‘De monoloog is de aria van het toneel. Toneelschrijvers kunnen er hun literaire kwaliteiten in kwijt, voor acteurs is hij wat de dubbele salto voor de acrobaat is: het moment van de waarheid. Nu ben ik alleen bevat 101 van de mooiste, grappigste en droevigste monologen die ooit geschreven zijn.’ Met deze aanprijzing presenteerden Rob Klinkenberg en Hanna Oberman in 1992 hun monologenboek Nu ben ik alleen.

De meeste monologen van deze 101 monologen vormen onderdeel van een toneelstuk, zoals de titel al aangeeft. Het is Hamlet die een van zijn monologen begint met ‘Now I am alone…’ Voor Performer Agency, een initiatief van Jigal en Oren Schrijver, werd het tijd een nieuwe bundeling te maken, Monologisch. Dit zijn geen uit een groter geheel geïsoleerde alleenspraken maar nieuw geschreven monologen door een keur aan bekende en ook nieuwe auteurs.

Gisteravond bracht het Amsterdamse Compagnietheater de pilot van een serie van drie monoloogavonden; er volgen nog twee. Met een initiatief als dit ontwikkelt het Compagnietheater zich steeds meer als de ‘place to be’ in de Amsterdamse theaterwereld. Vorige week speelde daar met overweldigend succes het improvisatiefestival, nu nemen de vele toeschouwers plaats in de foyer, waar een eenvoudig podium staat opgesteld. Inderdaad, meer is er niet nodig.

Acteurs Bart Klever, Joy Wielkens, Willem Voogd en Tobias Nierop vertolkten ieder een monoloog, geregisseerd door Marcus Azzini en Teunkie van der Sluijs. Er was nauwelijks of geen voorbereidingstijd wegens persoonlijke omstandigheden van eerder benaderde regisseurs en acteurs. Dat gaf enerzijds een pioniersachtige, koortsige creativiteit aan de avond, maar jammergenoeg werd het daardoor niet een echte avond met de ‘aria van het toneel’. In de tekst moeten wel voldoende wendingen en ‘lagen’ zitten om boeiend te zijn en telkens een nieuwe wending aan het geheel te geven, waardoor de speler nieuwe kleuren en tinten in zijn spel kan aanboren en tonen.

De monologen werden geschreven door Jochum ten Haaf, Gerardjan Rijnders, Kevin Schoonderbeek en Eva Marie de Waal. De monoloog is het geëigende genre voor acteurs die auditie doen. Ze moeten in het bestek van vaak niet meer dan achthonderd woorden hun kunnen laten zien. Na afloop gaven de acteurs een korte toelichting op hun werkwijze. Interessant is wat Tobias Nierop zei: ‘Ik werkte van buiten naar binnen; eerst de juiste dictie kiezen, de accenten leggen, waarna de muzikaliteit vanzelf ontstaat. Daarna ben ik dieper in de tekst gegaan, op zoek naar een karakter.’

De bezoekers kregen het hele scala te horen, van voorlezen tot ingeleefd spel. Bart Klever hield het sober en eenvoudig; hij las Ten Haafs tekst over de legendarische walvisjager kapitein Ahab uit de roman Moby Dick (1851) zonder enige opsmuk voor. Ten Haafs tekst biedt weinig variatie, heeft een monotoom karakter. Geheel tegenovergesteld hieraan was het optreden van Joy Wielkens in de bizarre, grillige tekst Hermatologisch getest M/V door Eva Marie de Waal, waarin het gaat over het spanningsveld tussen man en vrouw, jongensmeisje en genderwisseling. Wielkens zet hoog in en geeft een energieke, dynamische performance.

Acteurs Willem Voogd en Tobias Nierop, met tekst van respectievelijk Gerardjan Rijnders en Kevin Schoonderbeek, toonden knap en ingetogen dat verrassende plotwendingen van essentieel belang zijn. Rijnders’ surrealistische tekst, getiteld Herfst in Riga, over een man die steeds dieper verzeild raakt in de krochten van een Baltisch ziekenhuis, biedt volop afwisseling. En in Pleidooi laat Nierop mooi zien dat een man die zijn vrouw heeft vermoord wegens overspel met zijn broer, zijn onschuld bepleit bij de rechter. Niet zíjn handen wurgden haar, maar de handen van zijn broer.

Begin maart en april volgen nieuwe avonden gewijd aan de ‘performer van nu’, zoals de ondertitel van Monologisch luidt. Meer voorbereiding en vooral ook meer energieke acteerkrachten in het spel zijn wel dringend gewenst. Nu was het toch allemaal te braaf, te bescheiden.

(Actrice Joy Wielkens, foto: Melanin Kris)