Die Zauberflöte van componist Wolfgang Amadeus Mozart en librettist Emmanuel Schikaneder is waarschijnlijk een van de meest toegankelijke opera’s die er zijn. Zij schreven dit Singspiel niet voor het hof, maar voor de massa met vrije producent Schikaneder als opdrachtgever. Geen gekke keuze dus voor de Theateralliantie en OPERA2DAY om juist dit werk uit 1791 te upcyclen. Mozarts Zauberflöte – The Next Generation is een oprechte en interessante poging daartoe, al voelt hij nog niet volledig eigen aan een nieuwe generatie.

Deze bewerking van schrijver en vertaler Frans van Deursen en regisseur Theu Boermans speelt zich af in een dystopische toekomst waar extreemrechts onder leiding van de conservatieve Sarastro de macht heeft. Hij heeft Pamina, dochter van zijn aartsrivaal de koningin van de nacht, ontvoerd. De nogal kleurloze prins Tamino krijgt de opdracht om haar te bevrijden, vergezeld van de simpele ganzenjager Papageno. Zij krijgen een klokkenspel en de toverfluit uit de titel tot hun beschikking, waarmee ze de nodige magische effecten teweeg kunnen brengen.

Deze Zauberflöte vindt plaats in een geënsceneerde parodie op een dictatuur die bij vlagen doet denken aan de esthetiek van de ‘Spooky Mormon Hell Dream’ uit de musical The Book of Mormon. Er zijn campy karikaturen van soldaten en een gehoornde Capitoolbestormer, er is grof geweld met slapstickeffect en onsubtiele fallussymboliek. Dat blijkt soms verrassend goed te passen bij het libretto, dat gelardeerd is met humor. De misogyne ondertoon, die echter ook inherent is aan het origineel, is door de makers benut als onderdeel van de rechts-conservatieve setting.

Toch zijn er restanten van de patriarchale vertelling zichtbaar gebleven; ondanks Pamina’s zelfredzame karakter hangt ook deze Zauberflöte aan de premisse van Tamino die haar moet redden. In de ‘grappige’ pogingen tot aanranding van Pamina, de wellustige drie dames (hier amazones) die op obscene wijze naar Tamino’s geslacht grijpen en Pamina die door de jonge knaapjes wordt beticht van ‘hysterie’ schemert een wat ouderwetse mannelijke blik door.

Nou was het verhaal van Schikaneder, die naar verluidt halverwege het schrijven heel de plot zou hebben omgegooid, al behoorlijk verwarrend. Maar deze bewerking, waar het romantische en sprookjesachtige sausje vanaf is gehaald, roept nieuwe vragen op. Zoals waarom Pamina in een uitgesproken grimmige patriarchale dictatuur als bij toverslag verliefd wordt op Tamino. Waarom de machtsbeluste Sarastro het stokje zou overdragen aan deze onervaren prins. Of waarom de koningin van de nacht regenboogkleuren draagt aan de binnenkant van haar gewaad, terwijl zij net zo weinig als Sarastro voelt voor wie afwijkt van de norm.

De spectaculaire effecten en het imponerende toneelbeeld van Bernhard Hammer kunnen niet verbloemen dat je op momenten het gevoel hebt naar een previous generation te luisteren bij wie bepaalde nuances nog niet zijn doorgedrongen. Bijvoorbeeld bij het gebruik van het woord ‘mietje’. Als Pamina een preek afsteekt over hoe de vorige generatie het voor de huidige heeft verpest, en voorspelt dat in de toekomst iedereen non-binair is. Of als Tamino en Pamina’s verzet tegen het systeem wordt gepleegd met middelen uit datzelfde systeem. In die context geven de regenboogvlaggen die ten slotte ten tonele worden gevoerd haast de suggestie van een nieuwe parodie.

Wat de uitvoering betreft zijn de makers in hun opzet geslaagd. Hier geen operasterren die hun spel pauzeren om frontaal een aria tegen het publiek aan te zingen. We kijken naar dynamische acteurs met gevarieerde theaterachtergronden die het verhaal spélen. De frisse Nederlandse vertaling van Van Deursen helpt daarbij absoluut. Jeugdige hoofdrolspelers Sofia Ferri (Pamina), Roman Brasser (Tamino) en Jasper van Hofwegen (Papageno) komen wat zang betreft bovendien meer dan prima mee met hun door de wol geverfde operacollega’s, die de rollen van de drie amazones, de koningin van de nacht en Sarastro op zich nemen. Vooral Ferri is in haar veelzijdigheid een verademing. Muzikaal leider Hernán Schvartzman begeleidt de zangers in prettig vlotte tempi en geeft passende ruimte om de teksten uit te spelen. En de muziek van Mozart, die blijft goddelijk.

Foto: Joris van Bennekom