Hlengiwe Lushaba kwam met het plan om een album op te nemen naar de Studios Kabako in Congo. Studiobaas Faustin Linyekula bedacht dat de liedjes samen eigenlijk een theatervoorstelling zouden moeten worden, en ze gingen aan het werk. Nu Linyekula een van de centrale kunstenaars van het Holland Festival is, lag het voor de hand dat Not Another Diva een plaats kreeg in de programmering.

Wat een stem. Machtig als een misthoorn, zacht als een poezenbontje, scherp als een kapotgeslagen fles. Hlengiwe Lushaba zet al haar middelen en registers in om haar liedjes kracht bij te zetten. Daarbij paradeert, danst, wervelt ze over het podium, bijgestaan door Johanna Tshabalala (ook zangeres) en de Congolese percussionist Huguette Tolinga. Hoe het mogelijk is dat iemand, laat staan iemand die er niet bepaald uitziet als een ranke ballerina, een been naar voren steekt en in haar dans met haar handen klapt onder haar bovenbeen er nog steeds elegant uitziet, is voor de stijve witte man die ik ben een van de raadselen der wereld.

Met Franck Moka (elektronica en zang), Pati Basima (basgitaar), Zing Kapaya (gitaar) en Heru Shabaka-Ra op trompet brengen Lushaba, Tolinga en Tshabalala swingende nummers, beheksend repetitief en lang uitgesponnen. Ze gaan over de nieuwe orde in Zuid-Afrika. De apartheid is er gelukkig verdreven, maar heeft bepaald nog geen plaats gemaakt voor de heilstaat. Dat komt vooral doordat mannen met macht mannen met macht blijven. Uncles, zoals ze genoemd worden, onderdrukken de vrouwen nog steeds. De mensen zonder macht hebben het onverminderd zwaar.

Hlengiwe Lushaba is bepaald geen diva in de klassieke vorm van het woord, met in de kleedkamer topchampagne en vergulde smarties volgens contract. Daarom heet de voorstelling dan ook Not Another Diva. Lushaba staat in de modder van een land waarvan wel de opzet is veranderd, maar waaraan op humanitair vlak nog veel te verbeteren valt. Gekwelde zielen en arme sloebers kunnen op haar sympathie rekenen.

Bij het uitgangspunt past de plaats waar de voorstelling speelde: in het atrium van het Cultureel Centrum van de Bijlmer, naast de openbare wijkbibliotheek. Laat de mensen niet naar de cultuurtempels of megapodia komen, maar breng de kunst naar de gewone mensen. (Oké, zondag speelt Not Another Diva nog in het Muziekgebouw.)

Stem en muziek zijn uitstekend in orde, maar op het gebied van theater en presentatie valt er wel wat te winnen. Naast het Engels klinken ook voorstellingsteksten in een kliktaal, het Xhosa misschien. De wat krakkemikkig ogende boventitels vertalen wel het Engels in het Nederlands, terwijl die stukken meestal goed te verstaan zijn, maar niet de teksten in andere talen, soms geluidsfragmenten. Daardoor heb je het gevoel dat je waardevolle context mist. Als Lushaba ineens oproept om de deuren van het parlement op slot te doen, de hele boel in de fik te steken met iedereen erin, en vanuit de as een nieuw land op te bouwen, komt dat voor de onvoorbereide luisteraar nogal uit de lucht vallen. Een beetje argumentatie mag wel, bij zo’n rigoureuze daad. Je ziet woede, maar te weinig de reden voor de woede.

Hetzelfde geldt voor het verhaal van Sis Phumla. Om drie uur ’s nachts wordt ze wakker. Ze zet een keteltje op het fornuis, wacht tot het water kookt en giet het uit over haar man in z’n bruine pyjama. Waarom? Hij had een wit vriendinnetje die hem graag in bruine kleren zag. Sindsdien droeg hij bruin, en Sis kon bruin niet uitstaan. Ze kwam in huis bij Lushaba (haar ouders waren actief in de kerk), zong en danste voortaan voor Jezus en werd Lushaba’s minnares.

Not Another Diva is veel meer feministisch en activistisch dan antiracistisch. Theatraal had er meer werk gemaakt mogen worden van het vertellen van een verhaal. Maar wat een stem.

Foto: Gregor Braendli