Nog voordat Michiel Lieuwma fysiek zijn opkomst gemaakt heeft op het podium van de vuurrode dome op Noordsvaarder, heeft hij middels zijn stem al laten weten wat we kunnen verwachten: duiding. Want dat is waar deze tijd om vraagt. En als er iemand is die in staat moet worden geacht dat te doen, dat duiden, is hij dat. ‘Deze tijd vraagt om mij’, voegt hij ons bescheiden toe.

Een uur later tollen we murw geluld naar buiten, tientallen verhaaltjes, wikiwijsheden, citaten van denkers en een krankzinnige beeldenstorm rijker. Lieuwma’s Naar de maan of naar de haaien is een volledig uit de klauw gierende TED-talk on speed, een doorgedraaide PowerPointpresentatie én een fascinerende theaterperformance ineen.

Over de toekomst wil hij het hebben, zegt ie. Maar om het daarover te kunnen hebben moeten we eerst kijken naar het heden. En dat heden bestaat niet zonder het verleden. Dus passeren vervolgens net zo makkelijk de morele dilemma’s uit Griekse mythe van Antigone en Kreon de revue als de geborneerdheid van Multatuli. En kan hij net zo makkelijk Bob Geldofs Live Aid afserveren als een verhandeling van Doris Lessing citeren waarin ze spreekt over indoctrinatie op school. Een school die trouwens helemaal nergens voor nodig is. ‘Grunberg maakte hem niet af, en J.D. Salinger ook niet.’

Al die weetjes, feitjes en opvattingen worden opgedist in een ogenschijnlijk willekeurige volgorde, van de hak op de tak. De uitdrukking ‘alsof je een emmer leeg gooit’ is zelden beter van toepassing geweest dan op deze propvolle performance. Lieuwma is als de steen uit een van zijn verhalen. De steen die, nadat hij in een roerloze vijver gegooid is, ontelbare rimpelingen in het water doet ontstaan, allemaal anders.

En toch cirkelen de verhalen om een paar thema’s. De drie grote vraagstukken van deze tijd, volgens Lieuwma: populisme, vluchtelingen en het klimaat. Die dan weer alles met elkaar te maken hebben. Ga maar na: door het klimaatprobleem ontstond de Arabische lente, die leidde tot de oorlog in Syrië waarna veel vluchtelingen hun heil in Europa zochten om vervolgens door populisten misbruikt te worden voor hun politieke agenda. De doemscenario’s die hij, met name aan de hand van The Uninhabitable Earth van David Wallace-Wells, schetst zijn angstaanjagend. In het meest gunstige geval zijn de slachtoffers van de klimaatverandering in aantal vergelijkbaar met 25 holocausts, in het ongunstigste geval gaan we er allemaal aan.

Zo dendert deze monoloog, opgeleukt met over elkaar heen buitelende illustraties op het scherm, van individuen die het verschil kunnen maken, zoals Rosetta Parks of Gavrilo Princip, naar een verhandeling over zinloosheid aan de hand van een fabel over een Japanse steenhouwer en de mythe van Sisyphus.

Geef mijn portie maar aan fikkie, zou je kunnen denken. Maar waar Lieuwma met deze stand-upperformance juist heel precies de vinger op legt, is het gedrag van veel mensen tegenwoordig. De omgevallen boekenkast van weleer is een bijeengegaarde hapsnapwijsheid van internet. De stelligheid waarmee hij al zijn wijsheden verkondigt, wellicht bijeengesprokkeld door eindeloos door te klikken op lemma’s van Wikipedia, is precies die stelligheid waarmee veel mensen hun standpunten verkondigen aan de hand van links en rechts vergaarde quotes. Lieuwma houdt deze mensen een grimmige lachspiegel voor.

Want of je nu van mening bent dat de toekomst nog veel moois in petto heeft of dat we collectief naar de haaien gaan, dat standpunt is waarschijnlijk ingegeven door een avondje grasduinen op internet. Maar één klik een andere kant op en je ‘overtuiging’ is weer anders. Met een glimlach die maar niet van zijn lippen wil wijken, maakt Lieuwma dat met twee steekproeven tijdens zijn show duidelijk. Zijn doemscenario’s waren blijkbaar overtuigender dan zijn optimistische verhalen want een meerderheid gelooft ineens het verhaal over de ondergang van onze planeet.

Zo gemakkelijk kan dat dus gaan.

Foto: Nichon Glerum