederlandse auteur Iman Jacob Wilkens eerder werd ontvouwd.
Oh die zee geeft de tekst puur en zonder enige bemoeienis. Vanaf het begin, strandpaviljoen La Cantina op het Zuiderstrand bij strandslag 12, loopt men langs de Noordzeekust in noordelijke richting. Mooi detail voor de theaterliefhebber: u passeert het gloednieuwe Zuiderstrandtheater! Vanaf de metershoge tribune heeft u een weids uitzicht over het havenhoofd van Scheveningen, de in- en uitgaande schepen, de vuurtoren. Ondertussen verhaalt Lutz over Odysseus’ gevecht met de zeeën. Deze goed gekozen entourage maakt duidelijk hoezeer de Odysseia een maritiem epos is. Alles heeft met masten en zeilen te maken, met schepen, schipbreuk en zeestormen.
We vervolgen onze weg langs de Haagse wijk Duindorp naar een Sahara-achtige vlakte, het Westerduinpark. Hier staan drie reuzenschommels, ontworpen door Pink Steenvoorden van Einstein Design. Op de bewegingen van de schommel, als de bewegingen van de golven, volgen we het roerende afscheid van Odysseus van de beeldschone nimf Kalypso. God der zeeën en van de winden, Poseidon, uit zijn diepgekoesterde haat jegens de Griekse held door de zee te laten bulderen en de winden te laten donderen. Uitzicht en tekst vallen fraai samen. Het hoeft helemaal niet met klemmende nadruk beweerd te worden dat Odysseus wie weet een Nederlander was, luister naar de verhalen en kijk om u heen, dat is al voldoende. Dat zeilschip daar aan de horizon, dat kan heus van Odysseus zijn. Het gaat per slot van rekening om de verbeelding.
De tocht eindigt weer aan het strand. Na de tribune en de schommel staan nu loungestoelen gereed. Hier beluistert u de thuiskomst van Odysseus in Ithaka. Er is niemand die hem herkent wanneer hij als een zwerver zijn huis betreedt en zijn gemalin Penelope na al die beproevingen weer ziet. Naast de Nederlandse tekst is ook voorzien in een Engelse en Duitse versie. De ijle, vibrerende soundscape is van de hand van componist Christoph Martin. De audiowandeling is een boeiende en bijzondere belevenis, temeer daar we langs een onbekend en rauw stuk Scheveningen lopen. Het is ook een kunstvorm die niet in de eerste plaats theatraal is; de toeschouwer is een toehoorder en moet de scènes zelf tot drama vertalen. Het mooie van Oh die zee is de puurheid ervan, al luisterend valt op hoe weergaloos de tekst van Homerus is, gesproken door Lutz. Luister naar beelden over de wolkenverzamelaar Zeus, de listige Odysseus. De regie lijkt afwezig, maar dankzij de vernuftig uitgestippelde tocht en dankzij de installaties onderweg is Oh die zee een hommage aan een Griekse held in een Haagse entourage.
Foto: Ronald Meekel
‘En wat doen we met Soekarno als-ie komt? We maken er kachel-houtjes van!’ Zachtjes zingt de achttienjarige Sybren het lied dat tijdens de ‘politionele acties’ – de associatie met hedendaags eufemistisch taalgebruik is onvermijdelijk – de Nederlandse strijdlust moest aanwakkeren. In Op klompen door de dessa word je ondergedompeld in Sybrens herinneringen aan zijn tijd in toenmalig Nederlands-Indië. (meer…)
De toneelspelers graven een zo goed als verloren gewaande schrijver als het ware uit. Van onder lagen stof vol uitvoeringscliché’s en beperkte manieren van hem te lezen. De toneelspelers veranderen de context van de schrijver in de hunne. Ze laten zien waar het die schrijver (misschien) om begonnen is. Want zo werken zij, die toneelspelers van Maatschappij Discordia. Ze lezen […]
Het is op zijn minst opmerkelijk te noemen: in augustus wordt door drie verschillende gezelschappen een bewerking van de Odyssee van Homerus opgevoerd. In Zeeland is de ‘homerische rockopera’ O die zee te zien, in Scheveningen kan de audiowandeling Oh die zee worden gelopen en in Amsterdam maakt Lonneke van Leth met honderd dansers, musici […]
De roem was de voorstelling vooruitgesneld. Niet minder dan een meesterwerk zou het zijn, de vijf uur durende versie van Homerus’ Ilias van de Griekse regisseur Stathis Livathinos. De voorstelling beleefde haar première afgelopen zomer tijdens het Athens & Epidaurus Festival en deed blijkbaar de Grieken hun sores even vergeten, gezien de heftig positieve reacties. […]
