Kunt u woorden proeven? Kunt u kleuren horen? Het zijn de opvallendste vragen in de enquête, die het publiek bij aanvang van Normality No More mag beantwoorden. Het collectieve geklooi met mobiele telefoons en QR-codes schept een actieve band tussen publiek en makers, nog voordat er een pas is gedanst, of een noot gespeeld.

In de gelaagde voorstelling die zich hierna voltrekt, beantwoorden de door Conny Janssen Danst, het Ragazze Quartet en Via Berlin bij elkaar gebrachte dansers, musici en acteurs een andere vraag: kun je ervaren hoe een brein werkt dat niet ‘normaal’ is? Dat het woord normaal hier met vette aanhalingstekens moet worden geschreven, mag duidelijk zijn. De makers omarmen het afwijken van de opgelegde norm en presenteren neurodiversiteit als een superkracht: het vermogen om anders tegen de wereld aan te kijken en nieuwe verbanden te leggen.

De vraag naar wat normaal is, is terug te vinden in alle elementen van de voorstelling. We zien het in het vervreemdende decor van Thomas Rupert: een monumentale afgebladderde ruimte met ouderwetse lambriseringen, die onderbroken worden door één heel hoge en één heel lage deur. Nog weer een andere deuropening, die leidt naar een opgaande trap, blijkt tevens een enerverend percussie-instrument te kunnen zijn zodra slagwerker Enric Monfort de kozijnen beroert met zijn stokken.    

Evenmin alledaags is de bewerking die het fantastische Ragazze Quartet hier laat horen van Winterreise (1827), de beroemde liederencyclus van Franz Schubert, op gedichten van collega-romanticus Wilhelm Müller. Muziek en tekst zijn uit elkaar getrokken en compleet anders weer in elkaar gezet. Soms herkennen we een melodisch of ritmisch motief in de strijkinstrumenten van de vrouwen van Ragazze.

Herkenbaarder zijn de liedfragmenten die worden gezongen door counter-tenor Arturo den Hartog of Dagmar Slagmolen. Zoals ‘Auf dem Flusse’, waarin de door zijn geliefde versmade jongeman een bevroren beek vergelijkt met zijn verkilde hart. Normaliter – daar heb je dat woord weer – worden Schuberts liederen vertolkt door een bariton of een tenor. De sonore hoge stem van Den Hartog voegt een andere betekenislaag toe. 

Tegenover het high-drama van de countertenor plaatst multi-instrumentalist Genevieve Murphy een onderkoelde versie van ‘Die Krähe’. Met Björkiaanse ademtocht zingt ze de afgewezen minnaar toe, vanuit het perspectief van de kraai. De oorspronkelijke versie van datzelfde kraaienlied levert een van de mooiste choreografieën van de voorstelling op. Terwijl Den Hartog zich onverstoorbaar zingend verwondert over de trouw van zijn duistere metgezel, wordt hij omhelsd, beklauterd en uiteindelijk de mond gesnoerd door Mariko Shimoda.

Eerder maakt de danseres ook al indruk met een getergde solo, waarin zij worstelt met de meterslange vlecht die haar tegenhoudt en uiteindelijk verstikt. Het op zich zelf al prachtige beeld verwijst mooi terug naar het memorabele vlechtenduet dat Shimoda danste in Ziel, met Adi Amit.

Diezelfde Amit, net als Shimoda een beeldbepalende performer bij Conny Janssen, opent de voorstelling door het publiek te bestoken met manisch herhaalde beleefdheidsfrasen: ‘Heeft u een goede reis gehad?’, ‘Komt u hier vaker?’ Een andere prominente danser van het Rotterdamse gezelschap, Davide Bellotta, maakt hier zijn grotezaaldebuut als choreograaf. En wat een debuut! Zijn bewegingstaal is meeslepend vanaf de schitterende groepsscène, waarin dansers en musici als een onontwarbare mensenkluwen over het toneel bewegen. Er wordt volop geplukt en gerukt aan de armen van spelende violisten, terwijl afwisselende personen in de massa in verdrukking raken. 

Alsof dit uit klank en beweging opgetrokken totaaltheater nog niet overdonderend genoeg is, levert actrice Dagmar Slagmolen commentaar in associatieve, meertalige teksten (mede geschreven door Lucky Fonz III). Op de tonen van het kleuterliedje ‘ABC’ dreunt ze bijvoorbeeld een reeks syndromen op. Beginnend met ADHD OCD – SPD of PTSSS en eindigden met de tragikomische conclusie: ‘Polonaise aan je lijf, that’s how it goes in de DSM 5.’   

Deze winterreis heb ik beleefd als een indringende, en in allerlei onverwachte hoeken van mijn eigen brein resonerende toer door een neurodivergente bovenkamer. Normality No More behoort tot die zeldzame theaterervaringen die lange tijd blijven nagalmen in het geheugen en het zenuwstelsel. En ja, ik heb woorden geproefd, zoals Dunkelheit – bitterzoet als de puurste chocola. En niet alleen heb ik in de klanken van slagwerkers, strijkers en zangers een complete Flexa-waaier aan kleuren gezien, ik geloof dat ik ze af en toe zelfs kon ruiken.

Foto’s: Andreas Terlaak