PS|theater, het stadsgezelschap van Leiden, kijkt in Wij zijn de buren voorbij de stadsgrenzen om kennis te maken met de omliggende gemeentes. De combinatie tussen filmdocumentaire en gespeelde scènes is niet altijd in balans, maar de nieuwsgierige blik van de makers werkt aanstekelijk. (meer…)
‘Er wordt altijd gezegd dat je je schouders eronder moet zetten, maar dan moet je die schouders wel hebben’. Regisseur Pepijn Smit vertelt voorafgaand aan Nachtwacht.FM dat dit de uitspraak is die hem het meest is bijgebleven in zijn stadsonderzoek van de afgelopen tijd. Met zijn gezelschap PS|theater doet hij onderzoek naar kansen(on)gelijkheid in Leiden. Hiervoor interviewt hij Leidenaren uit alle hoeken van de stad. Nachtwacht.FM is een mozaïekvertelling waarin deze stadsgenoten en hun problemen een stem krijgen.
Nachtwacht.FM is de naam van het fictieve late night-radioprogramma van een lokale zender, met in de naam een knipoog naar de Rembrandtstad. In het radioprogramma, dat we als toeschouwers via een koptelefoon horen, is actrice Rian Gerritsen te gast. Een interviewer met een prachtige, klassieke radiostem (ingesproken door Wil van der Meer) laat ondertussen bellers aan het woord: nachtbrakende personages die een luisterend oor zoeken, allen door Gerritsen gespeeld. Ieder personage kaart een maatschappelijk, politiek of sociaal probleem aan: de één kan niet slapen van de kou omdat ze haar energierekening niet meer kan betalen, een ander worstelt met de complexe gevolgen van long covid.
Gerritsen laat zichzelf met de negen (of eigenlijk tien, aangezien ze ook zichzelf speelt) personages zien als een veelzijdige actrice. Ze wisselt moeiteloos van karakter, vooral in accent en stemgebruik. Het zijn geen typetjes, maar ronde personages met emotionele verhalen. Overtuigend speelt Gerritsen de gefrustreerde moeder van een 27-jarige die nog in huis woont omdat hij geen woning kan vinden, en een jeugdzorgmedewerker die na jarenlang torenhoge werkdruk een dieptepunt heeft bereikt en in de rechtbank belandt. Het is indrukwekkend hoe schrijver/regisseur Smit en Gerritsen vaak in een paar minuten tijd de diepgang weten te vinden.
De muzikale omlijsting van de voorstelling ligt in de handen van Rian Evers. Ze geeft de monologen van Gerritsen kleur met gitaar, keyboard en saxofoon. Evers is, in combinatie met het lichtontwerp van José Warmerdam-van Beek, degene die voelbaar maakt dat de voorstelling zich ’s nachts afspeelt. Daarnaast zingt ze met een prachtige rockstem de muzikale intermezzo’s van het radioprogramma. De krachtigste momenten van de voorstelling zijn de momenten dat zij met haar gitaar een dialoog aangaat met Gerritsen. De energie tussen de twee performers springt dan van het podium af.
De boodschap van Nachtwacht.FM is helder: één ongelukje of misstap, en we kunnen allemaal belanden in de situatie van deze mensen. Deze mensen zijn stuk voor stuk slachtoffer van een systeem. PS|Theater is daarbij niet bang om een politieke aanklacht neer te zetten. De conclusie van de voorstelling, dat het beter zal worden als we oog hebben voor elkaar en ‘schouder aan schouder’ gaan staan, lijkt te makkelijk, maar deze doet niet af aan de urgentie van de verhalen die Nachtwacht.FM vertelt.
Het radioprogramma als vorm zorgt bovendien voor een prachtige gelaagdheid die de voorstelling naar een hoger niveau tilt. Gerritsen speelt hierdoor met vier verschillende realiteiten: de rollen die ze speelt buiten Nachtwacht.FM, de rollen in deze voorstelling, het personage Rian Gerritsen en de actrice Rian Gerritsen. Hiermee maakt ze haar personages en hun problemen tastbaar, en stelt ze zichzelf kwetsbaar op. Dit raakt, en het levert een emotionele en oprechte voorstelling op.
Foto: Ben van Duin
